«Οδυσσέας, ο ήρωας της καρτερίας»: Μια αναμέτρηση με το ομηρικό κείμενο με θράσος και θάρρος

Στα απόνερα της παράστασης, ο Δημήτρης Εμμανουηλίδης αραδιάζει σκέψεις για το ομηρικό κείμενο, τον Θοδωρή Γκόνη και τον ιδανικό συλλήπτορα του εγχειρήματος Άρη Λεμπεσόπουλο-Ο ρόλος των τριών Θοδωρήδων στα πολιτιστικά δρώμενα

Με αφορμή την παράσταση «Οδυσσέας, ο ήρωας της καρτερίας» η οποία παρουσιάστηκε για τρεις μέρες στο Καρνάγιο της Καβάλας (δείτε εδώ φωτογραφίες) ο καθηγητής και τέως βουλευτής Δημήτρης Εμμανουηλίδης αραδιάζει σκέψεις για το ομηρικό κείμενο, τον Θοδωρή Γκόνη και τον ιδανικό συλλήπτορα του εγχειρήματος Άρη Λεμπεσόπουλο, αλλά και για τον ρόλο των… τριών Θοδωρήδων στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης.

Το «Υπέρ Οδυσσέα και Θοδωρήδων» του Δημήτρη Εμμανουηλίδη

Κάθε που ανατέλλει ο καινούριος κόσμος είθισται να εκδίδεται το αλμανάκ παρουσιάζοντας μέσα από τα γεγονότα πρόσωπα που διακρίθηκαν κατά τη χρονιά που πέρασε. Κατά τρόπο προοιμιακό -Αύγουστος γαρ- εκτιμώ ότι τρεις Θοδωρήδες θα καταγραφούν ως πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στο πολιτι(στι)κό γίγνεσθαι της πόλης μας: Θοδωρής Θεοδωρίδης, Θόδωρος Μουριάδης και Θοδωρής Γκόνης. Ο πρώτος, αφενός μεν λόγω της πρωινής ερτζιανής καλημέρας, αφετέρου δε -και κυρίως- αυτοσυστηνόμενος στο αναγνωστικό κοινό ως «Υπεύθυνος Υποκλυσμών». Ο δεύτερος με την ανάδειξή του στις δημοτικές εκλογές σε πρώτο δημότη της πόλης μας. Με την ευκαιρία εύχομαι η πολιτική του Οδύσσεια να είναι ενδιαφέρουσα, χωρίς Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες, με συντρόφους απαλλαγμένους από αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές για το καλό της τοπικής κοινωνίας.

Και έρχομαι στον τρίτο της συντροφιάς: Θοδωρής Γκόνης εκ Ναυπλίου ορμώμενος. Κάποια μοίρα τον έφερε εδώ και μια δεκαετία ύστερα από την πολιτιστική του Οδύσσεια να βρει αραξοβόλι στην πόλη μας. Όμως η εδώ παρουσία και δράση του ανατρέπουν τη νοηματοδότηση της λέξης αραξοβόλι. Γιατί ο Θοδωρής δεν «άραξε» στην πόλη μας, ούτε πολύ περισσότερο βρήκε τη «βολή» του. Φύση ανήσυχη και δημιουργική από την αρχή θέλησε να ανιχνεύσει την τοπογραφία της πόλης μας. Εντόπισε στέκια που για χρόνια η ράθυμη ματιά των ντόπιων δεν τα είχαμε υποπτευθεί. Καρνάγια, απεντομωτήρια, ξωκκλήσια, μέσα από την ματιά του ανασκαφέα αισθήσεων και αισθημάτων, αναδείχθηκαν σε θυμέλη για την καλλιτεχνική μυσταγωγία. Όλα αυτά τα χρόνια ο Θοδωρής επέλεξε να λειτουργεί ως σωκρατικός οίστρος. Μας ξεβόλευε από τη ραθυμία που γεννά η μανιέρα. Μας ανάγκαζε να μπαίνουμε σε χώρους άγνωρους σε σχέση με το μικροαστικό μας καθωσπρεπισμό.

Τον Θοδωρή εκείνο που ιδιαίτερα τον χαρακτηρίζει είναι η μετά λόγου γνώσεως τόλμη. «Τολμητίας και κινδυνευτής» κατά τη θουκυδίδεια ρήση ποτέ δεν θέλησε να συμβιβαστεί με τα καθιερωμένα. Κάθε του απόπειρα αφετηρία και τέρμα έχει το δημιουργικό ξάφνιασμα. Απόρροια αυτής της σχεδόν εμμονικής του στάσης τα θεατρικά αναλόγια για το Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη, οι σπαρακτικοί μονόλογοι της Σονάτας του Σεληνόφωτος που λειτουργούν ως πυροκροτητές ψυχικών, πνευματικών και αισθητικών εκρήξεων. Μια τέτοια στιγμή ακραίας έντασης μας χάρισε με τον «Οδυσσέα, τον ήρωα της καρτερίας». Τολμηρό το εγχείρημα που αγγίζει τα όρια της αποκοτιάς να καταπιαστείς με την ποιητική απεραντοσύνη της Οδύσσειας. Ο Γκόνης το αποτόλμησε –με θράσος θα έλεγα- να αναμετρηθεί με το ομηρικό κείμενο.

Ωστόσο αυτό που παρουσίασε στο Καρνάγιο δικαίωσε απόλυτα την πίστη στο εγχείρημα του ή πιο σωστά την πίστη στην καλλιτεχνική του δύναμη. Με μια αριστοτεχνική μεταγραφή του ομηρικού κειμένου βρίσκει το νήμα του γοητευτικού παραμυθά. Το ζητούμενο στη συνέχεια να αναζητήσει ερμηνευτή που να επωμιστεί υποκριτικά το αφηγηματικό παραλήρημα του αιωνίως κατατρεχόμενου από την μοίρα ανθρώπου.

Στο πρόσωπο του Άρη Λεμπεσόπουλου βρήκε τον ιδανικό συλλήπτορα του εγχειρήματός του. Το αποτέλεσμα μαγικό. Μέχρι και η φύση συλλειτούργησε υποστηρικτικά. Το φεγγάρι άργησε να ξεπροβάλει, όσο χρόνο ο ήρωας μέσα στο ερεβώδες σκότος της Νέκυιας, ιστορούσε το αντάμωμά του με τα αγαπημένα του πρόσωπα που βρίσκονταν στον Κάτω Κόσμο. Κι η θάλασσα στ’ ακροθαλλάσι, σεβόμενη τη μυσταγωγία, με το φλοίσβο της λειτουργούσε ως μουσικό χαλί που αναδείκνυε τον ποιητικό λόγο. Το υποκριτικό κρεσέντο του Λεμπεσόπουλου διακοπτόταν -όπου χρειαζόταν- για να πάρει ανάσα ο ερμηνευτής απ’ το γοερό παραλήρημά του. Θα ‘ταν παράλειψη να μην επισημάνουμε το πάντρεμα της πρόζας με το μέλος.

Η παραλογή «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου» που ακούγεται από τη χορωδία «Προ-Νόμιον» του Κώστα Κατιώνη καθώς και το εξόδιο νησιώτικο παραδοσιακό, με κυκλικό σχήμα περιζώνουν μελωδικά τη δραματική αφήγηση.

Συνοψίζοντας θα τόνιζα την ανάγκη να αρδεύεται η άνυδρη σε αισθήσεις και αισθήματα καθημερινότητά μας μέσα από τα κανάλια της τέχνης. Σ’ αυτήν την ανάγκη ο Γκόνης ανταποκρίθηκε με τη συνέπεια και επάρκεια που τον διακρίνει. Θα κλείσω με τα λόγια του ίδιου του δημιουργού που αναδείχνουν την ουσία του εγχειρήματός του. «Είναι δίκαιο να αντέχεις τις αθλιότητες του κόσμου για να πλησιάσεις το στόχο της καρδιάς σου», μοιάζει να λέει ο αρχαίος ποιητής και θεωρώ ότι η Οδύσσεια είναι μια μεγάλη αλληγορία για τη δύναμη της υπομονής και της σκέψης.

*Φωτογραφία: Θανάσης Σοφιανός