Του Διαμαντή Αξιώτη
Οι μυθιστοριογράφοι είναι μαραθωνοδρόμοι.
Ο ποιητής και ο διηγηματογράφος είναι κατοστάρηδες.
Είπε ο Μιχάλης Γκανάς. Διαλέγετε και παίρνετε.
Αισθάνομαι ικανοποιημένος – έως υπερήφανος – που διένυσα και τις δύο αποστάσεις μέσα από τρεις συλλογές διηγημάτων και πέντε μυθιστορημάτων. Ωστόσο, σ’ αυτή την παρουσίαση θα πορευτούμε με τους… κατοστάρηδες. Με τη γενναιότητα και τους τρόμους τους.
Να τους σέβεσαι τους φόβους σου, είπε. Να τους υπολογίζεις
σαν να ’ναι τα λάθη που ονειρεύτηκες παιδί.
Στίχοι του Δημήτρη Αθηνάκη, από την ποιητική συλλογή, Λίγος χώρος για τον ξένο, εκδ. Κουκουνάρι 2016.
Και μιας και αναφερθήκαμε σε τρόμους και σε φόβους, ας κάνουμε τον εγκυκλοπαιδικό διαχωρισμό:
Τρόμος είναι το δυνατό και αιφνίδιο αίσθημα φόβου.
Φόβος: το εξαιρετικά δυσάρεστο συναίσθημα που καταλαμβάνει κάποιον στην παρουσία ή στη σκέψη πραγματικού ή φανταστικού κινδύνου.
Οι Γενναίοι μου διαθέτουν και τα δύο συναισθήματα.
Οι ήρωες των 19 διηγημάτων, αντιπαραβάλλοντας το ευτυχισμένο παρελθόν με το θλιβερό παρόν τους, αναζητούν εναγώνια – αλλά μάταια – το σημείο όπου η ζωή τους απέκτησε αρνητικό πρόσημο. Ένα φαινομενικά ασήμαντο περιστατικό που διαρκεί όσο μια ανάσα. Ένας κόκκος άμμου στην κλεψύδρα του χρόνου που οδηγεί στο σημείο μηδέν και σηματοδοτεί την αντίστροφη μέτρηση. Ένα προσωπικό για κάθε άνθρωπο φαινόμενο της πεταλούδας. Το οποίο δηλώνεται με τον Άλφα ή Βήτα τρόπο, ώστε να μην αμφιβάλουμε γι’ αυτούς.
Και μην αμφιβάλλετε γι’ αυτόν που σας λέει πως φοβάται.
Αλλά να φοβάστε αυτόν που σας λέει πως δεν αμφιβάλλει.
Έγραψε ο Έριχ Φρηντ στο Αμφιβολία και Φόβος, εκδ. Κάλβος 1981
Πέραν τούτων, τα βασικά χαρακτηριστικά των γραπτών μου είναι τα προαιώνια:
ο έρωτας, ο θάνατος, η ταυτότητα, η γνησιότητα, η υπέρβαση των ορίων, η σύγκρουση με τα στερεότυπα: κοινωνικά, ηθικά, σεξουαλικά, ερωτικά, αισθητικά. Η διάθεση να πάμε πέρα από κάτι, να φτάσουμε πέρα από το μέγιστο κάτι. Η τάση να υπερβούμε το σημείο στο οποίο έχουμε φτάσει. Το ζητούμενο είναι, ποιος θα μας πει αν πήγαμε παρακάτω, αν φτάσαμε πέρα απ’ αυτό. Αν έχουμε υπερβεί το σημείο στο οποίο έχουμε φτάσει. Μιας και:
Εν αρχή ην ο φόβος
Στα δεκαεννέα διηγήματα της συλλογής, ο φόβος, στις διάφορες μορφές του, κυριαρχεί στη ζωή των ηρώων μου: στρατιωτών της μεθορίου σε δράμα τριών επιπέδων, οικονομικών μεταναστών Έβρου του ελληνικού, άστεγων των συσσιτίων που επιδίδονται σε τολμηρές φαντασιώσεις, ψυχικά πασχόντων των ακραίων εκδηλώσεων, αλλά και ώριμων γυναικών που βιώνουν την τελευταία απεγνωσμένη αναλαμπή τού ανεκπλήρωτου πόθου. Δέσμιοι ασφυκτικών κοινωνικών συνθηκών εσωτερικών συγκρούσεων και διλημμάτων που τους ωθούν στο αποτρόπαιο έγκλημα, αλλά και μιας υπαρξιακής αγωνίας για το άδηλο μέλλον, αδυνατούν να διαρρήξουν τα δίχτυα του φόβου όπου παραδέρνουν εγκλωβισμένοι.
Κάποτε αποζητούν τη διαφυγή, μέσω της μνήμης, στον χαμένο παράδεισο της παιδικής ηλικίας και της αθωότητας με την οποία αυτή είναι ενδεδυμένη. (Η ηδονή των λουτρών) ή καταφεύγουν στα υπόγεια ρεύματα κάποιου παραμυθιού, όπου λύνονται, με τρόπο μαγικό, τα δεσμά της μαγείας και της δίκαιης κατάρας (Το παραμύθι του Ερζινκάν).
Κεντρική θέση κατέχει, διατρέχοντας τα περισσότερα από τα διηγήματα, η ευλογημένη ερωτική επιθυμία: άτολμη και κρυμμένη καταδικασμένη να εξανεμισθεί, άλλοτε ρευστή και ενοχική εσαεί βάσανο των παθόντων. Σε κάποιες περιπτώσεις λαβωμένη τραυματική, εκτονώνεται όταν οι ήρωες καταφέρνουν, με χίλιους τρόπους, να αποδράσουν από την γκρίζα καθημερινότητα όπου είναι εγκλωβισμένοι. Κυρίως όμως βλέπουμε την βασανιστική απαιτητική επιθυμία να εκβάλλει ορμητική και ανεμπόδιστη από κάθε ταμπού στο υπερρεαλιστικής σκηνοθεσίας διήγημα «Η ευρυχωρία ενός ονείρου», όπου με ευφάνταστη τόλμη καλώ στους φαντασμαγορικούς τόπους μου τον προκλητικά λάτρη της σάρκας Σαλβαντόρ Νταλί, για να τον συστήσω στην κορμάνθρωπη ερωμένη μου.
Για την αρχιτεκτονική αυτού του σύμπαντος επικαλέστηκα ποικίλες τεχνικές και αφηγηματικά μέσα, γλώσσα ζωντανή και εκφραστική, για να παρακολουθήσω-κατασκοπεύσω τους ήρωές μου με τρυφερότητα, αλλά και με υποδόριο χιούμορ και λεπτή ειρωνεία, να διεκδικούν, μολονότι δειλοί και άτολμοι, το δικαίωμα στον έρωτα, στην απόλαυση, στο θαύμα, στην πολύτιμη ζωή τους και να εξεγείρονται εντέλει με «χίλιους τρόμους γενναίοι».
* Ο ευφάνταστος τίτλος αποσπασμένος από: Γιώργος Χειμωνάς, Η αβοήθητη μοναξιά του άντρα. Τον ευχαρίστησα, με χίλιους τρόπους.
** Διαμαντής Αξιώτης, Με χίλιους τρόμους γενναίος, διηγήματα σελ. 200, εκδ. Κίχλη, Αθήνα 2016.
Πηγή: TheBook.GR