Του Κώστα Παπακοσμά
Τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα που ήταν διάσπαρτα στους δρόμους της Καβάλας, απομεινάρια της αρχαίας Νεάπολης, συγκεντρώθηκαν τις πρώτες ημέρες της Απελευθέρωσης, τον Ιούνιο του 1913, και φυλάχθηκαν στο υπόγειο του Διοικητηρίου της πόλης που τον Σεπτέμβριο του 1913 φιλοξένησε το Δικαστήριο και το Δημαρχείο της πόλης.
Τα αρχαία αυτά μεταφέρθηκαν το 1937 στους χώρους του κοσμικού κέντρου «Φάληρο» στην ομώνυμη περιοχή, στην… άκρη τότε της πόλης.
Το κέντρο «Φάληρο» διαχειρίζονταν για δεκαετίες οι αδελφοί Καρασμάνη. Ήταν δημοτική ιδιοκτησία, το «καμάρι» της Καβάλας και σημείο συνάντησης. Μάλιστα, ήταν από τα πρώτα κτίρια που απέκτησαν τηλέφωνο στη δεκαετία του 1920!
Το έτος 1937 στεγάστηκε εκεί το Δημοτικό Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας, μετά από επίπονες προσπάθειες του πρώτου επιμελητή αρχαιοτήτων στην περιοχής μας, από το 1934, του Γεωργίου Μπακαλάκη τον οποίο διαδέχθηκε το 1946 ο Καβαλιώτης Δ. Λαζαρίδης, που μετατέθηκε αργότερα το 1965 στην Αθήνα.
Οι Βούλγαροι, την περίοδο 1941-44, λεηλάτησαν το Μουσείο, βανδάλισαν και πέταξαν στη θάλασσα πολλές αρχαιολογικά ευρήματα. Με πολλούς κόπους το Μουσείο ξαναστήθηκε (για ένα διάστημα το 1945 «φιλοξένησε» μια αγγλική στρατιωτική μονάδα).
Όλα αυτά μέχρι την αρχή της δεκαετίας του 1960, οπότε αποφασίστηκε η ανάπλαση της περιοχής με την… κατεδάφιση του κτιρίου και την υπερύψωση του σημείου με τη διαμόρφωση του γνωστού Κόμβου Φαλήρου. Τα έργα εκείνα κράτησαν χρόνια και απασχολήθηκαν δεκάδες καπνεργάτες που ήταν άνεργοι, μιας και το τέλος της επεξεργασίας του καπνού στην Καβάλα ήταν ορατό.
Για μερικούς μήνες οι αρχαιότητες «φιλοξενήθηκαν» σε κτίριο στην οδό Βενιζέλου και μετά στο νεόδμητο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας στη νέα παραλία της πόλης, το 1964. Η τελευταία επέκτασή του έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 για να δημιουργηθεί χώρος για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις. Είναι το κεντρικό αρχαιολογικό μουσείο της Ανατολικής Μακεδονίας.
Το κτίριο είναι έργο των αρχιτεκτόνων Δημήτρη Φατούρου και Γεώργιου Τριανταφυλλίδη.