Πολλά τα αφιερώματα στην Καβάλα από έντυπα και ηλεκτρονικές σελίδες του εσωτερικού, αλλά και του εξωτερικού, με επίκεντρο τις φυσικές ομορφιές, αλλά και την Ιστορία αυτού του τόπου. Υπάρχουν, όμως και μερικές προσεγγίσεις, όπως αυτή του δημοσιογράφου Xhevdet Shehu ο οποίος γράφει στην DITA (gazetadita.al η ηλεκτρονική της έκδοση), τη 2η σε κυκλοφορία εφημερίδα της Αλβανίας, οι οποίες υπερβαίνουν το τετριμμένο τρίπτυχο «ήλιος, θάλασσα, φαγητό» και ανάγουν την Καβάλα ως ένα «θέρετρο» συνύπαρξης δύο λαών των οποίων οι σχέσεις πέρασαν αρκετά σκαμπανεβάσματα στον ρου της Ιστορίας.
«Έχουν περάσει οι μέρες των αναφορών ή των εντυπώσεων από ταξίδια στο εξωτερικό που διαβάστηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση από τους Αλβανούς. Με το άνοιγμα της Αλβανίας, αυτή η νοοτροπία έχει μειωθεί. Δεν είναι μόνο το ήμισυ σχεδόν της πατρίδας στο εξωτερικό, από την Αμερική έως την Κίνα, αλλά και εκείνοι που έχουν αποφασίσει να ζήσουν εδώ έχουν ταξιδέψει τόσο πολύ στο εξωτερικό που μας λένε ότι από δύο εβδομάδες ή μηνιαία ταξίδια που κάνετε τακτικά σε διαφορετικά μέρη, κανείς δεν εκπλήσσεται. Φαίνεται ακόμη και να ενοχλούνται όταν ακούνε μερικές γνωστές ιστορίες», αναφέρει ο Xhevdet Shehu στην αρχή του αφιερώματός τους.
«Μπορείτε να μιλήσετε για την Αμερική, την Ιταλία και τη Γαλλία με τόση περιέργεια όπως για τον Kavaja, τον Belshi ή τον Kurbin. Υπάρχει μια απλή εξήγηση γι ‘αυτό: Το να πείτε στους Αλβανούς σήμερα ότι ήσασταν στον Καναδά ή την Κίνα είναι σαν να τους λέτε ότι βρισκόσασταν σε μια μέρα διακοπών στο Λούσνια, στο Ρόσκοβτς ή στο Πούκα. Οι Αλβανοί έχουν καταλάβει την ουσία. Δεν είναι τα εντυπωσιακά μέρη που καθορίζουν τα πάντα. Είναι ο τρόπος ζωής, είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουν προσαρμοστεί και πώς έχουν επιβιώσει από τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί.
»Αναφέρομαι σε μια πόλη στη γειτονική Ελλάδα, την Καβάλα, όπου μια κοινότητα Αλβανών ζει εδώ και χρόνια, η οποία έχει προσαρμοστεί στη ζωή και τις συνθήκες εκεί. Η Καβάλα μοιάζει με τους Σαράντα μας, ταυτόχρονα όμως εντελώς διαφορετική από πολλές απόψεις. Όμορφη σαν τους Σαράντα, σαν ένα φρύδι δίπλα στη θάλασσα, αλλά με μια άλλη αρμονία, με μια άλλη έννοια της ζωής και της συνύπαρξης, με μια άλλη εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, ανέγγιχτη από την άκαρδη νεωτερικότητα με πολυώροφα κτίρια και υποτιθέμενα καλλιτεχνικά τέρατα. Η Καβάλα έχει διατηρήσει ανέπαφη την ομορφιά της, διατηρεί τη γοητευτική μαγεία όπως λίγες πόλεις στην Ελλάδα. Το απέναντι νησί της Θάσου αποτελεί προστιθέμενη αξία για τις ομορφιές της Καβάλας», αναφέρεται στην Αλβανική εφημερίδα DITA.
Καβάλα, «πρέσβειρα» φιλίας μεταξύ των δύο λαών
«Η πόλη της Καβάλας μπορεί να καταταχθεί μεταξύ των πιο σημαντικών πόλεων στην Ελλάδα που δεν μπορείς να τις αγνοήσεις και όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Για πολλούς λόγους. Το λέω χωρίς δισταγμό και θα προσπαθήσω να το υποστηρίξω. Αφού επισκέφτηκα αυτήν την όμορφη και εντυπωσιακή πόλη της Ελλάδας αρκετές φορές, αφού γνώρισα αρχαίες και νέες ιστορίες, αφού γνώρισα πολλούς σύγχρονους Αλβανούς και Έλληνες, τείνω να πιστεύω ότι με αυτήν τη χώρα είμαστε περισσότερο συνδεδεμένοι με φιλίες παρά εχθρότητες» δηλώνει αβίαστε ο Αλβανός δημοσιογράφος.
Το ξεχωριστό κεφάλαιο «Μοχάμεντ Άλι»
Ξεχωριστή μνεία στο αφιέρωμα γίνεται στον Μοχάμεντ Άλι Πασά και μάλιστα για έναν λόγο τον οποίο επικαλείται με σιγουριά ο Αλβανός δημοσιογράφος, αλλά δεν είναι ξεκάθαρος στις βιβλιογραφίες των ιστορικών ντοκουμέντων, αναφέροντας ότι οι γονείς του Μοχάμεντ Άλι κατάγονταν από την Κορυτσά.
«Η Καβάλα είναι μια πόλη με ιστορία και η παράξενη ιστορία έχει να κάνει με τους Αλβανούς. Χθες και σήμερα. Παρατήρησα ότι οι Έλληνες έχουν επίσης αυτήν την άποψη, παρόλο που δεν την εξέφρασαν ανοιχτά. Στην Καβάλα υπάρχουν προτομές και μνημεία για εξέχοντες Έλληνες αυτής της πόλης, αλλά το μοναδικό μνημείο που ανεγέρθηκε στην περιοχή των μουσείων της πόλης, στο ανατολικό τμήμα της, είναι το μνημείο του Μεχμέτ Αλί Πασά, του διάσημου Αλβανού που προέρχεται από το Ζεμπλάκου της Κορυτσάς και έγινε ο κυβερνήτης της Αιγύπτου. Είναι ένα μνημείο παρόμοιο με εκείνο του Skanderbeg στη μέση των Τιράνων. Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να είναι περήφανοι για έναν διάσημο Αλβανό, όπως ο Μεχμέτ Αλί Πασάς. Οι Αιγύπτιοι τον θεωρούν ως μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην ιστορία τους, ως ιδρυτή της σύγχρονης Αιγύπτου, όπως οι Αμερικανοί τιμούν τον Τζορτζ Ουάσινγκτον ή όπως τιμούμε τον Σκάντερμπεγκ και τον Ισμαήλ Κέμαλι», αναφέρεται στο αφιέρωμα.
Πάντως υπάρχει σύνδεση του Μοχάμεντ Άλι με την Αλβανία, μιας και όταν έγινε στρατολογία για την Αίγυπτο (1799) ενάντια στην απόβαση του Βοναπάρτη, πήγε εκεί και έλαβε μέρος στη μάχη του Αμπουλίρ και κατόπιν, όταν αποχώρησαν οι Γάλλοι, έφερε τον βαθμό του «Σερ-Τσεσμέ» και ήταν επικεφαλής εκατοντάδων Αλβανών στρατιωτών, ενώ αργότερα ανακηρύχθηκε αυτός πασάς από τους Αλβανούς του, από τους Ουλεμάδες και από τον λαό.
Ο πρώην Πρόεδρος του Αλβανικού Κοινοβουλίου και η… δεξίωση
Ο πρόεδρος του Συλλόγου Αλβανών Μεταναστών Νομού Καβάλας, Νίκο Σούλι, περιγράφει στον δημοσιογράφο της DITA και ένα γεγονός το οποίο έκανε εντύπωση τόσο στον ίδιο όσο και στον συντάκτη του αφιερώματος, κατατάσσοντάς το ως μια ακόμη ένδειξη εκτίμησης των Αλβανών από τους Έλληνες και μάλιστα από έναν επίσημο θεσμό, όπως είναι ο Δήμος Καβάλας.
«Ο Νίκο Σούλι, ένας από τους σημαντικότερους Αλβανούς στην Καβάλα, μου λέει: Πριν από λίγα χρόνια, ο πρώην Πρόεδρος του Αλβανικού Κοινοβουλίου, Σέρβετ Πίλμπαμ, ήρθε εδώ στην Καβάλα. Οι Αλβανοί εδώ, που γνώριζαν πολύ καλά αυτήν την εξέχουσα προσωπικότητα, δεν τον άφησαν ούτε για μια στιγμή και συνάντησε και μίλησε εγκάρδια με τους συμπατριώτες του. Ωστόσο, η είδηση ότι ο πρώην Πρόεδρος του Αλβανικού Κοινοβουλίου ήταν εδώ στην Καβάλα για διακοπές, εξαπλώθηκε επίσης στους Έλληνες. Οι τοπικοί αξιωματούχοι τον ανακάλυψαν επίσης και ο δήμαρχος (σ.σ.: Κωστής Σιμιτσής) οργάνωσε επίσημη δεξίωση στον Δήμο με όλες τις τιμές. Η δεξίωση πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του Çajup, δηλαδή στο Δήμο… Αργότερα ρώτησα τον καθηγητή Servet και μου επιβεβαίωσε το γεγονός», σημειώνει ο Αλβανός δημοσιογράφος.