Του Άγγελου Τάταρη
Tο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας παραδοσιακά «εγκαινιάζει» κάθε χρόνο τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Είναι το πρώτο μάθημα στο οποίο καλούνται να δοκιμαστούν οι μαθητές και συνήθως δεν έχει ιδιαίτερες επιπτώσεις στην ψυχολογία τους καθώς αφενός μπορούν όλοι να γράψουν ανάλογα φυσικά με τις δυνατότητές τους και αφετέρου δεν μπορούν να είναι σίγουροι για την επίδοσή τους καθώς ο βαθμός τους εξαρτάται και από την υποκειμενικότητα των βαθμολογητών.
Δεν είναι βέβαια λίγες οι φορές που το μάθημα αυτό κρίνει την εισαγωγή των μαθητών κυρίως σε υψηλόβαθμες σχολές…
Αυτό που πρέπει να ξέρετε είναι ότι στη Νεοελληνική Γλώσσα ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ SOS ΘΕΜΑΤΑ! Όσοι προσπαθούν να σας πείσουν ότι γνωρίζουν ή μαντεύουν το θέμα της Έκθεσης, απλά θέλουν να σας εντυπωσιάσουν ή να κερδίσουν κάτι από εσάς! Πάντα όμως υπάρχουν κάποια θέματα που συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με κάποια άλλα και στα οποία δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή κατά την επεξεργασία και ανάλυσή τους.
Σε γενικές γραμμές, το θέμα που καλούνται να εξετάσουν οι μαθητές σχετίζεται συνήθως με προβλήματα της εποχής (όχι μόνο της επικαιρότητας) που αφορούν και στους νέους. Λαμβάνοντας τώρα υπ΄ όψιν τα θέματα των τελευταίων ετών αλλά και τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες, θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε για τη φετινή χρονιά κάποια πιθανά θέματα.
Αυτά σχετίζονται με τον ρατσισμό και την ανεκτικότητα προς το διαφορετικό, με την παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών, με την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και τα προβλήματα που προκύπτουν, με τους έντονους ρυθμούς ζωής και τις επιπτώσεις τους, με το φανατισμό και τη βία μεταξύ των νέων αλλά και με τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται από τη ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας. Φυσικά πάντα είναι σημαντικά τα θέματα που σχετίζονται με την εργασία και την παιδεία ενώ ζητήματα σχετικά με την πολιτική (όπως είναι ο λαϊκισμός και η πολιτική προπαγάνδα) συγκεντρώνουν λιγότερες πιθανότητες.
Όσον αφορά τώρα τη μορφή των εξετάσεων, ο μαθητής καλείται αρχικά να πυκνώσει ένα κείμενο που του δίνεται γράφοντας την περίληψή του ( 40 μονάδες) και στη συνέχεια να απαντήσει είτε σε ερωτήσεις τύπου Σωστό-Λάθος με βάση το νόημα του κειμένου είτε να αναπτύξει ένα απόσπασμα που προέρχεται από το κείμενο σε μια παράγραφο (10 μονάδες). Ακολουθούν γλωσσικές ασκήσεις που ποικίλουν (25 μονάδες συνολικά) ενώ η «δοκιμασία» του μαθητή ολοκληρώνεται με την παραγωγή λόγου, τη γνωστή μας Έκθεση (40 μονάδες), η οποία σχετίζεται θεματικά με το κείμενο και περιορίζεται σε 500-600 λέξεις.
Χρήσιμες συμβουλές για κάθε μαθητή κατά την επεξεργασία των θεμάτων
Καλό είναι ο μαθητής να ακολουθήσει τη σειρά με την οποία του δίνονται τα θέματα κατά τη διαδικασία της επίλυσής τους. Ξεκινώντας δηλαδή από την περίληψη και τις ερωτήσεις Σωστού-Λάθους, να συνεχίσει με τις γλωσσικές ασκήσεις και να ολοκληρώσει με την έκθεση. Με αυτόν τον τρόπο αρχικά θα εξοικειωθεί καλύτερα με το θέμα διαβάζοντας ένα κείμενο σχετικό με την έκθεση που θα κληθεί να γράψει, θα έχει καθαρό μυαλό που είναι απαραίτητο για τις γλωσσικές ασκήσεις ενώ θα έχει όλο τον υπόλοιπο χρόνο που θα απομένει για να τον αφιερώσει στην Έκθεση. Η σωστή κατανομή χρόνου υπολογίζεται σε 45 λεπτά για την περίληψη, 35 λεπτά για τις ασκήσεις 90 λεπτά για την έκθεση και 10 λεπτά για τον τελικό έλεγχο.
Στην πύκνωση κειμένου (περίληψη), ο μαθητής είναι αναγκαίο να καταγράψει αρχικά το κεντρικό θέμα με το οποίο ασχολείται ο κειμενογράφος και στη συνέχεια να ξεκινήσει μια συνοπτική παρουσίαση του κειμένου αποφεύγοντας περιττές πληροφορίες και αυτούσια μεταφορά εκφράσεων από αυτό και διατηρώντας συνοχή μεταξύ των νοημάτων.
Στις γλωσσικές ασκήσεις απαιτείται να χει γίνει σωστή προετοιμασία στη θεωρία της Νεοελληνικής Γλώσσας καθώς το επίπεδο δυσκολίας των ασκήσεων ποικίλει και ξεχωρίζουν πάντα όσοι προετοιμάστηκαν σωστά από αυτούς που απλά έκανα επιφανειακό διάβασμα. Τα τελευταία χρόνια προτιμώνται οι ερωτήσεις Σωστού-Λάθους σε σχέση με την ερώτηση ανάπτυξης παραγράφου αλλά απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και καλή κατανόηση του κειμένου για την αποφυγή παγίδων. Συνώνυμα και αντώνυμα λέξεων του κειμένου πρέπει να τα περιμένουμε και φέτος ενώ οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου, οι τρόποι πειθούς και η μετατροπή ενεργητικής σε παθητική και το αντίστροφο συγκεντρώνουν πάντα αρκετές πιθανότητες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε απαιτητικές ασκήσεις θεωρίας όπως είναι η διάκριση άρθρου, δοκιμίου ή επιφυλλίδας, η δικαιολόγηση ρηματικών προσώπων και σημείων στίξης και τα χαρακτηριστικά επιστημονικού λόγου
Στην παραγωγή λόγου (έκθεση) ο μαθητής πρέπει αρχικά να προετοιμάσει το επικοινωνιακό πλαίσιο (άρθρο, ομιλία ή επιστολή σπανιότερα) στο οποίο θα εντάξει το κείμενό του. Από κει και πέρα είναι σημαντικό να εκφράζει με σαφήνεια τις ιδέες του, με σωστή τεκμηρίωση, χωρίς να ξεφεύγει από τα ζητούμενα της έκθεσης αλλά και χωρίς να πλατειάζει. Ωφέλιμο θα ήταν να αποφύγει την απλή έκφραση. Τα ορθογραφικά λάθη δεν έχουν ιδιαίτερο κόστος στη βαθμολόγηση εκτός κι αν είναι υπερβολικά.
Εκτός από τα παραπάνω κρίνεται ιδιαίτερα θετικά η σωστή παραγραφοποίηση. Η έκθεση πρέπει να διακρίνεται στα δομικά της μέρη (πρόλογος-κυρίως θέμα-επίλογος) ενώ το κυρίως θέμα καλό θα ήταν να χωριστεί σε παραγράφους παρόμοιας έκτασης 70-90 λέξεων περίπου. Οι επαναλήψεις λέξεων και επιχειρημάτων θα ήταν χρήσιμο να αποφεύγονται όπως και οι ξένες λέξεις και τα παραδείγματα. Τέλος, όπως και στην περίληψη, έτσι και στην έκθεση είναι απαραίτητη η σωστή σύνδεση (συνοχή) μεταξύ των επιχειρημάτων.
Συνοψίζοντας, η Νεοελληνική Γλώσσα είναι ένα απαιτητικό μάθημα που χρειάζεται σωστή προετοιμασία. Πρέπει να αποβάλλετε όσο είναι δυνατόν το άγχος και να κάνετε σωστή διαχείριση του χρόνου σας. Αυτά από μένα.
Καλή επιτυχία και καλά αποτελέσματα εύχομαι!
Ο Άγγελος Τάταρης είναι φιλόλογος
