Του Μπάμπη Γαμβρέλη
Όταν το 1992 ο αλησμόνητος Φίλιππος Ηλιού και μία ομάδα ιστορικών, πολιτικών επιστημόνων και ιστορικών στελεχών της Ανανεωτικής Αριστεράς αποφάσισαν να ιδρύσουν τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) με σκοπό να διαφυλάξουν και να διαθέσουν στην ιστορική έρευνα ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης πολιτικής μας Ιστορίας, ελάχιστοι, φρονώ, θα ήταν τότε εκείνοι που θα «φανταζόταν» την εξέλιξη αυτού του (τόσο μεγάλου και σπουδαίου) εγχειρήματος. Έργο τιτάνιο που συντελεί καθοριστικά στο να «φωτιστούν» οι «ανήλιαγες» (μα και οι «σκοτεινές») στιγμές της συγκλονιστικής πορείας του Αριστερού Κινήματος, από τα χρόνια του Μεσοπολέμου μέχρι τις μέρες μας.
Πρόσφατα, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας παρέδωσαν σε «δημόσια θέα» ένα μεγάλο ερευνητικό επίτευγμα! Το Ψηφιακό Μουσείο Μακρονήσου. Μία εργασία-μνημείο που, πέρα από τις συγκινησιακές της φορτίσεις, καταφέρνει να ισορροπεί ιδανικά ανάμεσα στην «ψυχρή» τεκμηρίωση και τις ψυχολογικές εντάσεις.
Στη σπάνια αυτή ψηφιακή «αναψηλάφηση», εκτός από τις (απαραίτητες και αναγκαίες) αναφορές στις ιστορικές «εξελίξεις» του κολαστηρίου της Μακρονήσου, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα «μέρη» εκείνα στα οποία, τον πρωταγωνιστικό ρόλο «επωμίζονται» οι ίδιοι οι εξόριστοι. Μία ξεχωριστή «φωνή» του ανθρώπινου μαρτυρίου, ξετυλιγμένη μέσα από γράμματα και αφηγήσεις γεμάτα από πόνο, σπαραγμό, ήθος και μεγαλείο.
Εξέχουσα θέση στην ενότητα αυτή κατέχουν οι επιστολές-μαρτυρίες των εξόριστων αντρών και γυναικών προς τους συγγενείς τους, οι επιστολές των φαντάρων (της κατηγορίας των… ανεπιθύμητων), τα όσα κατέγραψαν οι κρατούμενοι λογοτέχνες (Ρίτσος, Λουντέμης, Κορνάρος κ.ά.), το ιδιαίτερο (από όλες τις πλευρές) κεφάλαιο των «δηλώσεων μετανοίας», η λεπτομερής καταγραφή των βασανιστηρίων και των θανάτων, αλλά και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες που λειτουργούσαν ως «πράξη αντίστασης» στην εκδικητική βαρβαρότητα του μετεμφυλιακού κράτους.
Ξεχωριστή εντύπωση προκαλεί η «παρουσία» στη Μακρόνησο του Βαρδή Βαρδινογιάννη (ναι, της γνωστής οικογενείας) ο οποίος, μαζί με τον Παναγιώτη Αρώνη, υπογράφουν έναν υπερπολύτιμο τόμο με αφηγήσεις που «κόβουν την ανάσα». Στο Οι μισοί στα σίδερα συνυπάρχουν «συγγραφικά» ο Θανάσης Ελεφάντης, η Ρόζα Ιμβριώτη, η Ολυμπία Παπαδούκα (με ένα κείμενο-σπαραγμό με τίτλο Το παιδί του βιασμού), ο Τάσος Μπουρνιάς, ο Παντελής Κυρίτσης, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Πάνος Τζαβέλας…
Στον τόμο αυτό, υπάρχουν και τρία κείμενα που έχουν και «τοπικό ενδιαφέρον» καθώς υπογράφονται από δύο συντοπίτες μας. Από δύο «βαριά ονόματα» της Αριστεράς στην Καβάλα. Τον Μανώλη Διπλό και τη Μαρία Διπλού, ζευγάρι αχώριστο σε όλη τη μεγάλη (και δραματικά υπέροχη) πορεία της ζωής τους. Δυστυχώς, από την ψηφιοποιημένη μορφή του βιβλίου απουσιάζουν αρκετά από τα περιεχόμενά του και ανάμεσα σε αυτά, τα δύο του Μανώλη Διπλού (Ο Κώστας Παπράκης, Η καταδίκη και η εκτέλεση του Νίκου Μαλίκη) και το ένα της λατρευτής μας Μαρίας (Μαρτυρίες).
Για όσους επιθυμούν να έχουν πληρέστερη «εικόνα» από το κολαστήριο «σωφρονισμού» (της ελληνικής Δεξιάς βεβαίως, βεβαίως), μπορούν να «οδηγηθούν» μέσω της ιστοσελίδας makronissos.org εδώ.