Το 2022 ανακαλύφθηκε στη Φιλαδέλφεια της Αιγύπτου ένας πάπυρος με αποσπάσματα από τα χαμένα έργα «Πολύιδος» και «Ινώ» του Ευριπίδη. Με αφορμή αυτό το εύρημα δημιουργήθηκε η παράσταση θεάτρου/αρχαιολογίας «Θραύσματα: Ευριπίδης», σε σκηνοθεσία Ευθύμη Θέου, η οποία θα παρουσιάζεται τα απογεύματα του Ιουλίου, του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου, στα αρχαία θέατρα της Μήλου, της Ερέτριας, της Θάσου, της Μυτιλήνης, της Λήμνου, της Καρθαίας (Κέα), των Τραχώνων (Άλιμος), της Ζέας (Πειραιάς), καθώς και στο μικρονήσι του Άγιου Ευστράτιου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, στο πλαίσιο του προγράμματος «Γνωριμία με Αρχαία Θέατρα της Ελλάδας».
Πρόκειται για μια καινοτόμο δράση, που διοργανώνεται για δεύτερη συνεχή χρονιά από το Εθνικό Θέατρο με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ και την Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση, με στόχο την ανάδειξη των σωζόμενων αρχαίων θεάτρων της Ελλάδας. Μια ευτυχής σύνδεση του σύγχρονου πολιτισμού με τα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτόχρονα μια πολύτιμη συνέργεια ανάμεσα σε φορείς πολιτισμού, που φέρνει τη δραματική τέχνη και κάποιους από τους φυσικούς της χώρους στο επίκεντρο της ζωής των τοπικών κοινοτήτων.
«Η σύμπραξη του θεάτρου, της αρχαιολογίας και των μνημείων δημιουργεί μια μοναδική ώσμωση, ένα τρίπτυχο που μόνο στην Ελλάδα μπορεί να υπάρξει. Η συνύπαρξη των αρχαίων θεάτρων με τα έργα που γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν σ αυτά πριν από 2.500 χρόνια, είναι προνόμιο ελληνικό» υπογράμμισε στη χθεσινή παρουσίαση του προγράμματος η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη και πρόσθεσε: «Σε μια εποχή γεωπολιτικής αστάθειας, όπου ο κόσμος αναζητά σταθερές αξίες και πηγές έμπνευσης, η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά δείχνει τον δρόμο. Μέσα από τη σύγχρονη δημιουργία, την ερμηνεία των καλλιτεχνών και την αρχαία γραμματεία, αποδεικνύεται πως το παρελθόν μπορεί να είναι εξίσου ζωντανό και επίκαιρο.»
Από την πλευρά της η καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου, Αργυρώ Χιώτη, δήλωσε: «Αισθανόμαστε ενθουσιασμό, γιατί: Το Εθνικό βγαίνει εκτός. Το Εθνικό βγαίνει εκτός, αυτή τη φορά σε αρχαία θέατρα Νησιών και Αττικής, με μια παράσταση που από τη μία πλευρά μας προτείνει να γνωρίσουμε αλλά και να επαναδιαπραγματευτούμε τη σχέση μας με αυτά τα αρχαία θέατρα, να τα δούμε αλλιώς, να τα κατοικήσουμε αλλιώς, να τα ακούσουμε αλλιώς… Από την άλλη, μας προσκαλεί να βιώσουμε με έναν ξεχωριστό θεωρώ τρόπο, λεπτό, τρυφερό, ποιητικό, την εμπειρία σύνδεσης των θεάτρων αυτών με το αρχαίο κείμενο, την “ανασκαφή” του και “αναστήλωση” του. Και όλα αυτά σε συνεργασία με το Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ, έναν φορέα που αναδεικνύει τα αρχαία θέατρα ανά την Ελλάδα, δίνοντας έμφαση στις σχέσεις με τις τοπικές κοινότητες.»
«Πάντα μου αρέσει να μιλάω για την αφανή πλευρά και τη συμβολική πλευρά των πραγμάτων. Την ουσιαστική την ακούσατε. Αν ακούσετε και το νούμερο θα εκπλαγείτε – πενήντα αρχαία θέατρα. Τα είκοσι έχουν τελειώσει και τα άλλα είναι όλα εργοτάξια. Ίσως αξίζει να κάνουμε μια περιοδεία κάποια στιγμή, να τα δούμε. Είναι κάτι εκπληκτικό. Τι κρύβεται πίσω από αυτό; Μια απλή λέξη, η οποία είναι ταυτόχρονα και η μεγαλύτερη πληγή της χώρας μας. Η λέξη «συνέργειες». Όταν είμαστε όλοι μαζί: το Υπουργείο Πολιτισμού και η υπέροχη κοινότητα των αρχαιολόγων, δίπλα σ’ αυτούς, όμως, και όλο το φαινόμενο του κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Είμαστε όλοι εδώ παρόντες. Γι’ αυτό γίνεται αυτό το θαύμα» επισήμανε ο Πρόεδρος Σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ, Σταύρος Μπένος.
Η παράσταση
Πέρα από τα γνωστά και εξ ολοκλήρου σωζόμενα έργα του Ευριπίδη, έχουν φτάσει ως εμάς πάνω από 1000 στίχοι από την υπόλοιπη δραματουργία του αρχαίου τραγικού: στίχοι γραμμένοι σε κομμάτια παπύρου, θαμμένα στο χώμα της Αιγύπτου ή σποραδικά ενταγμένοι μέσα σε άλλα κείμενα. Μια μεμονωμένη σκηνή, λίγες διάσπαρτες γραμμές ή και μια μόνο λέξη από έργα, εν πολλοίς, άγνωστα στο κοινό, όπως η προκλητική του «Ανδρομέδα», ο λυρικός «Φαέθοντας», οι ακραίοι «Κρητικοί» και ο στοχαστικός «Πολύιδος».
Η παράσταση θεάτρου/αρχαιολογίας «Θραύσματα: Ευριπίδης» είναι μια ποιητική προσέγγιση αυτού του αποσπασματικού, αλλά μεγάλης θεατρικής και λυρικής δύναμης υλικού. Μια έντονα μουσική και αφηγηματική διαπραγμάτευσή του, μεταφέρει αυτούσια κομμάτια από τα χαμένα έργα, την περιπετειώδη, συχνά, ιστορία της ανακάλυψής τους, αλλά και την αίσθηση που αφήνει ο απόηχος των φωνών, όλων αυτών που έχουν πάψει να μιλούν εδώ και χιλιετίες, την ένταση του να προσπαθείς να «δεις» και να περιγράψεις έναν κόσμο περασμένο, μέσα από τα φθαρμένα απομεινάρια του.
«Είναι μια συνάντηση του θεάτρου και της αρχαιολογίας. Ένα «υβριδικό» είδος, που προσπαθεί να φέρει κοντά το θέατρο με την αρχαιολογία» εξήγησε ο σκηνοθέτης της παράστασης Ευθύμης Θέου και πρόσθεσε: «Από τον Ευριπίδη όλοι ξέρουμε τα 19 έργα που σώζονται ακέραια. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το εύρημα, βουτήξαμε στα χαμένα κείμενά του από τα οποία σώζεται από μια σκηνή ως ένας διάλογος ή και μια μόνο λέξη. Ένα θραυσματικό υλικό όλο κενά και τρύπες, που αφήνει όμως περιθώρια στην προσέγγιση και την ερμηνεία του – και αυτή είναι άλλωστε και η γοητεία του.
Η παράσταση έρχεται σε συνέχεια της 15ετούς εργασίας του ηθοποιού, σκηνοθέτη και αρχαιολόγου Ευθύμη Θέου, πάνω στη σύζευξη του θεάτρου και της αρχαιολογίας: στο πλαίσιο ενός νέου «υβριδικού» είδους το οποίο χρησιμοποιεί αφενός παραστασιακές μεθόδους για να πλησιάσει με νέα ματιά το αρχαιολογικό υλικό και αφετέρου αρχαιολογικές μεθόδους για να τροφοδοτήσει με καινούργια εργαλεία (ανασκαφή, ανθρωπολογική έρευνα κ.α.) το site-specific θέατρο και την περφόρμανς.
Προηγούμενες παραστάσεις του είναι αυτές που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο των ερευνητικών προγραμμάτων στον Νεολιθικό οικισμό της Κουτρουλού Μαγούλας, στο κτήριο της Εποχής του Χαλκού στα Καταλύματα της Γαύδου, στον Προϊστορικό οικισμό της Κοίμησης στη Θηρασιά κ.α. Οι δράσεις αυτές έχουν παρουσιαστεί στο παρελθόν στο πλαίσιο του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», καθώς και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Μουσείο Μπενάκη, και σε άλλους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το 2013 η παράσταση «Το Γεύμα» παρουσιάστηκε ως τμήμα της έκθεσης «Εκ Νέου. Μια Νέα Γενιά Ελλήνων Καλλιτεχνών», στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ενώ το 2015 το έργο εκπροσώπησε την Ελλάδα στην European Mediterranea 17 Young Artists Biennale στο Μιλάνο. Το 2023 το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εξέδωσε τον κατάλογο «Ευθύμης Θέου. Θέατρο/Αρχαιολογία» (επιμ. Α. Μυκονιάτη) με μια συνολική παρουσίαση της δουλειάς του.
Πρόγραμμα περιοδείας
- 11/07 | Αρχαίο Θέατρο Μήλου | 19:30
- 18/07 | Αρχαίο Θέατρο Ερέτριας | 19:30
- 26/07 | Αρχαίο Θέατρο Θάσου | 19:30
- 30/07 | Αρχαίο Θέατρο Μυτιλήνης | 19:30
- 01/08 | Αρχαίο Θέατρο Ηφαιστίας Λήμνου | 19:30
- 02/08 | Αμφιθέατρο Μαρασλείου Σχολής Άγιου Ευστράτιου | 19:30
- 27/08 | Αρχαίο Θέατρο Καρθαίας Κέας | 17:30
- 03/09 | Αρχαίο Θέατρο Τραχώνων στον Άλιμο | 19:00
- 06/09 | Αρχαίο Θέατρο Ζέας στον Πειραιά | 19:00
Η είσοδος είναι δωρεάν. Απαραίτητη η προκράτηση θέσεων εδώ.