Αρχαία ελληνικά
Οι υποψήφιοι των Γενικών Λυκείων του προσανατολισμού ανθρωπιστικών σπουδών καλούνται να εξεταστούν στα αυξημένης βαρύτητας αρχαία. Στο μάθημα των αρχαίων θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία καθότι αποτελείται από δύο μέρη, τον αρχαίο φιλοσοφικό λόγο και το άγνωστο αρχαίο κείμενο με ασκήσεις γραμματικής και συντακτικού.
Πιο συγκεκριμένα, στα αρχαία οι υποψήφιοι εξετάζονται σε γνωστό κείμενο φιλοσοφικού λόγου. Τα αποσπάσματα είναι παρμένα από τον «Πρωταγόρα» και την «Πολιτεία»’ του Πλάτωνα και τα «Ηθικά Νικομάχεια» και τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη. Έτσι, εξετάζονται στη μετάφραση των κειμένων, σε πραγματολογικά και ερμηνευτικά σχόλια των συγκεκριμένων αποσπασμάτων, σε ερωτήσεις που αφορούν στην εισαγωγή και σε λεξιλογικές ασκήσεις.
Η μετάφραση πιάνει 10 βαθμούς, οι δύο ή τρεις ερωτήσεις πιάνουν 30, η ερώτηση εισαγωγής, η οποία συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια να μπαίνει σε μορφή άσκησης κλειστού τύπου (σωστού-λάθους), παίρνει 10 και η λεξιλογική πάλι 10 με τη σειρά της. Συγκεντρώνονται, λοιπόν, 60/100 μονάδες, οι οποίες κατακτώνται με πολύ κόπο μεν με σίγουρο και σταθερό διάβασμα δε.
Το δεύτερο σκέλος αφορά στη μετάφραση ενός κειμένου της αττικής πεζογραφίας του 4ου-5ου αι.π.Χ. Η μετάφραση πιάνει 20/100. Με βάση αυτό το κείμενο εξετάζονται οι γνώσεις γραμματικής και συντακτικού. Ως ύλη θεωρείται όλη η γραμματική και το συντακτικό που διδάχτηκαν στο γυμνάσιο και από το εγχειρίδιο της πρώτης λυκείου. Μπαίνουν δύο ασκήσεις γραμματικής που πιάνουν 10 μονάδες και δύο ασκήσεις συντακτικού άλλες 10 μονάδες.
Το τελευταίο θέμα αφορά σε φαινόμενα που μαθαίνονται αναλυτικά στην τρίτη λυκείου όπως ο πλάγιος λόγος, η ανάλυση μετοχών, εξαρτημένοι και λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι. Είναι τα δυσκολότερα θέματα και είναι αυτά στα οποία ξεχωρίζουν οι άριστοι μαθητές.
Έτσι λοιπόν, με αυτές τις 40 μονάδες ολοκληρώνονται οι 100 μονάδες όλης της εξέτασης.
Τα θέματα των αρχαίων είναι φυσιολογικά, χωρίς υπερβολές και ακολουθούν το απαιτούμενο επίπεδο. Τις χρονιές που το γνωστό κείμενο είναι δύσκολο το άγνωστο είναι κατάλληλα προσαρμοσμένο ώστε να ισορροπεί τη δυσκολία και αντιστρόφως. Επίσης, είναι εμφανής η προτίμηση προς τον Αριστοτέλη, την τελευταία δεκαετία έχει «πέσει» οκτώ φορές, ενώ ο Πλάτωνας μόνο δύο (!).
Από τα «Ηθικά Νικομάχεια» έχουν «πέσει» όλες οι ενότητες διαδοχικά, ενώ από τα «Πολιτικά» οι ενότητες 11,12,15,16 και η 20, δέκα χρόνια πριν. Επομένως, απομένουν οι 13,14,17,18,19 οι οποίες δεν έχουν «πέσει», αλλά θα πρέπει πάντα να συνοδεύονται από μία από τις προηγούμενες ενότητες γιατί αυτές είναι από μετάφραση.
Όσον αφορά το άγνωστο, η προτίμηση για Ξενοφώντα και Θουκυδίδη είναι εμφανής με το επίπεδο δυσκολίας να διαφέρει κάθε φορά. Πρώτη φορά πέρυσι επιλέχθηκε φιλοσοφικός λόγος (Πλάτων) και για το άγνωστο. Οι ασκήσεις γραμματικής είναι πάντα μέσα στα όρια του θεμιτού, τίποτα υπερβολικό αλλά πάντα για διαβασμένους μαθητές.
Τέλος, οι ασκήσεις συντακτικού αφορούν στη συντακτική αναγνώριση κάποιων όρων του κειμένου και μια άσκηση με τα δύσκολα συντακτικά φαινόμενα όπως πλάγιος λόγος, λανθάνων ή εξαρτημένος υποθετικός και ανάλυση μετοχής. Η άσκηση είναι κανονικού επιπέδου στα όρια του επιτρεπτού αλλά δεν παύει να είναι η δύσκολη άσκηση που θα ξεχωρίσει τον άριστο.
Συγκεφαλαιώνοντας, τα αρχαία κυμαίνονται σε κανονικά επίπεδα πανελλαδικών εξετάσεων. Η δυσκολία των θεμάτων διαβαθμίζεται από τα εύκολα, δεδομένα και γνωστά στα διαδοχικά δύσκολα ζητούμενα που απαιτούν σύνθετη σκέψη και άριστη γνώση γραμματικής. Τα βασικά εγχειρίδια των μαθητών πρέπει να είναι η υπομονή κι η επιμονή, το καθημερινό και ουσιαστικό διάβασμα χωρίς να αφήνουν κενά.
Τέλος, στο διαστημα των εξετάσεων μετά το μεθοδικό διάβασμα της χρονιάς θα πρέπει να κάνουν τις επαναλήψεις τους με επιμέλεια, με διαλείμματα κι όσοι κόπιασαν σίγουρα θα ανταμειφθούν.
Λατινικά
ΛατινικάΤο μάθημα των λατινικών είναι ένα κατ’ επιλογήν εξεταζόμενο πανελληνίως μάθημα το οποίο δίνουν οι μαθητές του προσανατολισμού ανθρωπιστικών σπουδών που ενδιαφέρονται για το πρώτο πεδίο. Οι μαθητές εξετάζονται σε συγκεκριμένα κείμενα της ρωμαϊκής λογοτεχνίας με ασκήσεις γραμματικής και συντακτικού.
Όσον αφορά την ύλη, αποτελείται από 22 κείμενα, αποσπάσματα της ρωμαϊκής λογοτεχνίας στα οποία θα εξεταστούν στην μετάφρασή τους και πιάνει 40/100. Επάνω σε αυτά τα κείμενα εξετάζονται, επίσης, οι γνώσεις γραμματικής και συντακτικού της λατινικής. Η γραμματική περιλαμβάνει κλίση ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών και ρημάτων, σχηματισμό παραθετικών. Το συντακτικό, από την άλλη, περιλαμβάνει βασικούς συντακτικούς όρους (υποκείμενο, αντικείμενο κ.τ.λ.), αναγνώριση προτάσεων, ανάλυση μετοχής, υποθετικό λόγο, απαρεμφατική σύνταξη και λατινισμό του απαρεμφάτου κ.ά. Κάθε άσκηση πιάνει ανάλογα κάποιες μονάδες για να συμπληρωθούν οι υπόλοιπες 60/100 και να ολοκληρωθεί το τεστ.
Τα θέματα των λατινικών είναι αυτά που δεν φοβίζουν τους υποψήφιους γιατί αφορούν συγκεκριμένη ύλη κι όχι άγνωστη όπως στα αρχαία. Έτσι, επενδύουν και αισιοδοξούν να γράψουν με επιτυχία καταβάλλοντας μικρότερη προσπάθεια. Το λάθος εδώ είναι ότι υποτιμάται το μέγεθος της ύλης και η δυσκολία του μαθήματος κι έτσι δεν δίνεται η απαιτούμενη προσοχή.
Τα κείμενα «πέφτουν» ανά δυάδες και οι ασκήσεις αφορούν μόνο σε αυτά τα δύο κείμενα. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αυξήσει τον αριθμό των κειμένων σε τρία. Ακόμη, από πέρυσι η ύλη μειώθηκε στα 22 κείμενα επιλεγμένα και από τα δύο βιβλία, ενώ πριν η ύλη αφορούσε μόνο σε κείμενα του δεύτερου τόμου από το 21 ως το 50. Έτσι, η γκάμα επιλογής κειμένου διευρύνθηκε αλλά ο αριθμός μειώθηκε. Επίσης, αφαιρέθηκε θεωρία δύσκολων συντακτικών φαινομένων όπως ο πλάγιος λόγος και η γερουνδιακή έλξη. Προσοχή, όμως, γιατί ασκήσεις πλαγίου λόγου λανθάνουν σε ασκήσεις με την απαρεμφατική σύνταξη και στις πλάγιες ερωτήσεις.
Με βάση, λοιπόν, την περυσινή αλλαγή της ύλης δεν έβαλαν απαρεμφατική σύνταξη, υποθετικό λόγο, πρόταση να γίνει μετοχή και παθητική περιφραστική συζυγία. Η διαφορά με τα προηγούμενα χρόνια είναι η αύξηση των ασκήσεων η οποία ίσως δικαιολογείται λόγω μείωσης της ύλης και τα τελευταία χρόνια συνηθίζεται να μπαίνει και μια άσκηση του βιβλίου ελαφρώς παραλλαγμένη, επομένως πρέπει σίγουρα να διαβαστούν κι όχι να παραμεληθούν οι ασκήσεις του σχολικού βιβλίου. Οι γραμματικές ασκήσεις είναι κανονικού επιπέδου με παρατηρήσεις που διαφοροποιούν τον άριστο από τον μέτριο, αλλά χωρίς υπερβολές και εκτός τόπου και χρόνου απαιτήσεις.
Ανακεφαλαιώνοντας, τα θέματα των λατινικών αφορούν σε όλους τους μαθητές που κόπιασαν με συνέπεια όλη τη χρονιά. Όσοι έχουν διαβάσει με μεθοδικότητα, τα λατινικά είναι ένα μάθημα που θα τους ανταμείψει ικανοποιητικά. Η μόνη προϋπόθεση είναι το συστηματικό, ουσιαστικό διάβασμα με επιμέλεια και κοπιαστική προσπάθεια.
Τύχη αγαθή!
Η Χριστίνα Γιαλαμίδου είναι φιλόλογος
