Σαν σήμερα στις 13 Απρίλη του ’47 έρχεται στον κόσμο ο Θάνος Μικρούτσικος. Ο δημιουργός που στο σύντομο πέρασμά του με το έργο του –το στηριγμένο στο προσωπικό του ανεμολόγιο– έμελε να επανακαθορίσει τις γραμμές των μουσικών μας οριζόντων.
Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, ελάχιστοι, που έρχονται στη ζωή όχι για να τη ζήσουν απλά, αλλά για να την ομορφύνουν, να τη φωτίσουν, να της δώσουν νόημα, να παίξουν μαζί της, ν’ αναχαιτίσουν τη μιζέρια και την πονηριά και να δείξουν σ’ εμάς τον δρόμο.
Αυτό τον δρόμο μάς δείχνει ο Θάνος που σ’ όλη του τη διαδρομή χόρευε πάνω στο φτερό του καρχαρία. Όλη του η ζωή ήταν ένας διαρκής αγώνας κατάκτησης του ακατόρθωτου. Που στο τέλος το κατακτά, σφραγίζοντας το διαβατήριο για την αθανασία.
Δεν πρόκειται να μιλήσω για τη μουσική ιδιοφυΐα του Θάνου.
Αυτή είναι πια καταγεγραμμένη στη συνείδηση του κόσμου που έμαθε μέσα απ’ τη μουσική του να εξωτερικεύει τα πάθη και το πάθος του.
Γι’ αυτή μιλούν οι ομότεχνοί του που όλο και περισσότερο αναδείχνουν την απεραντοσύνη των μουσικών του οριζόντων.
Δυο λόγια θα πω για το Θάνο, όπως μου δόθηκε η τύχη να τον γνωρίσω. Αν με μια λέξη θα ’πρεπε να τον χαρακτηρίσω, δε μου ’ρχεται άλλη απ’ το homo universalis της Αναγέννησης, τον καθολικό άνθρωπο. Την πολυπρισματική εκείνη φύση με την καθολικότητα της πολυμάθειας και την ικανότητα να καταπιάνεται με θαυμαστή επάρκεια μ’ όλα τα σπουδαία του κόσμου.
Σφραγίδα του η ενασχόλησή του με τη μουσική. Αυτή διαμορφώνει την κοίτη της διαδρομής του. Πόσοι παραπόταμοι ωστόσο και πόσα ρυάκια συμβάλλουν μέσα σ’ αυτήν τη μουσική κοίτη!
Μαθηματική σκέψη κοφτερή και τόσο προχωρημένη που να βρίσκει το νήμα της μουσικής αρμονίας με την πυθαγόρεια αρμονία των αριθμών.
Ύπαρξη πολιτική μέχρι το μεδούλι. Όλα τα πεδία τη δράσης του είναι θεμελιωμένα στην ακλόνητη πεποίθησή του, ότι στα ανθρώπινα όλα είναι πολιτική. Πολιτική ωστόσο που δεν εξαργυρώνεται με το κίβδηλο νόμισμα διεφθαρμένων πολιτικών. Πολιτική ως θεραπαινίδα της κοινωνίας και γιατρικό συνάμα στον κάθε είδους ανθρώπινο πόνο.
Στις ατέλειωτες πολιτικές συζητήσεις μας, γνωρίζοντας καλά τις αγωνίες μου για τις περιπέτειες που περνούσε ο τόπος, μού ’λεγε με τη φωνή της ψυχής του να προσπαθώ να παραμείνω ο εαυτός μου.
Εκείνο ωστόσο που καθόριζε τη γραμμή πλεύσης του Θάνου ήταν η λατρεία του για την ποίηση.
Κυρίαρχο μέλημά του η συνομιλία με την ποίηση και τους ποιητές για το αναγκαίο σμίλεμα της προσωπικότητάς του. Πίστευε, όσο κανείς, πως οι ποιητές βλέπουν και εκφράζουν πριν από εμάς αυτό που θα γίνει συνείδηση κάποια χρόνια μετά.
Οι ποιητές έλεγε, πρέπει να δείχνουν, να φωτίζουν, να μεγεθύνουν τις καλά κρυμμένες πλευρές των γεγονότων.
Οι ποιητές δεν είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας. Είναι ο μεγεθυντικός φακός που μας βοηθά να δούμε καλύτερα τις πληγές της κοινωνίας.
Εδώ νομίζω βρίσκεται και η απάντηση για τη συγκλονιστική μουσική μεταγραφή του ποιητικού λόγου του Νίκου Καββαδία, του Άλκη Αλκαίου, του Βολφ Μπίρμαν, του Γιάννη Ρίτσου, του Ναζίμ Χικμέτ, του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι, του Μάνου Ελευθερίου, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Κ.Π. Καβάφη, του Γιώργου Σεφέρη, του Κώστα Λαχά, του Κώστα Τριπολίτη, του Οδυσσέα Ιωάννου και τόσων άλλων γητευτών του ανθρώπινου πόνου.
Όμως ο Θάνος, όσο υψιπετής και αν υπήρξε μέσα απ’ τις δημιουργίες του, τόσο παρέμεινε μοναδικά γήινος. Το γήινο του χαρακτήρα του το εξακτίνωνε στους ομόκεντρους κοινωνικούς του κύκλους. Η οικογένεια ήταν για τον Θάνο ο πυρήνας της κοινωνικότητάς του.
Δεν έχω δει παρά ελάχιστους να λατρεύουν με τόση αφοσίωση την οικογενειακή Εστία.
Φτερούγες προστατευτικές για να αγκαλιάζουν με τη θαλπωρή τους τους δικούς του ανθρώπους. Φύλακας άγγελος για όλους. Είχε ωστόσο, διπλή οικογενειακή ζωή.
Η άλλη του οικογένεια ήταν η μουσική του συντροφιά. Όσες και όσοι είχαν την τύχη να συμπεριληφθούν σ’ αυτήν τη συντροφιά ένιωθαν καθημερινά τι σημαίνει πατρική φροντίδα και αγάπη.
Αν έπρεπε να κλείσω αυτήν τη θύμηση για το Θάνο, δεν θα μπορούσα να αφήσω απ’ έξω τη βαθιά εντιμότητά του. Ευθύς και τίμιος σ’ όλες του τις πράξεις έκρινε πως η σφραγίδα δωρεάς που του δόθηκε απ’ τη φύση δε θα ήταν τίμιο να σπαταληθεί.
Έτσι σ’ όλη του τη ζήση με καθημερινή εξαντλητική δουλειά θέλησε ν’ ανταποδώσει αυτήν τη χάρη.
Συχνά ξεπερνώντας τις φυσικές αντοχές του. Αυτό το συμβόλαιο τιμής το τήρησε απαρέγκλιτα μέχρι τις τελευταίες του στιγμές. Ένα ακόμη μάθημα ζωής για όλους μας, καθώς ο Θάνος στιγμή δεν έπαψε λόγω και έργω να μας διδάσκει.
Τέλος ας μου επιτραπεί μια σκέψη ως κατακλείδα, παρμένη μέσα απ’ τον προφητικό στίχο της Λίνας Νικολακοπούλου απ’ την «Ομίχλη των Καιρών».
Γράφει η Λίνα:
«…Μέσα στο συρτάρι μαζεμένα
πράγματα που βλέπω σαν τ’ ανοίγω
τι θα γίνουν λέω όταν φύγω
δε μιλάνε αλλού μόνο σε μένα».
Θάνο, δεν μιλούν μόνο σε σένα. Μιλούν σ’ όλους μας, καθώς ήσουν το ανοιχτό παράθυρο για ν’ αγναντεύουμε τον κόσμο και να αφουγκραζόμαστε τις ζωές μας. Κι αυτά τα μαζεμένα πράγματα στο συρτάρι σου, είναι το αιώνιο κληροδότημα που μας άφησες με το πέρασμά σου…
Ο Δημήτρης Εμμανουηλίδης είναι τ. βουλευτής Καβάλας του ΣΥΡΙΖΑ