|| Ιστορικά και άλλα σημειώματα ||
Του Ζήση Α. Βαπορίδη
ΟἈμπᾶς Χιλμὴ Β΄, ἀντιβασιλέας τῆς Αἰγύπτου επισκέφτηκε την Καβάλα πριν την έκρηξη των βαλκανικών πολέμων, ως «Ο Τέως Χεδίβης της Αιγύπτου Αββάς Χιλμή». ΤΕΩΣ, διότι το 1914 οι Άγγλοι, που κρατούσαν την τύχη της Αιγύπτου, τον καθαίρεσαν επειδή ήταν έκδηλα γερμανόφιλος και η Τουρκία είχε ενταχθεί στις Κεντρικές Δυνάμεις.
Εγκαθιστώντας στη θέση του (18/12/1914) τον Βρετανόφιλο θείο του, Χουσεΐν Καμέλ, σηματοδοτώντας έτσι de jure το τέλος μιας εποχής, τεσσάρων αιώνων, που η Αίγυπτος ήταν επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η οποία είχε ξεκινήσει το 1517.
Είχε προηγηθεί στις 25 Ιουλίου 1914, στην Κωνσταντινούπολη (με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου), μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του, όπου τραυματίστηκε σοβαρά στα χέρια και τα μάγουλά του. Πέθανε εξόριστος στη Γενεύη στις 19 Δεκεμβρίου 1944, σε ηλικία 70 ετών.
Η πίσω όψη του δελταρίου γράφει:
Ἀμπᾶς Χιλμὴ Β΄ (1892-1914), ἀντιβασιλεύς τῆς Αἰγύπτου, ἀπόγονος τοῦ Μωχάμετ Ἂλη πασᾱ, ὃστις κατήγετο ἀπὸ τὴν Καβάλλα. Άγόρασε ἀπό τοὺς Τούρκους τὸ φρούριο τῆς Καβάλλας γιὰ νὰ ἱδρύση βιομηχανική καὶ βιοτεχνική σχολή καὶ εἶχε ἂρχισε νά κτίζει καὶ ἀνάκτορο στὴν Καβάλλα. Ἡ κατά τὸ 1912 βουλγαρικὴ εἰσβολὴ καὶ τὰ ἐπακολουθήσαντα γεγονότα δὲν ἐπέτρεψαν τὴν πραγματοπίησην τῶν σχεδίων αὐτῶν.
1/12/1949-31/1/1950. Εφημερίδα Ταχυδρόμος:
Πρόκειται για τήν ὑποδοχή πού ἒγινε ἐκεῖ στά 1910 στόν ἀντιβασιλέα τῆς Αἰγύπτου Ἀμπάς Χιλμῆ Πασσᾶ, ὁ ὁποῖος ἐπεσκέφθη τότε τήν πόλιν μας. Ὃπως εἶναι γνωστό, τήν ἐποχή ἐκείνη ἡ Καβάλα δέν εἶχε λιμάνι. Τά πλοῖα μένανε ἀνοικτά καί σέ περίπτωση κακοκαιρίας ποδίζανε στόν όρμο τῶν Ἐλευθερῶν.
Ἡ ἀποβίβασις τῶν ἐπιβατῶν γινόταν μέ βάρκες σέ δύο σημεῖα. Σ’ ἓνα μικρό λιμανάκι μπροστά ἀπό τό Τελωνεῖο ἢ στή σκάλα του Λατίνου, μεταξύ τῶν καπναποθηκῶν της Commersial καί τοῦ Νέου Μαιευτηρίου. Ἐκεῖ ἒγινε ἡ ἀποβίβασις.
Ἐκεῖ τόν παρέλαβε πολυτελῆς ἃμαξα πού τήν ἒσυραν εἰς ἒνδειξιν μεγάλης τιμῆς πρὸς τήν εὐεργέτιδα γιά τήν πόλιν Αἰγυπτιακήν Δυναστίαν ἀντί ἀλόγων νεαροί και καλοντυμένοι Ὀθωμανοί. Ἡ ἃμαξα κίνησε ἀπό τήν ὁδόν Βενιζέλου καί ἒφθασε ἓως τόν φοῦρνο τῶν ἀδελφῶν Παυλίδου.
Ἀπό κεῖ καί ἓως τό σπίτι τοῦ Μωχάμετ Ἀλῆ, ἐπειδή δέν ὑπῆρχε «δρόμος», στρώθηκαν χαλιά καί πάνω σ’ αὐτά ὁ μεγάλος ξένος περπάτησε γιά νά φτάση καί νά προσκυνήση τό σπίτι τῶν προγόνων του. [Ερευνητής]
Επίσκεψή του απόγονου του Μεχμέτ Αλή Πασά στον τόπο καταγωγής του
Τα εγκαίνια του Παρθεναγωγείου του Νουσρετλί. Στην τελετή παρευρίσκεται και ο τέως Χεδίβης Αμπάς Χιλμί Πασά.
Στο χωριό Νουσρετλί υπήρχαν άνθρωποι φιλοπάτριδες, που είχαν αγκαλιάσει την προσπάθεια για πρόοδο με τέσσερα χέρια. Το χωριό αυτό βρισκόταν πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή και ήταν όμορφο και κομψό σαν ένα μπουκέτο με λουλούδια.
Η σιδηροδρομική γραμμή περνούσε ακριβώς από τη μέση του χωριού και το χώριζε στα δύο. Οι κάτοικοι έφτιαξαν στο χωριό ένα μεγαλοπρεπές αρρεναγωγείο. Αλλά αυτό δεν τους έφτασε.Δεν άργησαν να κατασκευάσουν ένα ακόμη πιο τρανό παρθεναγωγείο.
Η οικογένεια του Χεδίβη Αμπάς Χιλμί Πασά, δηλαδή η μητέρα του Αιγυπτίου Ιμπραήμ Πασά και σύζυγος του Μεχμέτ Αλή Πασά, κατάγονται από αυτό το χωριό και μάλιστα εδώ ενταφιάστηκαν (sic).
Όταν ο Χεδίβης Αμπάς Χιλμί Πασά ήρθε στην Καβάλα, θέλησε να βρει και να επισκεφθεί τους τάφους των προγόνων του. Με άμαξες και ζώα πήγαμε από την Καβάλα στο Νουσρετλί.
Ο κόσμος στόλισε το χωριό για να τιμήσει τον Αμπάς Πασά και εγώ έστειλα στο Νουσρετλί μαθητές και την μπάντα της τεχνικής Σχολής της Δράμας για να τον υποδεχτεί. Με την ευκαιρία αυτής της επίσκεψης, ο Αζίζ Εφέντη πρότεινε να κάνουμε και τα εγκαίνια του Παρθεναγωγείου. Κι έτσι έγινε. Χωρίς να έχει προγραμματιστεί, η διευθύντρια Ζαχιρέ Χανούμ έβγαλε έναν πολύ ωραίο λόγο.
Ο Χεδίβης πραγματικά σάστισε. Στη δεξίωση που παραθέσαμε έφαγε και ήπιε πολύ. Ήταν όμως πολύ σφιχτοχέρης. Μέσω του Σουλεϊμάν Σιρρί μπέη, μου έδωσε δέκα Ναπολεόνια για να τα μοιράσω στους μαθητές της τεχνικής σχολής. Πώς να μοιράσω τόσο λίγα χρήματα σε 100 μαθητές; Είπα ευχαριστώ και ζήτησα να τα επιστρέψει στην εξοχότητά του, στον πασά. Χωρίς να ντραπεί καθόλου, τα δέχτηκε κι ύστερα πήγε στον αγύριστο.
Μόνο να στείλουμε τους μαθητές και την μπάντα της τεχνικής σχολής με το τρένο από τη Δράμα στο Νουσρετλί, μας είχε στοιχίσει 30 λίρες.
[Ν. Ρουδομέτωφ (επιμ.), Από την τελευταία οθωμανική διοίκηση της Μακεδονίας, μέσα από το ημερολόγιο και το αρχείο του Τούρκου αξιωμαούχου Τahsin Uzer (1899-1912),μτφρ. Κ. Γεωργιάδου, ΙΛΑΚ, Καβάλα 2007, σ. 306]
Nusretli είναι τοσημερινό χωριό Νικηφόρος της Δράμας. Ονομάστηκε προς τιμήν του Βυζαντινού Αυτοκράτορα [που κατά σύμπτωση άρχιζε από Ν (;)]. Είναι ο τόπος καταγωγής της συζύγου του Μεχμέτ Αλή, Εμινέ.