Πέρασαν 32 ολόκληρα χρόνια από τον Δεκαπενταύγουστο του 1985, τη μέρα που η πύρινη λαίλαπα κατέκαψε το μοναδικής αισθητικής και «πνεύμονα» πρασίνου, το δάσος της Καβάλας. Η μέρα εκείνη καταγράφηκε για πάντα ως μια «μαύρη» σελίδα στην ιστορία της πόλης. Οι μνήμες, για όσους την έζησαν, είναι ακόμη «ζωντανές». Για τους νεότερους έχουν μείνει οι διηγήσεις των μεγαλυτέρων και λίγα ιστορικά ντοκουμέντα…
Πολύτιμη παρακαταθήκη της συλλογικής μνήμης αποτελεί το ντοκιμαντέρ της Καβαλιώτισσας ποιήτριας και σκηνοθέτιδας Ελίνας Τραϊφόρου που παρουσίασε με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από την πυρκαγιά του 1985 σε συμπαραγωγή με τον δήμο Καβάλας. Με τίτλο «Ο ήλιος χάθηκε», η ταινία καταγράφει στην κάμερα μαρτυρίες Καβαλιωτών που έζησαν από κοντά τα γεγονότα των ημερών εκείνων.
Δείτε το ντοκιμαντέρ της Ελίνας Τραϊφόρου, εδώ:
Ο ήλιος χάθηκε – The sun disappeared from Elina Traiforou on Vimeo.
Κακός συντονισμός, ολιγωρία και υποτίμηση του κινδύνου: Ένα χρονικό της μεγάλης πυρκαγιάς του 1985
Ηφωτιά ξεκίνησε το απόγευμα της Τετάρτης 14-8-1985 στην περιοχή του Χαλκερού, πήρε διαστάσεις λόγω των πολύ ισχυρών ανεμών και απείλησε να κάψει το χωριό, πράγμα που αποτράπηκε την τελευταία στιγμή, χάρης στις υπεράνθρωπες προσπάθειες του στρατού και των άλλων ανδρών που έπαιρναν μέρος στην κατάσβεση. Ένα μέτωπο της φωτιάς πηρέ κατεύθυνση προς το ανατολικό μέρος του Χαλκερού και τύλιξε στης φλόγες την Άνω Λευκή όπου αποτέφρωσε 7 σπίτια χωρικών, μαντριά, γεννήματα, καλλιέργειες και δασική έκταση. Το χωριό εκκενώθηκε από της 22 οικογένειες του. Ένα άλλο μέτωπο της φωτιάς προχώρησε προς την Καβάλα και στις 3:30 το απόγευμα της πέμπτης 15-8-1985. Οι πρώτες μικρές φλόγες έκαναν την εμφάνιση τους πάνω από τα υψώματα που βρίσκονται στα βόρεια του νεκροταφείου.
Ο κακός συντονισμός, η ολιγωρία και ενδεχομένως η υποτίμηση του κινδύνου είχε σαν αποτέλεσμα να μην αναχαιτισθεί η φωτιά στο σημείο εκείνο πράγμα που ήταν εφικτό. Η αδράνεια επέτρεπε στην φωτιά να προχωρήσει προς τον Άγιο Τρυφώνα και από κει στον Άγιο Αθανάσιο οι κάτοικοι του οποίου γύρω στις 7 το απόγευμα άρχισαν πανικόβλητοι να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους. Η επέμβαση των ενεργειών καθυστέρησε και δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την επέκταση της φωτιάς, στα πάνω από το σανατόριο υψώματα οπότε και πήρε φοβερές διαστάσεις. Παράλληλα, ένα άλλο μέτωπο φωτιάς εκδηλώθηκε από αναζωπύρωση της στον δρόμο που ακολουθούσε προς την Καβάλα, στο πάνω μέρος από το νεκροταφείο το δάσος που αποτεφρώθηκε πλήρως. Η φωτιά στην περιοχή αυτή απείλησε την παρακείμενη αποθήκη πυρομαχικών, που εκκενώθηκε εσπευσμένα.
Μετά η φωτιά προχώρησε γρήγορα προς τον Σταυρό παρά της μάταιες προσπάθειες των πυροσβεστών. Στις 9 το βράδι ολόκληρο το πευκόδασος μέχρι σχεδόν τον Άγιο Σίλα, είχε παραδοθεί στις φλόγες δημιουργώντας εφιαλτική εικόνα πάνω από την πόλη. Λίγο αργότερα στις 10:25 ο τρόμος και ο πανικός επιδεινωθήκαν από την διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος σε όλη την πόλη η οποία βυθίστηκε στο σκοτάδι. Η εφιαλτική ατμόσφαιρα υποχρέωσε πολλούς συμπολίτες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κατεβούν στους παραλιακούς χώρους όπου και ξημερωθήκαν. Γύρω στις 12 το βράδυ της 15-8-1985 κηρύχθηκε η πόλη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο «Ξενοκράτης».
Παρόλα αυτά η πυρκαγιά κλεινόταν, σε μήκος ενός και πλέον χιλιομέτρου, παρά τις προσπάθειες των συνεργείων και εκατοντάδων πολιτών που αυθόρμητα έτρεξαν να προσφέρουν την βοήθεια τους. Στις 1:25 τα ξημερώματα άναψαν πάλι τα φωτά της Καβάλας, αλλά αυτό δεν μετρίασε τον πανικό καθώς οι φλόγες άρχισαν να κατηφορίζουν προς την πόλη, εκατοντάδες καβαλιώτες άρχισαν να εγκαταλείπουν την πόλη κατευθυνόμενοι στο παληό, ενώ αστυνομικά πυροσβεστικά και δασοπυροσβεστικά αυτοκίνητα διέσχιζαν την πόλη. Στις 3 τα ξημερώματα η αλλοφροσύνη έφτασε στο αποκορύφωμα καθώς η φωτιά πέρασε προς την πλευρά της Αγίας Παρασκευής – Βύρωνας ενώ απειλητικά πλησίασε στην οδό Σηλυβρίας και στα σπίτια του Προφήτη Ηλία. Φήμες ότι κάηκαν το σανατόριο (νοσοκομείο), το γηροκομείο (Πουλίδειο), το ξενοδοχείο Εγνατία κυκλοφορούσαν συνέχεια και οι σειρήνες ηχούσαν γενικό συναγερμό.
Η φωτιά από τις 6 τα ξημερώματα τις 16-8-1985 μαίνονταν και ήρθαν 4 πυροσβεστικά αεροπλάνα που μέχρι το βράδι έριχναν τόνους νερού στις εστίες που είχαν απομείνει. Στις 9 το πρωί έφθασε στην Καβάλα ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου συνοδευόμενος από τον αναπληρωτή υπουργό Γεωργίας. Το βράδυ τις 16-8-1985 αναζωπυρώθηκε σε 7 σημεία η φωτιά απειλώντας να καταστρέψει και τα υπόλοιπα μικρά κομμάτια πρασίνου που διασωθήκαν ενώ ένα από τα νέα «μέτωπα» της φωτιάς κατηφόρισε προς την διασταύρωση του Αμυγδαλεώνα. Στις 11 το βράδυ οι εστίες φωτιάς είχαν τεθεί σχετικά υπό έλεγχο και οι καβαλιώτες έδωσαν την δική τους προσπάθεια να κατασβηστούν οι εστίες. Τα συνεργεία παρέμειναν σε επιφυλακή μέχρι τα ξημερώματα.
Πηγή: Εφημερίδα Ταχυδρόμος, 17 Αυγούστου 1985