Η καθηγήτρια κλασικού και σύγχρονου χορού, χορογράφος και ιδιοκτήτρια της Σχολής Χορού Danza di Vita, Δέσποινα Παπαδοπούλου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Χορού μάς πάει ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, σε έναν κόσμο γεμάτο… ρυθμό, συναίσθημα, πάθος και αυθορμητισμό, έκφραση, αλλά και ρεαλισμό, στην Ιστορία του χορού, φτάνοντας μέχρι το σήμερα και εστιάζοντας ακόμη και στα… εκτός ρυθμού βήματα που γίνονται στο επαγγελματικό και εκπαιδευτικό κομμάτι μια δράσης η οποία εν τέλει ταυτίζεται με την ίδια τη ζωή.
Της Δέσποινας Παπαδοπούλου-Danza di Vita
Η Παγκόσμια Ημέρα Χορού καθιερώθηκε το 1982 από το Διεθνές Συμβούλιο Χορού της UNESCO. Γιορτάζεται 29 Απριλίου και είναι η ημερομηνία γέννησης του Γάλλου χορευτή και χορογράφου Ζαν-Ζορζ Νοβερ (1727-1810) Jean-Georges Noverre. Το βιβλίο του «Επιστολές για τον χορό και τα μπαλέτα» (Lettres sur la danse et sur les ballets) συντέλεσε σε μία αποφασιστική στροφή στην εξέλιξη των δομών και της αισθητικής του χορού.
Ο Νοβέρ θεωρείται ο δημιουργός του δραματικού μπαλέτου Ballet d’ action που δίνει έμφαση στη δράση και αποτελεί μία πρώιμη μορφή του σύγχρονου μπαλέτου. Το μπαλέτο γεννήθηκε στην Ιταλία τέλη του 15ου αιώνα και εξαπλώθηκε στην Γαλλία όπου και αναπτύχθηκε και στην Ρωσία πιο μετά! Μιλάω αποκλειστικά για κλασικό και σύγχρονο χορό, καθώς και για ρυθμική χορογυμναστική η οποία είναι απόλυτα συνυφασμένη με το κλασικό ρώσικο σύστημα χορού. Δηλαδή για αυτά που διδάσκονται σε επαγγελματικές σχολές και πανεπιστήμια και για τα οποία υπάρχουν σπουδές και κρατικά αναγνωρισμένα πτυχία.
Στην τέχνη του Χορού δεν υπάρχουν πολιτικά, θρησκευτικά, υλιστικά, κοινωνικά στερεότυπα. Μιλάει μόνο το σώμα και η ψυχή, η ανάγκη για δημιουργία, αγάπη, έρωτα, εκτόνωση, έκφραση διαφόρων συναισθημάτων, απογείωσης και πάθους για την ίδια την ζωή! Μιλάνε οι αισθήσεις σε ένα ταξίδι χορευτικό!
«Όλα στο σύμπαν έχουν ένα ρυθμό, όλα χορεύουν» Είπε η Maya Angelou (Αφροαμερικανίδα ποιήτρια) και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη.
Μία περιεκτική μικρή ιστορική περιήγηση στον κόσμο του χορού
Το μπαλέτο έχει τις ρίζες της στην αναγεννησιακή Ιταλία τέλη του 15ου αιώνα. Τότε ο χορός αποτελούσε βασικό τρόπο ψυχαγωγίας των ευγενών και των αριστοκρατών κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεών τους. Αργότερα, διαδόθηκε στη Γαλλία, όπου εξελίχθηκε από μια ασχολία ερασιτεχνών σε επαγγελματική ενασχόληση και απέκτησε τις βασικές του ορολογίες. Παρ’ όλα αυτά η Ρωσία είναι η χώρα που έδωσε στο μπαλέτο τη σημερινή του μορφή και ταυτότητα και το ρώσικο σύστημα VAGANOVA είναι το δικό μας αναγνωρισμένο από το Ελληνικό κράτος σε πτυχιακές σπουδές.
O 18ος αιώνας αποτέλεσε περίοδο ανάπτυξης της τεχνικής του μπαλέτου και ήταν η εποχή που το μπαλέτο έγινε μια σοβαρή δραματική τέχνη, μαζί με την όπερα . Τον 19ο αιωνα η τέχνη απομακρύνθηκε από την αριστοκρατία, μέσω του ρομαντικού κινήματος του μπαλέτου.
Ο χορός είναι από τα στοιχεία που συνθέτουν τον Ελληνικό πολιτισμό. Στην αρχαιότητα το ρήμα χορεύω σηματοδοτούσε την συμμετοχή σε κυκλικό χορό, την γιορτή προς κάποια θεότητα και την εκγύμναση εις Χορόν. Χρησιμοποιούνταν παράλληλα με το ρήμα ορχέομαι που σήμαινε χορεύω παριστάνω κάποιον. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο χορός είναι δώρο των θεών προς τον άνθρωπο. Και είναι όντως ένα πολύτιμο δώρο ψυχικής, σωματικής και πνευματικής υγείας και ανάτασης.
Η Κούλα Πράτσικα ήταν πρωτοπόρος της τέχνης του χορού στην Ελλάδα 1899-1984. Πρώτη της εμφάνιση χορευτική ήταν το 1927 στις «Δελφικές εορτές» του Σικελιανού.Το 1930 άνοιξε δική της «σχολή χορού γυμναστικής και ρυθμικής», δεν ήταν κλασικός χορός, δεν αντέγραψε κανένα μοντέλο από το εξωτερικό. Το 1937 πρόσθεσε και τμήμα επαγγελματικής κατάρτισης χοροδιδασκάλων έως το 1973 που την δώρισε στο ελληνικό κράτος, η σχολή λειτουργεί ακόμα και σήμερα σαν Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης.
Η ιστορία του σύγχρονου χορού ξεκίνησε στην Αμερική στα τέλη του 1920 ως μία μορφή αντίδρασης στις αυστηρές δομές του μπαλέτου. Η γυναίκα που έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου χορού θεωρείται από πολλούς ότι ήταν η Isadora Duncan. Η χορογραφία της είναι εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική χορογραφία.
Στη Βρετανία του ’30 αναπτύχθηκε ένας βραχύβιος αριστερός μοντέρνος χορός, στενά συνδεδεμένος με το αριστερό θέατρο της εποχής. Με αισθητικές αναφορές από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, οι χοροθεατρικές ομάδες παρουσίασαν έργα αντιπολεμικά, αντιιμπεριαλιστικά και έργα για την ταξική πάλη.
Limón technique: Ο μεξικανικής καταγωγής Jose Limon ήρθε στη Νέα Υόρκη το 1928.Αναγνωρίζεται ως σημαντική προσωπικότητα στο αμερικάνικο μοντέρνο χορευτικό κίνημα της δεκαετίας του 1930 και του 1960. Δημιούργησε τη δική του εταιρεία χορού στη Νέα Υόρκη το 1947.
Η Pina Bausch συνδυάζει για πρώτη φορά τον χορό με το τραγούδι, την παντομίμα, τα ακροβατικά και την υποκριτική σε ένα νέο είδος τέχνης, το χοροθέατρο.
Ο Rudolf von Laban ήταν Αυστροούγγρος, Γερμανός και Βρετανός χορευτής, χορογράφος και θεωρητικός του χορού. Θεωρείται «ιδρυτής του εξπρεσιονιστικού χορού» Οι θεωρητικές του καινοτομίες περιελάμβαναν την ανάλυση του κινήματος Laban (ένας τρόπος τεκμηρίωσης της ανθρώπινης κίνησης) και Labanotation (ένα σύστημα σημειογραφίας κίνησης.
Ο Maurice Bejart ήταν Γάλλος χορευτής, χορογράφος, διευθυντής όπερας, και ιδρυτής της σχολής χορού Μπεζάρ της Λωζάνης στην Ελβετία. Το στυλ του θα λέγαμε ήταν νεοκλασικό. Ο Μορίς αγαπούσε βαθιά την Ελλάδα και είχε κάνει καλλιτεχνικές επαφές και με τον Μίκη Θεοδωράκη και με τον Μάνο Χατζιδάκη.
Η ρυθμική γυμναστική είναι ένα Ολυμπιακό Άθλημα με ιστορία μόλις 85 χρόνων.
Στο Παρίσι το 1839, ο νέος δάσκαλος μουσικής και φωνητικής Francois Alexandre Nicolas Cheri Delsarte ιδρύει ένα εργαστήριο στο οποίο ασχολήθηκε κυρίως με τον ρυθμό, την έκφραση του σώματος σε συνδυασμό με την μουσική και την σύνδεση πνεύματος-σώματος-ψυχής. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως πρώτο στάδιο σύλληψης της ιδέας της Ρυθμικής γυμναστικής.
Το 1934 στο Λένινγκραντ της Σοβιετικής Ένωσης ,σημερινή Αγία Πετρούπολη, το Ινστιτούτο Φυσικής Αγωγής θα ανοίξει τμήμα «Ρυθμικής Γυμναστικής», που είναι και η επίσημη αρχή της ως άθλημα. Και εδώ μπαίνει η Ρυθμική γυμναστική ως νέα μορφή εκγύμνασης των γυναικών. Κρατώντας τις βασικές αρχές του, του Delsarte και Dalcroze ( μουσικοί, συνθέτες, δάσκαλοι) και του George Demeny (φυσιολόγος) προσθέτοντας σταδιακά και την τεχνική του μπαλέτου, ξεκινάει μια νέα εποχή και έχουμε την σημερινή μορφή του αθλήματος. Μπορεί να διδαχτεί και πέρα από το αγωνιστικό πλαίσιο του πρωταθλητισμού, ως χορογυμναστική και συνδυάζει μπαλέτο, ακροβατικά, χειρισμό οργάνων.
Πάμε στο σήμερα… Σε μία πραγματικότητα που δυστυχώς δείχνει στασιμότητα, έλλειψη κουλτούρας, παιδείας, αξιών και πολύ μικρό ποσοστό παιδιών και γονιών που θέλουν να αφοσιωθούν με κόπο, σοβαρά, στη τέχνη αυτή. Είμαστε πολύ πίσω τεχνικά, πολιτιστικά και ιδεολογικά ως χώρα! Έχουμε φάει αμάσητο το κερδοσκοπικό παραμύθι του αμερικάνικου μάρκετινγκ, της αμερικάνικης υποκουλτούρας και κάθε νέας μόδας που προβάλλεται και επιβάλλεται με τρόπους που οι μάζες εύκολα ακολουθούν.
Στο δίχτυ της κερδοσκοπίας και της αποχαύνωσης μπλέκουν πάρα πολλοί γονείς και παιδιά. Οι τίτλοι του δασκάλου/ας-καθηγητή/τριας χορού και του/της χορογράφου, έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για να τους οικειοποιείται οποιοδήποτε άτομο, ενήλικο ή ανήλικο που απλώς ασχολείται με χορό από παιδί ή έχει μια σεμιναριακή εμπειρία λίγων ωρών και ημερών. Είναι μια μεγάλη κουβέντα, μια τεράστια πληγή, ο αθέμιτος παράτυπος ανταγωνισμός, στον χώρο μας (των σχολών χορού). Τα «στουντιακά» είδη που κατακλύζουν τα social media με τα οποία μεγαλώνουν πλέον τα παιδιά και οι νεότερες κοπέλες, είναι μία από της αιτίες που καταρρέει ο πολιτισμός, οι κλασικές διαχρονικές αξίες, η αξία της γυναίκας στην κοινωνία και αμαυρώνεται η τέχνη του χορού… του καλλιτεχνικού ιδεώδες.
Κλείνω λέγοντας τα παρακάτω…
Μία μαγική ιαματική γιορτή στην ψυχή και στο μυαλό διαδραματίζεται κάθε φορά που κάποιος χορεύει, ή χορογραφεί, ή διδάσκει ή απολαμβάνει ως θεατής ένα χορευτικό δρώμενο. Χορεύω για να αναπνέω, για να υπάρχω, για να είμαι ελεύθερη, για να είμαι ΕΓΩ!
Ο Χορός είναι ζωή ,αλλά και η ζωή είναι ένας χορός με αρχή και τέλος, με χαρά και πόνο. Κάθε βήμα αργό ή γρήγορο, στη γη ή στον αέρα… συνθέτει την ύπαρξή μας, την ιστορία μας, την ποιότητά μας!
*Πληροφορίες για τη Δέσποινα Παπαδοπούλου μπορείτε να βρείτε εδώ και εδώ.