Μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με θέμα «Γραφή, μνήμη, δημιουργία-Οι συγγραφείς και το 1922» μεταξύ των συγγραφέων Δημήτρη Παπαμάρκου, Σωτηρίας Μαραγκοζάκη, Κώστα Ακρίβου και Αντώνη Νικολόπουλου με συντονιστή τον Γιάννη Μπασκόζο (περιοδικό «Ο Αναγνώστης») είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το βράδυ της Δευτέρας 25 Ιουλίου 2022 στην Παλιά Μουσική στην Καβάλα, στο πλαίσιο του 65ου Φεστιβάλ Φιλίππων.
«Ένα τόσο συγκλονιστικό θέμα της ιστορίας μας, όπως ήταν η μετανάστευση των πληθυσμών της Ανατολής, που θα έπρεπε να είχε γίνει θρύλος, δημοτικό τραγούδι, παραμύθι, θέατρο, μυθιστόρημα, δε βρέθηκε να κινήσει παρά το ενδιαφέρον δυο-τριών συγγραφέων μας. Όταν τέτοια θέματα και άλλα ανάλογα της ιστορίας μας ήταν παρθένα, η λογοτεχνία μας, σε ένα σημαντικό τμήμα, απασχολήθηκε με χαλασμένα πρόσωπα, τέλος πάντων με περιπτώσεις», έγραψε ο Ηλίας Βενέζης, εν είδει προβληματισμού και ρητορικού -μέχρι πρότινος- ερωτήματος. Αλήθεια, γιατί μια τόσο έντονη, αν και ματωμένη, σελίδα της Ιστορίας μας ενέπνευσε πολύ αργότερα τους συγγραφείς; Ποιος ήταν ο λόγος αυτής της λογοτεχνικής «στειρότητας» για ένα θέμα που είχε να δώσει από προσωπικές ιστορίες μέχρι γεωπολιτικές αναταράξεις που μας αγγίζουν μέχρι σήμερα;
Οι συγγραφείς που μίλησαν στην εκδήλωση προσπάθησαν να δώσουν απάντηση στα άνωθεν ερωτήματα, στο γιατί -εν ολίγοις- οι επόμενες γενιές ξέχασαν σε έναν βαθμό το τραγικό 1922 και γιατί αργότερα, στο γύρισμα του αιώνα, η Μικρασιατική καταστροφή ενέπνευσε και πάλι τη λογοτεχνία.
To μεγάλο, δε, ερώτημα είναι αν η Ιστορία αλλοτριώνει τον άνθρωπο, τον κάνει να συμμετέχει εθελούσια ή μη σε πράξεις που δεν τις έχει επιλέξει ή δε συμβαδίζουν με τις αξίες του και τελικά, μήπως ακυρώνεται έτσι ο ρόλος της ύπαρξής του; Πώς διαχειρίζονται το ιστορικό υλικό οι συγγραφείς με τέτοιο τρόπο, ώστε να περνούν από την Ιστορία, στη Λογοτεχνία; Πεδίον προβληματισμού, το οποίο μπορεί, παράλληλα, να χαρτογραφήσει και την κοινωνική διάσταση του ’22 σε Ελλάδα και Μικρά Ασία: Μήπως τελικά το μέγεθος της καταστροφής και του πόνου ήταν τέτοιο που μπροστά του σίγησε ακόμη και η καλλιτεχνική έμπνευση; Ερωτήματα που μπορεί να μη βρίσκουν απαντήσεις, αλλά σίγουρα γεννούν άλλα παραγωγικά ερωτήματα για τη νεότερη Ελλάδα και τα αντανακλαστικά του εικαστικού ποιμνίου.
Η θεματολογία της εκδήλωσης
- Κώστας Ακρίβος (Καιρός για θαύματα, 2005, Η ιστορία ενός οδοιπόρου: Στρατής Δούκας, 2006, 2020)
- Σωτηρία Μαραγκοζάκη (Ο ύπατος της Σμύρνης, 2012, εύφημος μνεία περ. Ο Αναγνώστης)
- Αντώνης Νικολόπουλος (soloup) (Αϊβαλί, 2014)
- Δημοσθένης Παπαμάρκος (Γκιάκ, 2014, Βραβείο περ. «Ο Αναγνώστης», Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών)