Ο Καβαλιώτης ποιητής και δημοσιογράφος, Κώστας Καναβούρης μίλησε στον ALPHA Radio 88,6 και στη δημοσιογράφο, Σίσσυ Ακοκαλίδου για την ποίηση, το πώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα κομμάτι των ανθρώπων, καταθέτοντας σκέψεις δικές του ή προσφεύγοντας σε στίχους άλλων ποιητών.
Μιλά για την περίοδο της καραντίνας και πόσο αυτή συνέβαλλε στο να αναθεωρήσει πολλά πράγματα στη ζωή του, για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών που όταν τους τιμά μια πόλη, ανασηκώνεται και ανασύρει μεγάλες δυνάμεις…
Ήσασταν ιδιαίτερα φορτισμένος κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης στη μνήμη του καλού σας φίλου Λευτέρη Ξανθόπουλου…
Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά γιατί με τον Λευτέρη τον Ξανθόπουλο, ήμασταν πολύ καλοί φίλοι δεύτερης γενιάς , όπως φίλοι ήταν και οι πατεράδες μας. Ο Λευτέρης γεννήθηκε στην Αθήνα και αναφέρει στα γραπτά του και τον πατέρα μου. Κανείς δεν ξέρει τι κουβέντιαζαν μεταξύ τους οι μεγαλύτεροι , ούτε ξέρουμε τα όνειρά τους. Ο Λευτέρης ήταν ένας πολύ σοβαρός άνθρωπος και στις μέρες μας η σοβαρότητα είναι έννοια ανατροπής. Ήταν σεμνός και η σεμνότητα είναι παρεξηγήσιμη έννοια, γιατί σεμνός μπορεί να χαρακτηριστεί αυτός που δεν μιλάει είτε από δειλία είτε από κάτι άλλο. Ο Λευτέρης μιλούσε μόνον όταν είχε κάτι να πει.
Στην Καβάλα δεν τιμάμε εν ζωή τους ανθρώπους του πνεύματος και επίσης έχουμε έλλειμμα σε ανθρώπους που έχουν τεράστια οικονομική επιφάνεια και όμως αρνούνται να παραχωρήσουν τα υλικά αγαθά που θα μπορούσαν να μείνουν παρακαταθήκη στον τόπο τους. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Το θέμα είναι πολύπλοκο. Τα πράγματα δεν ξεκινούν από την καλή προαίρεση και την καλή διάθεση του καθενός, αλλά από την κεντρική διοίκηση και την αντίληψη που έχει για την κουλτούρα. Δε θα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι γιατί η κεντρική διοίκηση θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει και κίνητρα και νομικό πλαίσιο. Είδα πολλές φορές βιβλιοθήκες πεταμένες στα σκουπίδια που έχουν δωριθεί . Οπότε, με πολλή δυσκολία κάποιος θα έλεγε αφήνω την βιβλιοθήκη μου σε έναν δημόσιο φορέα. Πρέπει πρώτα να υπάρχει νομικό πλαίσιο και ένα κίνητρο που να εμπνέει για να κάνεις αυτό το πράγμα. Μια πόλη που έχει έναν πνευματικό πλούτο, δεν χαρίζει το όνομα ενός πνευματικού ανθρώπου σε έναν δρόμο! Το να δώσεις ένα όνομα, δεν είναι τιμή μόνον για τον πνευματικό αυτό άνθρωπο, αλλά τιμή για την πόλη. Η πόλη ανασηκώνεται όταν έχει έναν δρόμο στη μνήμη του. Όλα όσα συμβαίνουν συγκροτούν ένα δυσοίωνο πλέγμα αντιλήψεων το οποίο δεν βοηθάει στον να ξεπεραστούν όλα αυτά που λέμε. Αν φύγει το πλέγμα των αντιλήψεων, θα ξεπεραστούν πολλά πράγματα. Είμαστε η πόλη του Γιώργου Στογιαννίδη, ζει ο Πρόδρομος Μάρκογλου, είμαστε η πόλη του Φώτη Πρασίνη, του Βασίλη Βασιλικού, του Διαμαντή Αξιώτη, του Κοσμά Χαρπαντίδη, της Γεωργία Τριανταφυλλίδου. Όλα αυτά τα ονόματα είναι πολύτιμα. Είμαστε η πόλη της ΣΦΓΤ που κάνει θαυμάσιο έργο. Τι κάνουμε όμως εμείς για τους ανθρώπους αυτούς; Το να θυμάσαι έναν πνευματικό άνθρωπο, δεν τιμάς μόνον τον ίδιο, ανασηκώνεις την πόλη από τα δεδομένα και τα καθιερωμένα. Απελευθερώνεις πράγματα και δυνάμεις. Είναι εύκολο να το κάνουμε αυτό; Ή θέλουμε να είναι εκεί θαμμένη; Η ιστορία είναι οι άνθρωποι και οι εποχές. Με όλα αυτά θα πάμε σε ένα αποσπασματικό αύριο και εκεί είναι το πρόβλημα.
Ένας δημιουργός, όπως είστε εσείς, υποθέτω πως ασφυκτιάτε πολλαπλά ως πνευματικός άνθρωπος…
Δεν θεωρώ ότι νοιώθω περισσότερη ασφυξία από έναν άνθρωπο που λόγω του κορoνοϊού έχει χάσει την δουλειά του και έχει να θρέψει την οικογένειά του. Ούτε περισσότερο από κάποιον που πηγαίνει καθημερινά στη δουλειά του και δεν ξέρει αν θα γυρίσει στο σπίτι του έχοντας δουλειά. Είχαμε αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους. Δεν είμαστε μόνον ταλαιπωρημένα πλάσματα, αλλά και άγρια πολλές φορές εμείς οι ποιητές. Όλοι οι ποιητές δεν είναι ίδιοι. Ο καθένας βιώνει την πραγματικότητα με τη δική του ιδιοσυστασία. Οι ποιητές δεν είναι παραδείσια πουλιά και όπως όλος ο κόσμος αντιλαμβάνονται τα πράγματα με τα δικά τους μέσα.
Εσείς πώς αντιλαμβάνεστε αυτήν την εποχή που ζούμε, την τόσο ασφυκτική;
Εγώ ανήκω σε μια χορεία ανθρώπων που είναι ταυτισμένη με το ανθρώπινο στοιχείο. Γι αυτό είπα πως δε θεωρώ τον εαυτό μου πιο ασφυκτικά διατεθειμένο, σε σύγκριση με έναν άνθρωπο που χάνει τη δουλειά του. Νοιώθω πως είμαι κομμάτι από το κομμάτι των ανθρώπων. Νοιώθω αυτό που έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος, ότι «ο ουρανός αρχίζει από το ψωμί». Όταν αντιμετωπίζεις έτσι τον κόσμο, είσαι ένας από τους άλλους. Όπως λέει επίσης πως «αν δεν υπάρχει ψωμί στο τραπέζι ποιος ο πλούτος των άστρων»; Πόσο ασφυκτικό είναι για έναν άνθρωπο να δει τα αστέρια, όταν δεν έχει να φάει; Έναν άνθρωπο που δε θα ζωγραφίσει ένα βέλος και δυο αρχικά στον τοίχο, γιατί δεν έχει δουλειά και δεν έχει καιρό γι’ αυτά. Δεν είναι στέρηση δικαιώματος αυτό; Η στέρηση ενός ονείρου δεν είναι η στέρηση ενός θεμελιώδους δικαιώματος; Ο άνθρωπος πρώτα ονειρεύεται και μετά πράττει. Ο άνθρωπος πρώτα ανακάλυψε το μηδέν και μετά το φαντάστηκε. Ας μη φανταστούμε τον κόσμο που μόνον οι ποιητές έχουν φαντασία. Είναι κουτός όποιος νομίζει ότι στο φεγγάρι θα φτάναμε μόνο με τον Ευκλείδη και χωρίς τον Αισχύλο. Και είναι επίσης κουτός, όποιος νομίζει ότι ο Ευκλείδης έχει λιγότερη φαντασία απ’ ό,τι ο Αισχύλος.
Επειδή ο καθένας στις μέρες μας έχει λόγο, άρα έχει και την ικανότητα να γράψει;
Αυτό είναι μεγάλη πληγή. Θεωρεί ότι έχει λόγο και για πράγματα που δεν γνωρίζει και μιλάει με μεγάλη ευκολία, πολλές φορές επικινδύνως, γιατί δεν ξέρει που μπορεί να φτάσει ο κίνδυνος τού να μιλά έχοντας άγνοια του πού μπορεί να φτάσει. Μην ξεχνάτε ότι είδαμε τηλεοπτικές εκπομπές που οδήγησαν σε αυτοκτονίες. Ας είμαστε λίγο προσεκτικοί στο τι λέμε και στο πώς το λέμε και όχι στο τι ξέρουμε, αλλά στο τι δεν ξέρουμε.
Δικαιολογείτε αυτές τις αυθόρμητες κινήσεις που αποτελούν μια τάση στην εποχή μας, ο καθένας να θεωρεί εαυτόν ποιητή ή συγγραφέα;
Αυτό είναι επικίνδυνο για τον ίδιο και για την κοινωνία, γιατί είναι ιδιότητα να βλέπεις τον κόσμο από την οπτική γωνία της ποίησης και είναι κοπιώδες, γιατί έχεις λίγες απολαβές και πάρα πολλές αγωνίες ή αποτυχίες στο να βγάλεις το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η ποίηση δεν είναι η τέχνη των ωραίων λόγων, αλλά η τέχνη της ακρίβειας. Με την ποίηση μπορείς να πεις τα πάντα, αλλά υπό χαλύβδινους κανόνες.
Με την έννοια αυτή, πότε νιώσατε μεστότητα στην ποιητική σας δημιουργία 9 ποιητικών συλλογών και 12 βιβλίων;
Ακόμη δεν μπορώ να δώσω απάντηση και δεν είναι θέμα σεμνότητας, αλλά θέμα συνείδησης το τι είναι ποίηση. Το επάγγελμά μου είναι δημοσιογράφος και έχω πτυχία επιστημονικών ερευνών.
Έχετε ξεχωρίσει κάποιους από τους νέους ποιητές;
Ναι έχω ξεχωρίσει, αλλά δεν θα ήθελα να ονοματίσω κάποιους. Αν και μέχρι σήμερα στο Τρίτο Πρόγραμμα έχω κάνει 850 εκπομπές για την ποίηση, κάτι που σημαίνει πως έχω εποπτεία και ξέρω το τι λέω. Ο Γιάννης Ρίτσος έλεγε ότι δεν είναι σεμνότυφος, αλλά σεμνός. Αν στο μέσο μιας κουβέντας πούμε δύο-τρία ονόματα, υπάρχει περίπτωση να ξεχάσουμε κάποια και να μην τεκμηριώσουμε αυτό που λέμε. Η Ελληνική ποίηση εξακολουθεί να παράγει θαυμάσια αποτελέσματα, όταν όμως έχεις μια εποπτεία της παγκόσμιας ποίησης, δεν ξέρετε πόσο ωραίο πράγμα είναι ο κόσμος να έχει τόσο σπουδαίους ποιητές σήμερα. Ο κόσμος είναι γεμάτος ποιήματα που δε θα προλάβουν να γραφτούν όλα.
Η περίοδος της καραντίνας πώς επέδρασε σε εσάς; Ήταν περίοδος αναστοχασμού, ψυχικής ενδοσκόπησης;
Με τις επανατοποθετήσεις στον κόσμο, ξαναβλέπεις από την αρχή τον εαυτό σου και τον κόσμο και πηγαίνεις στον πυρήνα των πραγμάτων και των καταστάσεων. Αναστοχάζεσαι τι ακριβώς είναι αυτό που έχει αξία, τι είναι το άχρηστο, πράγματα που θεωρούσες απόλυτα, αποδεικνύονται άχρηστα, όπως άνθρωποι και καταστάσεις. Χρειάζεται όμως ψυχραιμία και όχι πανικός. Όταν αναθέτουμε την ευθύνη των σκέψεών μας στους άλλους, τότε ήδη έχουμε βάλει το πρώτο λιθαράκι για τον φασισμό. Μέσα σε όλα αυτά τα πράγματα, θα πρέπει να αναστοχαστούμε ότι οι άνθρωποι είμαστε πλασμένοι για να είμαστε μαζί. Η πανδημία μάς έκανε και πιο εσωστρεφείς. Θα είναι καταδίκη ο φόβος του αγγίγματος και ο φόβος της αγκαλιάς. Λέει ο Ρεμπώ: «Εγώ είναι ο άλλος». Ακριβώς αυτό πρέπει να σκεφτούμε.
Τι βάλατε μπροστά, ως προτεραιότητα, σε όλη αυτήν την περίοδο;
Αυτόν τον στίχο του Εμπειρίκου: «Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη».
Ετοιμάζετε κάτι αυτό το διάστημα;
Ναι, πάντα ετοιμάζω. Μπορεί όμως να έρθει μια στιγμή που θα ανατραπούν όλα, να νομίζεις ότι έχεις τελειώσει και με την πρώτη σταγόνα της βροχής να αλλάξουν τα πράγματα.
Θα θέλαμε να μας εξομολογηθείτε κάτι που δεν προλάβατε να πείτε στη μνήμη του Λευτέρη Ξανθόπουλου…
Είχαν σκεφτεί αυτό που λέει ο Νίκος Καρούζος στο ποίημά του «Νεολιθική νύχτα στην Κροστάνδη», που λέει «θέλει δυστυχισμένο χώμα η ελιά». Αυτό το δράμα της ποιότητας είναι το δράμα του ανθρώπου και αυτό πρέπει να ξανασκεφτούμε. Λέει ο Καρούζος: «Δεν μπορείς να κόψεις ούτε ένα τριαντάφυλλο από τη λέξη τριανταφυλλιά» και σκεφτόμουν για τον Λευτέρη πως δεν μπορείς να κόψεις στην ουσία ούτε έναν ποιητή από την λέξη ποίηση. Άρα ο Λευτέρης ζει.