Hamidiye, Caylar, Selimiye, Gömlek Dere… ονομασίες που στους νεότερους, τουλάχιστον, δεν «λένε» τίποτα. Ωστόσο, 100 χρόνια πριν ήταν ονομασίες συνοικιών της πόλης της «Καβάλλας» [με δύο «λ»], μιας πόλης που απαριθμούσε πληθυσμό περίπου 23.000 κατοίκων…
Το KAVALA POST δημοσιεύει ως ντοκουμέντο το «Διάγραμμα Ρυμοτομίας της πόλεως Καβάλλας» από το μακρινό 1923 μαζί με την πολύτιμη τεκμηρίωση του ιστορικού ερευνητή Κυριάκου Λυκουρίνου ο οποίος μας παρέχει το απαραίτητο ιστορικό πλαίσιο και τις διευκρινίσεις.
Tου Κυριάκου Λυκουρίνου
Καβάλλα: Η πρώτη πολεοδομική ρύθμιση μετά το 1864
Το ρυμοτομικό σχέδιο της Καβάλας εγκρίθηκε στα τέλη του 1922 από το Δημοτικό Συμβούλιο και τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 1923 με βασιλικό διάταγμα (ΦΕΚ 187 Α΄ / 9-7-1923), στο οποίο επισυνάφθηκε και το εικονιζόμενο “Διάγραμμα Ρυμοτομίας της πόλεως Καβάλλας” (στην παρούσα μορφή του είναι επεξεργασμένο από την αείμνηστη Αιμιλία Στεφανίδου).
Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1923 αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη πολεοδομική ρύθμιση μετά το 1864 (τότε η Καβάλα επεκτάθηκε εκτός των τειχών της παλιάς πόλης) και απεικονίζει την πόλη των αρχών του 20ού αιώνα, δηλ. των τελευταίων δεκαετιών της οθωμανικής περιόδου. Τότε ο πολεοδομικός ιστός της Καβάλας εκτεινόταν από το Φάληρο μέχρι το παλιό παραλιακό νοσοκομείο, σε έκταση 102 εκταρίων, και ο πληθυσμός της ανερχόταν, σύμφωνα με την Απογραφή του 1920, σε περίπου 23.000 κατοίκους.
Η πόλη θα υποστεί βαθιές αλλαγές μετά την εγκατάσταση των προσφύγων: Ο πληθυσμός της θα ξεπεράσει τις 50.000 και η έκτασή της θα φτάσει τα 206 εκτάρια (τo 1930, μετά τη δημιουργία των προσφυγικών συνοικισμών).
Στο παρόν σχέδιο μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις αμιγείς εθνοθρησκευτικές συνοικίες και τις κεντρικές περιοχές.
Στην περίκλειστη παλιά πόλη υπάρχουν τρεις μουσουλμανικοί μαχαλάδες (Χουσεΐν μπέη, Χαλίλ πασά και Καδή Αχμέτ εφέντη) ένας χριστιανικός, της Παναγίας, και η κεντρική περιοχή – αγορά, που φέρει το όνομα του Ιμπραήμ πασά.
Στο ανατολικό μέρος αναπτύσσονται οι μουσουλμανικές συνοικίες Γενή Μαχαλέ (από τα παλιά δικαστήρια μέχρι το Σούγιολου), Χαμιντιγιέ (σημερ. Αγίας Βαρβάρας) και Σελιμιγιέ (Σούγιολου – Τιμίου Σταυρού).
Δυτικότερα εκτείνονται οι δύο μαχαλάδες των τσιγγάνων (“τα γύφτικα” Τσομλέκ Ντερέ και Κιουτσούκ μαχαλέ) και στη συνέχεια η Εβραϊκή συνοικία και οι νέες κεντρικές περιοχές της πόλης. Στο δυτικό μέρος αναπτύσσονται οι χριστιανικές συνοικίες του Αγίου Ιωάννου και του Αγίου Παύλου και η μεικτή Τσαϊλάρ (Ποταμούδια).
