Της Μαριάννας Ακριτίδου
Οι έκτακτες καταστάσεις που βιώνουμε όλοι οδήγησαν την κυβέρνηση στη λήψη έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των συνεπειών του κινδύνου της διασποράς του κορονοϊού αλλά και στην ταυτόχρονη οικονομική στήριξη του συνόλου της κοινωνίας, των ευπαθών κοινωνικών ομάδων αλλά και των επιχειρήσεων.
Πώς όμως η πανδημία επηρεάζει τις εργασιακές μας σχέσεις; Το παρόν άρθρο έχει σκοπό να εκθέσει με τρόπο απλό και κατανοητό τις αλλαγές που προέκυψαν σε αυτές καθώς και να παρουσιάσει το καινούριο τοπίο στις σχέσεις εργοδότη-εργαζόμενου όπως αυτό διαμορφώνεται μέχρι και τις 14 Απριλίου 2020.
Τα 8 βασικά σημεία είναι τα εξής
1Αναστέλλονται οι συμβάσεις εργασίας σε επιχειρήσεις-εργοδότες που έχουν αριθμό μητρώου εργοδότη (ΑΜΕ) στον e-ΕΦΚΑ των οποίων ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΗΚΕ η επιχειρηματική τους δραστηριότητα, βάσει ΚΑΔ, με εντολή δημόσιας αρχής. Οι επιχειρήσεις – εργοδότες που πλήττονται σημαντικά λόγω του κορονοϊού βάσει ΚΑΔ κύριας ή δευτερεύουσας δραστηριότητας δύνανται οικειοθελώς να αναστέλλουν τις συμβάσεις εργασίας μέρους ή του συνόλου των εργαζομένων. Συγκεκριμένα για τις εν λόγω επιχειρήσεις η αναστολή δεν μπορεί να γίνει για λιγότερο των 45 ημερών χρόνο.
Η αναστολή της σύμβασης εργασίας οδηγεί στο γεγονός ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν υποχρέωση να παράσχουν εργασία και οι εργοδότες αντίστοιχα δεν έχουν υποχρέωση να καταβάλλουν το συμφωνημένο μισθό. Οι εργαζόμενοι όμως είναι δικαιούχοι της αποζημίωσης ειδικού σκοπού των 800,00 ευρώ (βλ. παρακάτω αναλυτικά) καθώς και δικαιούχοι της μείωσης του συνολικού ποσού του μισθώματος της κύριας κατοικίας τους.
Αφορά τόσο τις συμβάσεις αορίστου όσο και ορισμένου χρόνου με την σημείωση ότι δεν παρατείνεται ο χρόνος των συμβάσεων ορισμένου χρόνου όσο διάστημα διαρκεί η αναστολή (δηλαδή αν λήξει η διάρκεια τους ενόσω διαρκούν τα εν λόγω μέτρα δεν είναι δυνατή η παράταση τους), ενώ τυχόν άδειες άνευ αποδοχών που είχαν συμφωνηθεί αίρονται αυτοδίκαια.
2Θέσπιση της εκ περιτροπής εργασίας ή αλλιώς λειτουργία επιχειρήσεων με προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας. Επιχειρήσεις – εργοδότες που πλήττονται σημαντικά λόγω του κορονοϊού βάσει ΚΑΔ κύριας δραστηριότητας ή δευτερεύουσας (για όσο χρόνο πλήττονται όχι όμως μεγαλύτερο των 6 μηνών) μπορούν να ορίζουν προσωπικό ασφαλείας και να απασχολούν τουλάχιστον το 50% του προσωπικού της επιχείρησης κατ’ ελάχιστο δύο εβδομάδες με χρόνο αναφοράς το μήνα, συνεχόμενα ή διακεκομμένα, ενώ αυτός ο τρόπος οργάνωσης εργασίας μπορεί να γίνεται ανά βδομάδα.
Δίνεται έτσι η δυνατότητα στην επιχείρηση να απασχολεί τον εργαζόμενο κατ’ ελάχιστο μισό μήνα κάθε μήνα ώστε να του καταβάλλει στη συνέχεια κατ’ ελάχιστο μισό μισθό.
Προβλέπεται επίσης συνδυαστική χρήση της αναστολής των συμβάσεων εργασίας και της εκ περιτροπής εργασίας στην ίδια επιχείρηση αλλά για διαφορετικούς εργαζόμενους.
Βασική υποχρέωση των εργοδοτών για όσο διάστημα κάνουν χρήση του μέτρου είναι η διατήρηση του ίδιου αριθμού θέσεων εργασίας, με συνέπεια να υφίσταται έμμεση απαγόρευση απόλυσης (ρήτρα μη απόλυσης και διατήρησης θέσεων εργασίας). Εξαίρεση αποτελεί η παραίτηση και η λύση σύμβασης λόγω συνταξιοδότησης.
3Θέσπιση τηλεργασίας. Όσοι εργαζόμενοι απασχολούνταν πριν την κρίση του κορονοϊού με τηλεργασία και συνεχίσουν να απασχολούνται με τον τρόπο αυτό κανονικά , δεν υπάγονται στις προαναφερόμενες διατάξεις και δεν δικαιούνται την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 800 ευρώ.
Πέρα αυτού, οι εργοδότες δύνανται να θέσουν σε τηλεργασία ( μέχρι 30-4-2020) μονομερώς με απόφαση τους τους εργαζόμενους τους. Δεν απαιτείται η συναίνεση των εργαζόμενων και μάλιστα δεν δικαιούνται την αποζημίωση ειδικού σκοπού αλλά συνεχίζουν να αμείβονται με τον κανονικό τους μισθό.
Μία τρίτη κατηγορία είναι εκείνοι που απασχολούνται σε επιχειρήσεις με πληττόμενους ΚΑΔ που οι συμβάσεις τους ήδη βρίσκονται σε αναστολή. Σε αυτήν την περίπτωση οι επιχειρήσεις – εργοδότες δύνανται να συμφωνήσουν με τους εργαζόμενους τους που οι συμβάσεις τους έχουν τεθεί σε αναστολή ( όμως κατ’ ανώτατο όριο μέχρι το 10% των εργαζομένων που τελούν σε αναστολή) την παροχή εργασίας με τηλεργασία προκειμένου να καλύπτονται οι πρόσκαιρες και έκτακτες ανάγκες της επιχείρησης. Η πρόσκαιρη τηλεργασία αμείβεται από τον εργοδότη αναλογικά με βάση τις καταβαλλόμενες μεικτές αποδοχές του κάθε εργαζόμενου. Η αμοιβή μπορεί να φθάσει έως το ύψος των αποδοχών για τη νομίμως παρεχόμενη εργασία του , αφαιρουμένου του ποσού της δικαιούμενης αποζημίωσης ειδικού σκοπού. Δηλαδή ο εργοδότης μπορεί να καλύπτει το 100% του μισθού συμπληρώνοντας το ποσό που απομένει μετά τα 800 ευρώ της ειδικής αποζημίωσης.
Βασική υποχρέωση των εργοδοτών και σε αυτήν την περίπτωση για όσο διάστημα κάνουν χρήση του μέτρου είναι η διατήρηση του ίδιου αριθμού θέσεων εργασίας, με συνέπεια να υφίσταται έμμεση απαγόρευση απόλυσης (ρήτρα μη απόλυσης και διατήρησης θέσεων εργασίας). Εξαίρεση αποτελεί η παραίτηση και η λύση σύμβασης λόγω συνταξιοδότησης.
4Μηχανισμός στήριξης-επιδότησης των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι των οποίων η σύμβαση εργασίας τελεί σε αναστολή, είτε λόγω απαγόρευσης λειτουργίας της επιχείρησης με εντολή δημόσιας αρχής, είτε λόγω εφαρμογής του μέτρου της αναστολής των πληττόμενων επιχειρήσεων, είναι δικαιούχοι έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης ως αποζημίωσης ειδικού σκοπού.
Η διάταξη αναφέρεται σε εργαζόμενους με σύμβαση αορίστου ή ορισμένου χρόνου, πλήρους ή μερικής απασχόλησης. Δεν καλύπτει όσους εργάζονται κανονικά με τηλεργασία , όσους τελούν σε νόμιμη άδεια ή εργάζονται με εκ περιτροπής εργασία ή η σύμβαση τους δεν έχει ανασταλεί.
Το ποσό της εν λόγω αποζημίωσης ορίστηκε στα 800 ευρώ, είναι ακατάσχετη, αφορολόγητη και δεν επιδέχεται συμψηφισμού με οποιαδήποτε άλλη οφειλή. Εν προκειμένω οι ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό επί των αποδοχών τους και απαιτείται οι εργοδότες να υποβάλλουν τις Αναλυτικές Περιοδικές Δηλώσεις (ΑΠΔ) για τους εν λόγω εργαζόμενους.
5Απαγόρευση απολύσεων. Απαγορεύονται ρητά οι απολύσεις σε επιχειρήσεις που τελούν σε υποχρεωτική αναστολή της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας και για όσο χρονικό διάστημα διαρκούν τα μέτρα αυτά. Η απαγόρευση καταλαμβάνει τις καταγγελίες από 18-3-2020 και εφεξής και αν συμβούν καθίστανται άκυρες.
Επίσης απαγορεύονται οι απολύσεις σε επιχειρήσεις που πλήττονται σημαντικά και οι οποίες προβαίνουν με αναστολή των συμβάσεων εργασίας μέρους ή του συνόλου του προσωπικού τους. Η απαγόρευση ισχύει για 45 ημέρες μετά τη λήξη της αναστολής. Πρέπει να διατηρούνται οι ίδιοι αριθμοί θέσεων εργασίας για χρονικό διάστημα ίσο με εκείνο της αναστολής. Δεν ισχύει η απαγόρευση αυτή για περιπτώσεις σοβαρών ποινικών και πειθαρχικών παραπτωμάτων, για όσους αποχωρούν οικειοθελώς από την εργασία τους, οι αποχωρούντες λόγω συνταξιοδότησης, καθώς και οι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου των οποίων η σύμβαση εργασίας λήγει μετά το πέρας της αναστολής.
6Ειδικές άδειες. Προβλέπεται άδεια ειδικού σκοπού ( η οποία παρατάθηκε μέχρι 24-4-2020) τόσο για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα με την προϋπόθεση να είναι γονείς παιδιών από βρεφονηπιακούς σταθμούς έως την υποχρεωτική εκπαίδευση.
Η άδεια αυτή έχει ελάχιστη διάρκεια 3 ημερών με τον όρο ο εργαζόμενος να κάνει χρήση και μίας επιπλέον ημέρας κανονικής άδειας ( δηλαδή η άδεια λαμβάνεται ανά μπλοκ 4 ημερών). Οι δυο ημέρες ειδικής άδειας πληρώνονται από τον εργοδότη και η μία από το κράτος ενώ η 4η πληρώνεται ως κανονική άδεια πάλι από τον εργοδότη.
Για τους εργαζόμενους σε ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας ή στον τομέα ύδρευσης , ενέργειας, προμήθειας καυσίμων , φαρμάκων και παραϊατρικού υλικού απαιτείται πριν τη χορήγηση της η αιτιολογημένη απόφαση της διοίκησης για τη δυνατότητα χορήγησης της καθότι αυτή εξαρτάται από την απρόσκοπτη τροφοδοσία της χώρας με τα παραπάνω αγαθά.
7Οργάνωση χρόνου εργασίας. Αναστέλλεται για τις επιχειρήσεις (μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο του επόμενου μήνα) η υποχρέωση καταχώρησης τροποποίησης του ωραρίου, υπερεργασίας , υπερωρίας και εκ περιτροπής εργασίας στο πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ». Αντίθετα για την πρόσκαιρη τηλεργασία απαιτείται η δήλωση στην «ΕΡΓΑΝΗ» πριν την έναρξη της.
Σημειωτέον ότι η παράταση υποχρέωσης υποβολής για τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο παρατάθηκε μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 2020.
Πρέπει να τονίσουμε ότι αν και είναι νόμιμη η υπέρβαση των ανωτάτων ορίων υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων για το χρονικό διάστημα που διαρκούν τα επείγοντα μέτρα ωστόσο θα πρέπει να τηρούνται οι σχετικές προστατευτικές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια από τους εργοδότες. Σε διαφορετική περίπτωση αλλά και για τυχόν παραβάσεις των εργοδοτών που σχετίζονται με τα ανωτέρω, οι εργαζόμενοι μπορούν να προβαίνουν σε καταγγελίες στο Κέντρο Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου.
8Δώρο Πάσχα. Δίνεται η δυνατότητα να καταβληθεί το επίδομα σε χρόνο μεταγενέστερο του προβλεπόμενου όχι όμως αργότερα από την 30-6-2020. Η δυνατότητα αυτή αφορά τους εργοδότες των οποίων η λειτουργία της επιχείρησης τους απαγορεύθηκε από την Πολιτεία αλλά και για τους εργοδότες των οποίων η δραστηριότητα τους πλήττεται σημαντικά.
Το δώρο του Πάσχα που αντιστοιχεί στην περίοδο της αναστολής θα καταβληθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ το υπόλοιπο το πληρώνει ο εργοδότης αναλογικά μέχρι την ημερομηνία της αναστολής της σχέσης εργασίας με βάση τις αποδοχές του εργαζόμενου την προηγούμενη της αναστολής ημέρα.
Η Μαριάννα Ακριτίδου είναι Δικηγόρος-Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια με ειδίκευση στο Εργατικό Δίκαιο και στο Δίκαιο των Επιχειρήσεων