Ένα ταξίδι στον χρόνο με χαρές, λύπες, αρώματα και γεύσεις των χαμένων πατρίδων, έζησαν το βράδυ του Σαββάτου 16 Νοεμβρίου 2019, μαζί, φιλιωμένοι, όπως πριν 100 χρόνια, Έλληνες και Τούρκοι ανταλλαγέντες με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Για πρώτη φορά, άλλωστε, χριστιανοί της σημερινής Τουρκίας και Μουσουλμάνοι της σημερινής Ελλάδας βρίσκονται μαζί, μοιραζόμενοι τις αφηγήσεις και τις μνήμες των προγόνων τους για τον ξεριζωμό τους από τις πατρίδες τους.
Πιο συγκεκριμένα, το Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού σε συνεργασία με τον δήμο Καβάλας και το Ίδρυμα Ανταλλαγέντων Λωζάνης με έδρα την Κωνσταντινούπολη, διοργάνωσαν την εκδήλωση με θέμα: «Μνήμες Προσφύγων».
Η εκδήλωση έγινε με σκοπό την εξωστρέφεια και τη συνεργασία και με την ευχή να εμποτίσει τις συνειδήσεις όλων μας με το συναίσθημα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών.
Η εκδήλωση έλαβε χώρα το απόγευμα του Σαββάτου 16 Νοεμβρίου 2019 στο κινηματοθέατρο OSCAR στην Καβάλα, ενώ ήταν αφιερωμένη στους ανθρώπους που ξεριζώθηκαν παρά τη θέλησή τους, για να οδηγηθούν σε μία νέα πατρίδα. Η αναφορά ήταν σε οικογένειες Καβαλιωτών που οι πρόγονοί τους ήρθαν από την Τουρκία, καθώς και σε οικογένειες μουσουλμάνων Καβαλιωτών που έφυγαν από την Καβάλα για να πάνε στην Τουρκία.
Το πρόγραμμα περιελάμβανε χαιρετισμούς επισήμων, αφηγήσεις ανταλλαγέντων οικογενειών, αλλά και τραγούδια των δύο πατρίδων από τις χορωδίες του Ιδρύματος Ανταλλαγέντων Λωζάνης, της Λέσχης Ποντίων Νομού Καβάλας, του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας «Μνήμη Μ. Ασίας» και της Μικτής Χορωδίας Συλλόγου Φίλων Μουσικής Καβάλας.
«Μία ιδιαίτερη συνάντηση που γίνεται για πρώτη φορά»
Στην ομιλία του ο Γιάννης Βύζικας, πρόεδρος του Ινστιτούτου Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού, σημείωσε αρχικά: «Με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση καλωσορίζω τους φίλους μας από την Κωνσταντινούπολη. Σήμερα εδώ στην Καβάλα, στη πόλη των προσφύγων, σε αυτήν την ιδιαίτερη συνάντηση που γίνεται για πρώτη φορά, απόγονοι προσφύγων να συναντώνται μετά από 98 χρόνια. Σήμερα συναντώνται οι απόγονοι αυτών που εξαναγκάστηκαν να φύγουν από τις πατρίδες τους, οι μουσουλμάνοι από την Καβάλα να πάνε στην Τουρκία, τη νέα τους πατρίδα και οι Χριστιανοί να έρθουν στην Ελλάδα, στην Καβάλα, τη νέα τους πατρίδα. Και εγώ από προσφυγική οικογένεια προέρχομαι, τόσο από τη μητέρα μου, όσο και από τον πατέρα μου, που ήρθαν από το Καρά Χισάρ, τη Νικόπολη. Ακόμα είναι νωπή η φωνή της γιαγιάς μου που μας μίλαγε για την πατρίδα, για τους συγγενείς και για τον μεγάλο χαμό».
«Να μπούμε φραγμός για να μην υπάρξουν άλλοι ξεριζωμοί»
Ο κ. Βύζικας δεν ξέχασε ούτε τον φυλακισμένο Καβαλιώτη Osman Kavala και πρόσθεσε πως: «Οι προσφυγικές οικογένειες, ειδικά στην Καβάλα, είχαν υποστεί από τους ντόπιους αρκετά πράγματα. Με ρωτάνε όμως πολλοί, γιατί πήραμε αυτήν την πρωτοβουλία; Εμείς σαν Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού, η έμπνευση του καταστατικού μας είναι από την ίδια την ιστορία της Καβάλας. Τα μέλη μας είναι Χριστιανοί, Εβραίοι, Αρμεναίοι και Μουσουλμάνοι, ιδρυτικό μας μέλος είναι και ο επίτιμος δημότης Καβάλας, ο Osman Kavala. Εμείς πιστεύουμε στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών, στον σεβασμό της διαφορετικότητας και στην πολυπολιτισμικότητα. Στην πόλη μας, την πόλη των εργατικών αγώνων, οι Χριστιανοί, οι Μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι συνυπήρχαν στα ίδια σωματεία και ζούσαν αρμονικά και ειρηνικά, παρά τις όποιες προσπάθειες που κατά καιρούς κατέβαλαν οι αρχές για να τους διασπάσουν. Πιστεύω ότι εμείς, οι απόγονοι των προσφύγων, όπου στο DNA μας έχει καταγραφεί το τι θα πει προσφυγιά, πρέπει να βάλουμε φραγμό σε όλους τους καλλιεργητές της εχθροπάθειας και του μίσους. Να μπει φραγμός για να μην υπάρξουν άλλοι ξεριζωμοί, άλλα ορφανά, άλλες γενοκτονίες».
Στη συγκινητική εκδήλωση ήταν και ο ιδρυτής του Ιδρύματος Ανταλλαγέντων της Λωζάνης Σεφέρ Γκιουβέντς, ο οποίος απηύθυνε έναν σύντομο χαιρετισμό. Το Ίδρυμα δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του 2000, ενώ ο Σεφέρ Γκουβέντς είναι γεννημένος στα Μάλγαρα της Ραιδεστού και έμαθε από πολύ μικρός ότι κατάγεται από το Εγριμπουτζάκ. Οι γονείς του κατάγονται από την Νέα Απολλωνία Θεσσαλονίκης και μετά την ανταλλαγή εγκαταστάθηκαν στα Μάλγαρα. Η μητέρα του και ο πατέρας του μιλούσαν για το χωριό στο οποίο μεγάλωσαν, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν κατά την ανταλλαγή και την εγκατάστασή τους στην Τουρκία.