«Ο κόσμος όλος είναι μια σκηνή» είπε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, με το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας να διασκευάζει έμπρακτα την ρήση ως «Ο κόσμος όλος είναι μια παιδική σκηνή», μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης από την παιδική του σκηνή του έργου «Ο πρίγκιπας και ο ζητιάνος» του Μαρκ Τουέιν, σε σκηνοθεσία Ελεάννας Τσίχλη. Για την σκηνοθέτιδα ήταν η 4η παιδική παράσταση και η 2η συνεχόμενη που έκανε στην Καβάλα, «επικαιροποιώντας» την ιστορία του Τομ Κάντυ, του μικρού ζητιάνου που κατοικούσε με την οικογένειά του σε μια τρώγλη στην πλέον υποβαθμισμένη περιοχή του Λονδίνου και του διάδοχου του Αγγλικού θρόνου και πρίγκιπα της Ουαλίας, Εδουάρδος Τυδώρ, οι οποίοι άλλαξαν ρόλους για λίγες μέρες, ώστε να γνωρίσει ο ένας τη ζωή του άλλου.
Η Ελεάννα Τσίχλη μίλησε στον Θανάση Σοφιανό για την παράσταση, αλλά
κυρίως για το κοινό της, τα παιδιά και τους εφήβους και για το πώς αποκωδικοποίησαν ένα κείμενο που γράφτηκε 134 χρόνια πριν. Αναφέρθηκε, επίσης, στα σημερινά πολιτικά μηνύματα που φέρει η διαχρονική ιστορία των κοινωνικών ανισοτήτων και στο πως μια ημιτελής παιδική χαρά, μπορεί να αποτελέσει κίνητρο δημιουργικότητας για τα παιδιά, ζώντας ευτυχισμένα με απλά πράγματα, σε μια κοινωνία επίπλαστων αναγκών που κάνει τους φτωχούς, φτωχότερους και τους πλούσιους, πλουσιότερους.
Πώς προέκυψε η επιλογή του συγκεκριμένου έργου;
Ήθελα πολύ να ασχοληθώ με αυτό το έργο και λόγω της πρότερης συνεργασίας με τον κ. Γκόνη και το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, ήθελα να απευθυνθώ σ’ αυτό που τόσο με στήριξε κι έτσι έδεσε ξανά η συνεργασία. Άλλωστε, το παιδικό θέατρο πάντα έχει κοινό και κάθε Μάρτη – Απρίλη με απασχολεί ποια θα είναι η επόμενη παραγωγή και τι θα ήθελα να κάνω, να προτείνω, ενώ με ενδιέφερε πάντα η Καβάλα. Πέρσι ήρθαμε με ένα κείμενο του Βιζυηνού. Φέτος επέλεξα ένα εφηβικό κείμενο, το οποίο φέρει πολλά μηνύματα. Το πρώτο είναι η μεγάλη ψαλίδα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων, κάτι που ούτως ή άλλως με απασχολούσε, βλέποντας την κοινωνία να πηγαίνει προς τα εκεί. Αυτό εντάθηκε όταν επισκέφτηκα πρόσφατα την Βραζιλία για επαγγελματικούς λόγους, όπου εκεί οι κοινωνικές ανισότητες είναι ακόμα μεγαλύτερες, καθώς οι φτωχοί είναι πολύ φτωχοί και οι πλούσιοι εξαιρετικά πλούσιοι, κάτι που σε κάνει να προβληματίζεσαι. Η δε κατάσταση στην Ελλάδα, σε κάνει να θεωρείς ακόμα πιο επίκαιρο το έργο του Μαρκ Τουέιν.
Χαρακτήρισες το έργο περισσότερο εφηβικό παρά παιδικό. Πώς προκύπτει αυτό;
Το έργο χαρακτηρίζεται εφηβικό, αλλά θεωρώ πως απευθύνεται σε κάθε ηλικιακή γκάμα, από το νηπιαγωγείο μέχρι το γυμνάσιο. Το κείμενο έχει την αφετηρία του σε ένα παραμύθι, άρα μπορεί να λειτουργήσει στην πράξη εξίσου καλά σε παιδιά νηπιαγωγείου, που κυρίως γοητεύονται από την εικόνα και από εκεί και πέρα, καθώς οι ηλικίες μεγαλώνουν, απευθύνονται σε άλλες προσλαμβάνουσες της κάθε ηλικίας. Βασικά, δεν δουλέψαμε με όρους παιδικού θεάτρου – λες και είναι κάτι διαφορετικό -, αλλά κάναμε μια παράσταση η οποία θα είναι κατανοητή από όλα τα παιδιά χωρίς τον λόγο, καταλαβαίνοντας αυτό που γίνεται από την ίδια την σκηνή, τα φώτα, το σκηνικό. Άλλωστε, το παιδί δεν μένει πάντα στον λόγο…
Μιλάμε, πάντως, για ένα κείμενο που έχει και πολιτική χροιά.
Ναι. Με ενδιαφέρει, άλλωστε, το πολιτικό θέατρο και η ιστορία πρέπει να αφορά το κοινό. Συνεπώς, εν προκειμένω, έπρεπε να «κατέβουμε» στο ύψος των παιδιών και να πούμε αυτή την ιστορία, χωρίς παλιμπαιδισμούς και να βρούμε τρόπο να τα κρατήσουμε, να τους δώσουμε το ενδιαφέρον που απαιτούν. Κι αν το δεις αντίστροφα, όλα είναι πολιτική.
Πάντως το παιδικό κοινό είναι πιο απαιτητικό από τους ενήλικες…
Ισχύει αυτό, διότι δεν είναι εκ των προτέρων αυτονόητη η σύμβαση του θεάτρου για τα παιδιά, όπως γίνεται με τους ενήλικες. Αν τους αρέσει, θα χειροκροτήσουν, αλλιώς δεν θα ενδιαφερθούν. Δεν θα σου κρύψουν αν τους αρέσει ή όχι η παράσταση. Συν τοις άλλοις, στο θέατρο τα παιδιά βλέπουν, όπως όλοι μας. Κανείς δεν ακούει το κείμενο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν δίνω βάση στο κείμενο, όμως είναι γεγονός ότι ο θεατής βλέπει το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται το κείμενο κι αυτό είναι και η σκηνοθεσία. Εν προκειμένω, είχαμε ένα εκτενέστατο κείμενο, από το οποίο έπρεπε να ξεχωρίσουμε τι θα ειπωθεί και τι δεν είναι απαραίτητο να ειπωθεί, τι θέλουμε να μείνει και τι όχι, κάτι που σημαίνει ότι προηγήθηκε πολύ δουλειά πριν τις πρόβες.
Στις παιδικές παραστάσεις πάντα υπάρχει διάδραση, αλλιώς χάθηκες
Ποια ήταν η σκηνοθετική βάση της παράστασης;
Το παιχνίδι, εξ ου και η επιλογή του σκηνικού να είναι μια παιδική χαρά σε μια χώρα της κρίσης, ένα μέρος της οποίας για κάποιο λόγο δεν κατάφεραν να την κατασκευάσουν. Έχουμε, λοιπόν, μια μισή καλή παιδική χαρά και στην άλλη μισή έναν σκουπιδότοπο, ένα πράγμα που το βλέπουμε κι εμείς και τα παιδιά και στην πραγματική ζωή, ειδικά στην Αθήνα. Ένα δεύτερο μήνυμα που βγαίνει μέσα από αυτό, είναι να βάλουμε τα παιδιά στην διαδικασία να ξαναανακαλύψουν το παιχνίδι σύμφωνα με την εποχή μας, φτιάχνοντας παιχνίδια μόνα τους, όπως μια κούκλα από μια σκούπα, για παράδειγμα. Προσπαθήσαμε να δείξουμε στα παιδιά πως γίνεται με απλά πράγματα να είμαστε ευτυχισμένοι, εμπνευσμένοι από την «αυλή των σκουπιδιών», όπως λέγαμε και στο έργο.
Άρα υπήρξε διάδραση στην παράσταση…
Στις παιδικές παραστάσεις πάντα υπάρχει διάδραση, αλλιώς χάθηκες (γέλια). Άλλωστε, το αφηγηματικό θέατρο στο οποίο ανήκει και αυτή η παράσταση σε κάνει πάντα να επικοινωνείς άμεσα με το θεατή, καθώς στην ουσία απευθύνεις την ιστορία στο κοινό, μέσα από αυτό γεννιούνται κάποιοι ρόλοι και μετά ξαναγυρίσεις στην αφήγηση. Υπάρχει αμεσότητα, αυτό είναι δεδομένο.
Θα μπορούσε ο Τομ Κάντυ να είναι ένα προσφυγόπουλο, μιας και μιλάμε για επίκαιρα μηνύματα;
Φυσικά… Όταν ψάχναμε εικόνες για να στήσουμε το σκηνικό, αναζητήσαμε πολλές απ’ αυτές σ’ αυτόν τον κόσμο, στον κόσμο της προσφυγιάς. Άλλωστε και στο έργο υπάρχει ρατσισμός και είναι τρομερό το ότι γράφτηκε το 1882 και υπάρχουν καθαρές αναφορές σε σχέση με τον ρατσισμό και το bullying. Μάλιστα, υπάρχει σκηνή bullying στην παράσταση, με κάποιους μαθητές /θεατές να γελάνε και κάποιους άλλους, όμως, να τους κάνουν παρατήρηση ότι δεν πρέπει να γελάνε, γιατί αυτό δεν είναι αστείο, κάτι που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, αναγνωρίζοντας κάτι που γράφτηκε πολλά χρόνια πριν…
Είναι σημαντικό να πιστέψουν ότι κάτω από ένα πλαίσιο, η ηγεσία μπορεί να είναι υπέρ του λαού και όχι εναντίον του
Δηλαδή «επικαιροποίησες» το κείμενο…
Θα μπορούσαμε να το πούμε, αν και το κείμενο ήταν εξαιρετικά επικαιροποιημένο από μόνο του. Σε ένα άλλο επίπεδο, παρατηρώντας τους ήρωες του έργου, για τον κόσμο των παιδιών, σε αντίθεση με τον κόσμο των μεγάλων, είναι σημαντικό να πιστέψουν ότι κάτω από ένα πλαίσιο, η ηγεσία μπορεί να είναι υπέρ του λαού και όχι εναντίον του. Άλλωστε κι εγώ προσωπικά θα ήθελα τα παιδιά να πιστέψουν σε κάτι άλλο από αυτό που πιστεύουν οι μεγάλοι κι εμείς οι ίδιοι να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος.
Επόμενη δουλειά;
Έχω μια παράσταση τον Απρίλιο στο Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα, πάνω σε ένα project που λέγεται «Ο συγγραφέας του μήνα». Το Εθνικό Θέατρο επέλεξε τέσσερις σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς και ένα έργο από τον καθένα, αναθέτοντάς τα σε ένα σκηνοθέτη, με σκοπό να παρουσιάσουν, ουσιαστικά, ένα αποτέλεσμα ενός πιο ζωντανού αναλογίου. Εγώ θα δουλέψω με έναν συγγραφέα που λέγεται Χαράλαμπος Γιάννου και έχει γράψει το έργο «Σπίτι», το οποίο θα επιμεληθώ σκηνικά.