Συνοικία Παναγίας Καβάλας: Προτάσεις για την αναζωογόνηση της περιοχής και τη βελτίωση της ζωής των κατοίκων της

Αναλυτικά τα συμπεράσματα της ημερίδας «Συνοικία Παναγία Καβάλας. Μελετούμε το παρόν-Σχεδιάζουμε το μέλλον» την οποία διοργάνωσαν ο πολιτιστικός Σύλλογος «Το Κάστρο» και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Καβάλας

Το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2019 στον χώρο της Παλιάς Μουσικής πραγματοποιήθηκε ημερίδα με τίτλο «Συνοικία Παναγία Καβάλας. Μελετούμε το παρόν-Σχεδιάζουμε το μέλλον» την οποία διοργάνωσαν ο πολιτιστικός Σύλλογος «Το Κάστρο» και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Καβάλας. (διαβάστε εδώ για την εκδήλωση).

Ο σκοπός της ήταν ο προβληματισμός και η ανταλλαγή απόψεων επάνω στα ζητήματα που αφορούν στην ιστορική συνοικία της Καβάλας και στόχος η κοινή αποδοχή από όλους τους συναρμόδιους φορείς ενός σχεδιασμού δράσεων για την ανάδειξή της.

Στην ημερίδα συμμετείχαν με εισηγήσεις τους ο δήμος Καβάλας, η ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων, η Διεύθυνση Δόμησης και Πολεοδομικού Σχεδιασμού, ο Οργανισμός Λιμένα Καβάλας, το Τεχνικό Επιμελητήριο, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Καβάλας, η Ομάδα Διάλογος των Νέων, όπως και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παναγίας με παρατηρήσεις και προβληματισμούς για την ποιότητα ζωής των κατοίκων και το μέλλον της συνοικίας. Επίσης παρουσιάστηκε από την αρχιτέκτονα δρ. Χριστίνα Ζαρκάδα-Πιστιόλη η βραβευμένη μελέτη ανάπλασης της συνοικίας Βαρόσι Έδεσσας.

Όλοι οι φορείς, συμφώνησαν στην αναγκαιότητα άμεσων παρεμβάσεων στη συνοικία της περιοχή της Παναγίας, το ίδιο και οι υποψήφιοι δήμαρχοι οι οποίοι αφού παρουσίασαν με σύντομες εισηγήσεις τους τις απόψεις τους για τη συνοικία, δεσμεύτηκαν να εργαστούν στην υλοποίησή τους με κάθε τρόπο.

Οι διαπιστώσεις της ημερίδας

  • Ο αριθμός των εγκαταλελειμμένων ή και επικίνδυνων κτιρίων που υποβαθμίζουν το δομημένο περιβάλλον της περιοχής έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν και κτίρια μεγάλης ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας που επιβάλλεται να διαφυλαχθούν και να αποκατασταθούν, ώστε να  αναδειχθεί η ιστορική ταυτότητα της περιοχής και να αναβαθμιστεί το οικιστικό περιβάλλον, που θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων
  • Η εξυπηρέτηση των μετακινήσεων και η προσβασιμότητα στη συνοικία αποτελεί ένα βασικής σημασίας καθημερινό πρόβλημα. Η βελτίωση της κυκλοφορίας μέσω ρυθμίσεων θεωρείται είναι επιβεβλημένη
  • Ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι ένα πρόβλημα η λύση του οποίου  απαιτεί συνδυασμό δράσεων. Η πυκνή δόμηση, οι ξύλινες και εύφλεκτες κατασκευές, αδυναμία πρόσβασης πυροσβεστικού οχήματος, οι καταπατήσεις δημόσιων χώρων και ο αποκλεισμός εξόδων διαφυγής πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα
  • Η ελληνική νομοθεσία που αφορά σε εγκρίσεις και αδειοδοτήσεις έργων σε ιστορικούς τόπους θέτει χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες και απαιτείται απλοποίηση
  • Τα πολλά προβλήματα που απασχολούν τους κατοίκους της συνοικίας οδηγούν σε εγκατάλειψη της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια έχει υποδιπλασιάσει τον πληθυσμό της. Η επίλυση των προβλημάτων του οικισμού θα συμβάλλει στην επιστροφή των κατοίκων
  • Στην Περιφέρεια ΑΜ-Θ υπάρχουν κονδύλια για χρηματοδότηση έργων που σχετίζονται με την αστική ανάπτυξη, το περιβάλλον και την κινητικότητα, με προτεραιότητα για περιοχές ιστορικού ενδιαφέροντος όπως η Παναγία. Όσο δεν γίνονται συντονισμένες προτάσεις για απορρόφηση των κονδυλίων μένουν ανενεργά ή οδηγούνται σε άλλους αποδέκτες
  • Το υπάρχον καθεστώς χρήσης γης απαγορεύει ορισμένες παραδοσιακές δραστηριότητες στην περιοχή (π.χ. οικοτεχνία-αγγειοπλαστική) και θα πρέπει να τροποποιηθεί για την προσέλκυση νέων και την ανάπτυξη της περιοχής

Οι προτάσεις της ημερίδας

Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις ο δήμος Καβάλας οφείλει να αναλάβει, με αρωγούς όλους τους αρμόδιους φορείς, δύο δράσεις: Η πρώτη θα πρέπει να είναι άμεση, ενώ η δεύτερη η οποία θα ακολουθήσει θα οργανωθεί παράλληλα.

Πρώτη δράση

Α.1 Εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης για την περιοχή, εφόσον δημιουργηθούν χώροι στάθμευσης, η οποία θα στοχεύει:

  • στη μείωση των μετακινήσεων των επισκεπτών με ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο
  • Αύξηση του ποσοστού των μετακινήσεων με τα μέσα μαζικής μεταφοράς,
    εξάλειψη της ανεξέλεγκτης στάθμευσης
  • απαγόρευση στάθμευσης επί των κύριων οδών διέλευσης και επί των πλατειών Μεχμέτ Αλή, Παλιάς Μουσικής και Καμάρες
  • εξυπηρέτηση των μετακινήσεων με τα πόδια
  • εξασφάλιση δυνατότητας μετακίνησης και πρόσβασης σε όλα τα μνημεία των ΑμεΑ
  • Ακόμα θα πρέπει να γίνει διερεύνηση για παρεμβάσεις σε παρόδους του οικισμού, βελτίωση προσβασιμότητας σε βαθμιδωτές οδούς καθώς και διερεύνηση δημιουργίας υπόγειων χώρων στάθμευσης για τους κατοίκους, με εκμετάλλευση των υψομετρικών διαφορών

Α.2 Η διάνοιξη της γερμανικής σκάλας είναι έργο πρώτης προτεραιότητας και πρέπει να δρομολογηθεί άμεσα, έτσι ώστε να επιτευχθεί η διέλευση από το λιμάνι προς την κεντρική οδό της συνοικίας. Στη συνέχεια μία πρόταση που προέκυψε από την ημερίδα είναι η τοποθέτηση στη θέση της σκάλας κυλιόμενων κλιμάκων, σύμφωνα με το παράδειγμα της Βαρκελώνης. Θεωρούμε ότι οι κυλιόμενες κλίμακες εντάσσονται καλλίτερα από τον πολυσυζητημένο ανελκυστήρα.

Α.3 Επανεξέταση του υπάρχοντος σχεδίου αντιμετώπισης κινδύνου πυρκαγιάς σε επίπεδο πολιτικής προστασίας για τη διασφάλιση οδών διαφυγής, διάνοιξη των καταπατημένων δρόμων, ενίσχυση του αριθμού των υφισταμένων κρουνών με εξασφάλιση σταθερής ροής, καθώς και για την επίτευξη υψηλότερου χρόνου πυραντίστασης των εύφλεκτων κατασκευών με εφαρμογή πυράντοχων βαφών σε ολόκληρο τον οικισμό.

Α.4 Πιλοτική εφαρμογή συστημάτων καινοτόμου σχεδιασμού στη κατασκευή και συντήρηση σκεπών, ώστε να μη φθείρονται εύκολα και υλικών νανοτεχνολογίας για τη συντήρηση ξύλινων στοιχείων όψεων.

Α.5 Προτάσεις που θα αναβαθμίσουν την ποιότητα του οικιστικού περιβάλλοντος και θα προσδώσουν αυθεντικότητα στη περιοχή, συνδέοντας πολλά ετερόκλητα στοιχεία μεταξύ τους. Με σχετικά λίγες τροποποιήσεις σε χρωματισμούς, επενδύσεις, κάγκελα, αντικαταστάσεις υλικών, απομάκρυνση ακατάλληλων υλικών (ελενίτ, λαμαρίνες, αλουμινοκατασκευές τζαμαρίες κλπ.) θα παραχθεί ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.

Α.6 Διερεύνηση του ζητήματος των χρήσεων των κτιρίων στα πλαίσια της βιωσιμότητας και άμεση τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου για να επιτραπούν οι συμβατές με την περιοχή χρήσεις που τώρα απαγορεύονται, αλλά και να απαγορευθούν ορισμένες ασύμβατες προς τον οικισμό (π.χ. συνεργείο αυτοκινήτων) που σήμερα επιτρέπονται.

Α.7 Η αποκατάσταση των ιδιοκτησιών του Δήμου Καβάλας στην περιοχή αποτελεί προτεραιότητα και με την επιλογή κατάλληλων χρήσεων στα κτίριά του θα βελτιωθεί η ελκυστικότητα της συνοικίας. Επιπλέον ο δήμος Καβάλας οφείλει να προχωρήσει στην αγορά ορισμένων κτιρίων όπως είναι κατεστραμμένα διατηρητέα κτίρια για την αποκατάστασή τους και ημιτελή κτίρια προς κατεδάφισή ή την αποπεράτωσή τους ανάλογα με την περίπτωση.

Α8. Για όλα τα παραπάνω πρέπει να βρεθούν κονδύλια μέσω προγραμμάτων ή να υπάρχει συμμετοχή του Δήμου σαν κίνητρο για τους κατοίκους, για μικροπαρεμβάσεις στις ιδιοκτησίες τους.

Α9. Σχεδιασμός, προγραμματισμός υλοποίησης σε συμφωνία με όλους τους εμπλεκόμενος σε βάθος χρόνου πενταετίας με αξιολόγηση παρεμβάσεων ανάλογα με την προτεραιότητα.

Δεύτερη δράση

Β1. Προτείνεται η σύσταση ενός φορέα διαχείρισης της συνοικίας που θα χειριστεί και θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, προσδιορίζοντας την κατεύθυνση των παρεμβάσεων και οργανώνοντας τις μορφές των συμπράξεων μεταξύ δημοσίου και των ιδιωτών-ιδιοκτητών των ακινήτων για την ανεύρεση ενός εργαλείου σχεδιασμού, κατάλληλου για την αξιοποίηση όλου του κτιριακού δυναμικού της συνοικίας. Ο φορέας θα βρίσκεται υπό την εποπτεία του δήμου και θα διαχειρίζεται ολόκληρη τη συνοικία σχετικά με ζητήματα παρεμβάσεων μαζί με τους υπόλοιπους αρμόδιους σε ρόλο συμμέτοχου και αρωγού. Ο φορέας διαχείρισης θα αποτελέσει το σημείο επικοινωνίας και αμεσότερης επαφής μεταξύ κατοίκων και δήμου. Χρήσιμο θα είναι να αξιοποιηθεί η εμπειρία από προσπάθεια σύστασης αντίστοιχου φορέα που έγινε στο παρελθόν, η οποία όμως έμεινε ανολοκλήρωτη.

Β2. Μελέτη ανάπλασης της περιοχής. Μελέτη masterplan από τον δήμο σε συνεργασία και διαβούλευση με τους φορείς, που μπορεί να δώσει τις κατευθύνσεις και τον χαρακτήρα των παρεμβάσεων, να ορίσει το θεσμικό πλαίσιο και να διαμορφώσει τις συνθήκες για την αξιοποίηση εργαλείων χρηματοδότησης. Τα δύο ελληνικά παραδείγματα μελετών αναπλάσεων που παρουσιάστηκαν κατά την ημερίδα, μπορούν να αξιοποιηθούν κατά την σύνταξη της μελέτης.

Επίμετρο

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Καβάλας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Το Κάστρο» ευχαριστούν θερμά όλους τους φορείς και τους επιστήμονες για τις εισηγήσεις τους και θεωρούν ότι αυτές οι δύο δράσεις είναι ρεαλιστικές και απαραίτητες για την αναζωογόνηση της περιοχής και τη βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος και της ζωής των κατοίκων της  Παναγίας. Χρειάζεται όραμα, δουλειά και σχεδιασμός, διότι δεν αρκούν μόνο οι καλές προθέσεις.