Η ομότιμη καθηγήτρια του πανεπιστημίου στο Monterey Bay της Καλιφόρνια Rina Benmayor, με καταγωγή από την Καβάλα, γράφει για το KAVALA POST σκέψεις και συναισθήματα με αφορμή τη βεβήλωση του Μνημείου του Ολοκαυτώματος των 1.484 Εβραίων της Καβάλας που εξοντώθηκαν στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα τον Μάρτιο του 1943.
Με αυτήν την κατάθεση ψυχής της κ. Benmayor «κλείνει» αυτός ο κύκλος του μίνι-αφιερώματος από το KAVALA POST που περιέλαβε κείμενα-αφηγήσεις απογόνων εβραϊκών οικογενειών της Καβάλας, οι οποίοι με λύπη πληροφορήθηκαν τα «νέα» της μικρής μας πόλης. Μέχρι στιγμής, φιλοξενήσαμε την απόγονο της οικογένειας Ρούσσο Marcia Hadda Ikonomopoulos (διαβάστε το κείμενό της εδώ), του απογόνου της οικογένειας Χαΐμ Harry Zinn (εδώ) και του απογόνου της οικογένειας Κασούτο Marco Morselli (εδώ).
Ακολουθεί το κείμενο της κ. Benmayor, η οποία είχε την ευγενική καλοσύνη να μας στείλει και μια φωτογραφία του αρχοντικού της οικογένειάς της επί της οδού Κομνηνών στην Καβάλα, το οποίο -δυστυχώς- σήμερα δεν υπάρχει.
Οι σεφαραδίτες πρόγονοί μου ήταν μέρος της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της Καβάλας, έζησαν εκεί για αιώνες…
«Η Καβάλα είναι βαθιά ριζωμένη στην ιστορία και τη μνήμη της οικογένειάς μου. Αν ρωτούσες τον πατέρα μου, τον Λεόν Γιουδά Μπενμαγιόρ, από πού ήταν, εκείνος θα σου έλεγε αμέσως «από την Καβάλα», μολονότι είχε γεννηθεί στη Δράμα το 1916 όπου η οικογένειά του είχε βρει καταφύγιο κατά τους βομβαρδισμούς [της Καβάλας] από τη θάλασσα. Όμως η Καβάλα ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του όπου μεγάλωσε και είχε παιδικές μνήμες. «Η Καβάλα είναι πανέμορφη», έλεγε πάντοτε, και μιλούσε για το λιμάνι και το κάστρο, τις βόλτες, τον πωλητή με το σαλέπι και το οικογενειακό σπίτι.
Ο παππούς μου, Αβραάμ Μπενμαγιόρ και η γυναίκα του Εστερίνα Νισίμ, έφτιαξαν ένα επιβλητικό σπίτι στην οδό Κομνηνών. Αυτό που ήταν κάποτε ένα όμορφο λευκό διώροφο αρχοντικό με πανέμορφους κήπους και είχε θέα προς τη θάλασσα από ψηλά, είναι τώρα ένα συγκρότημα από διαμερίσματα (στη φωτογραφία το αρχοντικό Μπενμαγιόρ στην Καβάλα).
Ωστόσο, ακριβώς στη διπλανή πόρτα, στέκεται ακόμη ένα παρόμοιο αρχοντικό. Όταν επισκέφτηκα την Καβάλα το 2006, με καλοδέχτηκαν στο αρχοντικό του γείτονα, το οποίο κατασκευάστηκε την ίδια εποχή με παρόμοια αρχιτεκτονική. Φανταζόμουν τον πατέρα μου, τις τρεις αδερφές του, τους γονείς του και την αγαπημένη του νόνα Μπιενβενίδα, την προγιαγιά μου, να περνούν την καθημερινότητά τους σε αυτό το σπίτι. Το σπίτι πουλήθηκε μετά το θάνατο των γονιών μου, και για κάποιο διάστημα λειτούργησε σαν σχολείο.
Ο παππούς μου Αβραάμ ήταν αγοραστής καπνών που ταξίδευε στη γύρω περιοχή επιλέγοντας φύλλα για την παραγωγή τσιγάρων. Για μια μικρή περίοδο ήταν ιδιοκτήτης καπναποθήκης στη Χωριστή Δράμας, το «κόκκινο» χωριό. Το 2012, ο φίλος μου Βασίλης Ριτζαλέος με πήγε εκεί προσπαθώντας να βρούμε την τοποθεσία «της καπναποθήκης του Εβραίου», την οποία καταφέραμε να εντοπίσουμε χάρη σ’ έναν ηλικιωμένο τον οποίο βρήκαμε σε ταβέρνα και ο οποίος είχε μεγαλώσει δίπλα ακριβώς στην καπναποθήκη. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η οικογένεια του παππού μου δραστηριοποιούνταν στην αγορά του καπνού ο πατέρας του Γιουδά, ο θείος του Μουσόν και ο ξάδερφός του Χαΐμ Νεφουσί που έφυγε από την Καβάλα και εγκαταστάθηκε στην Κομοτηνή όπου αγόρασε καπνοχώραφα.
Η Καβάλα είναι ένα μέρος με ευτυχισμένες οικογενειακές μνήμες οι οποίες μεταφέρονταν από γενιά σε γενιά. Τα ξαδέρφια μου, ο καθηγητής της Ιατρικής Συμεών Λάκε και η Λυδία Συμεωνίδου, έχουν ακόμη το σπίτι της μητέρας τους Κλάρας εκεί. Είναι οι ρίζες της οικογένειάς μας στην Καβάλα που έκαναν τους γονείς και τους παππούδες μας να την αγαπούν τόσο πολύ. Αλλά η Καβάλα είναι επίσης ένας τόπος που κρύβει οικογενειακό πόνο. Η αδερφή του πατέρα μου Άννα, ο άνδρας της Μανουέλ Μιχαέλ και τα τρία παιδιά τους, Λίλιαν, Σουζάνα και Ρόμπερτ τους συνέλαβαν μια νύχτα [του 1943] και δεν τους ξαναείδε κανείς. Ο Χαΐμ Νεφούσι και η οικογένειά του, με εξαίρεση την κόρη του Ματίλντα (της οποίας ο άντρας Σολομών Οβαδιά είχε ιταλικό διαβατήριο), εξοντώθηκαν επίσης στην Τρεμπλίνκα.
Το 2012 επέστρεψα στην Καβάλα και θέλησα να επισκεφτώ τον τάφο του παππού μου. Είναι στο παλιό εβραϊκό νεκροταφείο στο οποίο, αν και ήταν κλειδωμένο και καλά διατηρημένο τότε, βρήκα την ταφόπλακα πεσμένη στο χώμα και σπασμένη σε δύο κομμάτια. Πώς μια βαριά μαρμἀρινη ταφόπλακα έπεσε στο έδαφος και έσπασε; Ήταν σκόπιμη ενέργεια; Γιατί; Θυμήθηκα πως η Καβάλα δεν ήταν πάντοτε ένα ευτυχισμένο μέρος για τους Εβραίους.
Πέρασαν αρκετές δεκαετίες προσπαθειών για να αναγερθεί τελικά ένα Μνημείο για τους Καβαλιώτες Εβραίους που εξοντώθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Για να καταστραφεί έναν χρόνο αργότερα και από ποιον; Γιατί; Οι σεφαραδίτες πρόγονοί μου ήταν μέρος της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της Καβάλας’ έζησαν εκεί για αιώνες. Κάποια στιγμή έσβησαν. Οι δράστες αυτής της πράξης μίσους θα προτιμούσαν εμείς οι Σεφαραδίτες Εβραίοι να μην ξανάρθουμε ποτέ στην Καβάλα για να θυμηθούμε τις οικογένειές μας, να δηλώσουμε την ιστορική παρουσία και κληρονομιά μας; Λοιπόν, εγώ δεν θα τους δώσω ποτέ αυτήν την ικανοποίηση.
Χωρίς αμφιβολία οι εποχές που ζούμε έχουν μεγάλη σχέση με αυτή τη βεβήλωση. Δυστυχώς, για ακόμη μία φορά, αντιμετωπίζουμε το μίσος για τον «Άλλον», τον ξένο, αυτόν που πήρε την οδυνηρή απόφαση να αφήσει το σπίτι του εξαιτίας του πολέμου και της ανθρώπινης αγριότητας. Είδαμε τι μπορεί να συμβεί όταν αυτές οι δυνάμεις εκδηλώνονται και γίνουν ανεξέλεγκτες. Είμαι σίγουρη πως η πόλη της Καβάλας θα διπλασιάσει τις προσπάθειές της να αντισταθεί σε αυτές τις δυνάμεις και θα αρνηθεί να γίνει μια πόλη που θα προκαλέσει πόνο για άλλη μια φορά».
Dr. Rina Benmayor
Professor Emerita
California State University Monterey Bay
Seaside, California
April 3, 2017