Μπορεί η τέχνη των καραβομαραγκών να είναι ταυτισμένη με την Ιστορία της Ελλάδας και να χάνεται στα βάθη των αιώνων, όμως όσο περνάνε τα χρόνια βυθίζεται ολοένα και περισσότερο και πλέον ο πλήρης αφανισμός της δεν αποτελεί απλά ένα σενάριο.
Ένας φοιτητής, όμως, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Ξάνθης (Πολυτεχνική Σχολή/Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών), ο Σάββας Τουνουσίδης, επέλεξε μια διπλωματική εργασία για το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 με επιβλέποντα καθηγητή τον Πάνο Εξαρχόπουλο η οποία, ως ιδέα, όχι μόνον μπορεί να σώσει το επάγγελμα του καραβομαραγκού, αλλά να το κάνει να πλεύσει σε ένα άλλο επίπεδο, από το οποίο θα αναγεννηθεί, θα αναπτυχθεί και θα «ζήσει» για πολλά χρόνια. Πώς; Με μια Σχολή Καραβομαραγκών στο Καρνάγιο της Καβάλας.
Η διπλωματική του Σάββα Τουνουσίδη για τη Σχολή Καραβομαραγκών στο Καρνάγιο
Η τέχνη των καραβομαραγκών, αυτή η θαυμαστή χειρωνακτική τέχνη της ξυλοναυπηγικής, είναι, πλέον, υπό εξαφάνιση. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε κίνητρο της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας, η οποία εξετάζει τη δημιουργία μιας σχολής καραβομαραγκών σε υφιστάμενο, παλαιό καρνάγιο στην Καβάλα.
Το «οικόπεδο-ακτή» βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο της πόλης και αποτελεί ιδιαίτερο «πέρασμα», καθώς συνέδεε την «Ανατολή με τη Δύση». Επίσης, γειτνιάζει με το παλαιό υδραγωγείο, τις λεγόμενες «Καμάρες», που χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή περίοδο και συνιστά ισχυρό τοπόσημο της πόλης. Τα παραπάνω δεδομένα εκλήφθηκαν και αξιοποιήθηκαν ως αφετηριακές συνθετικές επιλογές, οδηγώντας τη συνθετική πρόταση σε μια, κατά το δυνατόν, «ήπια» διατύπωση, με μικρό κτιριακό αποτύπωμα και κυριαρχία των ημιυπαίθριων χώρων. Με σεβασμό στα υφιστάμενα μνημεία και, επιπλέον, διατηρώντας τα ίχνη παλαιών κατασκευών εντός του πεδίου επέμβασης. Ταυτόχρονα, η προσδοκία να «φορτιστεί» η πρόταση με μια διττή νοηματοδότηση, διατήρηση της μνήμης από τη μια και αναβίωσή της από την άλλη, καθόρισε συνθετικές επιλογές, λειτουργικές διευθετήσεις και μορφολογικούς χειρισμούς.
Η ύπαρξη λιθόκτιστων κατασκευών σε ερειπιώδη κατάσταση, καθώς και ενός χωμάτινου μονοπατιού θεωρούμενου ως άξονα, αποτέλεσαν βασικούς παράγοντες για τη συνθετική οργάνωση, αλλά και για τον τρόπο στέγασης του μικρού συγκροτήματος, μέσω επικλινών στεγάστρων, τα οποία, επιπροσθέτως, θυμίζουν πέταγμα γλάρων. Η εξασφάλιση χώρων εργασίας με μεγάλο ύψος ήταν βασική προϋπόθεση, μιας και η φιλοξενία καϊκιών εντός της κτιριακής δομής ήταν από τις αρχικές προθέσεις. Η σύνθεση συγκροτείται από τρεις βασικές ενότητες, οι οποίες συνδέονται νοηματικά με μια συνεχόμενη κίνηση ως μονοκονδυλιά.
Επιχειρώντας, έτσι, μιαν αφηγηματική-χωρική περιπλάνηση, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν σε έναν μικρό εκθεσιακό χώρο, καθώς και στον χώρο εκμάθησης της ξυλοναυπηγικής τέχνης. Εν συνεχεία, υπάρχει σύνδεση με τη «σάλα», καθώς και με τον εργαστηριακό χώρο στον οποίο επιτελείται η επεξεργασία των ξύλων από την κοπή έως την κατασκευή του σκαριού. Ο άξονας καθέλκυσης των καϊκιών λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος με τον δημόσιο χώρο, στον οποίο έχουν πρόσβαση οι πολίτες από το αστικό μέτωπο της σύνθεσης. Ωστόσο, η πορεία συνεχίζεται στους εξώστες του ορόφου (καθώς αυτοί συνδέονται με την ιστορική χερσόνησο της Παναγίας), χαρίζοντας χωρική πλοκή, αποκαλύπτοντας οπτικές φυγές και θέες κ.λπ.
Η επιλογή των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν στοχεύει στην εμφατική ανάδειξη της υλικότητας, στη συνάφειά της με τον χαρακτήρα του ίδιου του θέματος και της περιοχής. Έτσι, τα βασικά υλικά είναι το ανεπίχριστο σκυρόδεμα, η τοπική γρανιτόπετρα (υφιστάμενα ερείπια) και τα βαμμένα κόκκινα μεταλλικά στοιχεία, που προσδίδουν βιομηχανικό -και «εικαστικό»- χαρακτήρα, ενώ, την ίδια στιγμή, οριοθετούν, ενοποιούν, προστατεύουν τους επιμέρους χώρους κατά περίπτωση. Τέλος, η παρουσία του ξύλου είναι διάχυτη, αφού είναι το βασικό υλικό κατασκευής των καϊκιών.
Η ευανάγνωστη διάταξη, η καθαρότητα και δύναμη των γραμμών και σχημάτων, ο εμφανής στατικός φορέας και η λιτότητα των εκφραστικών μέσων προσδίδουν στη σύνθεση έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα (με σαφείς αναφορές στη μοντέρνα αρχιτεκτονική των δεκαετιών ’60 και ’70) και ένα -επιθυμητό- μπρουταλιστικό ύφος.
