Πιτσιπόι: Μια σημαντική εγκατάσταση στην Καβάλα στη μνήμη της οικογένειας Τσιμίνο [φωτογραφίες]

Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΗΑ & ArtBox: Η Έλλη Χρυσίδου αποτίει εικαστικό φόρο τιμής στην εβραϊκή οικογένεια καπνεμπόρων της Καβάλας, της οποίας τα πέντε από τα έξι παιδιά μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα

Το Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΗΑ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, φιλοξενεί στο Μουσείο Μοχάμεντ Άλι στην Καβάλα την έκθεση «SHOAH, Πώς ήταν ανθρωπίνως δυνατόν;», του Ιδρύματος Yad Vashem της Ιερουσαλήμ [διαβάστε περισσότερα εδώ και εδώ].

Η έκθεση καλύπτει, με ιστορικά ντοκουμέντα ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο, ξεκινώντας από τη ζωή των Εβραίων στην Ευρώπη πριν το Ολοκαύτωμα και καταλήγοντας στην απελευθέρωση των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης σε ολόκληρη την ήπειρο και την αξιοσημείωτη επιστροφή των επιζώντων στη ζωή.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Θρησκευτικών Υποθέσεων και υπό την αιγίδα της Ελληνικής Προεδρίας της ∆ιεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (International Holocaust Remembrance Alliance/IHRA) και η παρουσίασή της θα διαρκέσει μέχρι τον Μάρτιο, μήνα κατά τον οποίο οι βουλγαρικές κατοχικές δυνάμεις συγκέντρωσαν τους Εβραίους της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, μεταφέροντάς τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Treblinka.

Σχεδόν 1.500 Έλληνες Εβραίοι της Καβάλας θανατώθηκαν εκεί, ενώ ένας από τους ελάχιστους που διασώθηκαν ήταν ο Σαμπετάι Τσιμίνο, στην οικογένεια του οποίου αφιερώνεται η εικαστική εγκατάσταση «Πιτσιπόι» της καλλιτέχνιδας Έλλης Χρυσίδου, που λαμβάνει χώρα παράλληλα στον πρώτο όροφο του Μουσείου Μοχάμεντ Άλι.

Το έργο είναι αφιερωμένο στην οικογένεια Τσιμίνο, μια εβραϊκή οικογένεια καπνεμπόρων της Καβάλας, της οποίας τα πέντε από τα έξι παιδιά μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα. Ο Σαμπετάι Τσιμίνο, ο μόνος γιος της οικογένειας που γλίτωσε από τις διώξεις καθώς εργαζόταν σε καταναγκαστικά έργα, ήταν ο τελευταίος Εβραίος της Καβάλας.

Η επίσημη παρουσίαση των δύο δράσεων θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 2022.

To έργο

Η εγκατάσταση «Πιτσιπόι» δημιουργεί εικόνες που έστω και φευγαλέα κάνουν τον θεατή να σκεφτεί το κενό, την απουσία, τον αποχωρισμό, το τραύμα, την ονειροπόληση, την επιστροφή, την επανένωση, την αναζωογονητική δύναμη του παιχνιδιού, και της δημιουργίας ενός φανταστικού κόσμου όταν όλα φαίνονται να έχουν χαθεί.

Ο τίτλος του έργου είναι δανεισμένος από το όνομα που έδιναν οι Εβραίοι της Γαλλίας στον άγνωστο προορισμό για τον οποίο έφευγαν τα τρένα από τα στρατόπεδα κράτησης. Σκαρφίστηκαν μια παιχνιδιάρικη λέξη για να ορίσουν το άγνωστο. Μια λέξη που φανερώνει την ανάγκη για ελπίδα, αντίσταση, απελευθέρωση, επανάκτηση της αξιοπρέπειας, νέους δεσμούς και όνειρα για το μέλλον.

Περιγραφή

Αυτός ο τόπος των ανάμεικτων συναισθημάτων απλώνεται στους χώρους του πρώτου ορόφου του Μουσείου Μοχάμεντ Άλι και χωρίζεται σε τρία κεφάλαια/στιγμιότυπα. Στο πρώτο, ένα σύνολο φωτεινών στηλών σχηματίζει ένα απο-συντεθειμένο αστέρι. Γύρω του, φωτεινά σκαμπό και ένα παιδικό αρκουδάκι στο κέντρο.

Στα τζάμια μεταξύ του δωματίου αυτού και του κεντρικού χώρου, το δεύτερο -μεταβατικό- κεφάλαιο. Η φιγούρα ενός παιδιού, ενός μικρού κοριτσιού που αιωρείται στο μεταίχμιο. Πώς έφτασε εδώ, από πού και για πού;

Στον κεντρικό χώρο, το τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσεται και πάλι στα παράθυρα, ενώνοντας το μέσα με το έξω. Φιγούρες και αποσπασματικές σκηνές, εικόνες και σχέδια παρμένα από την τέχνη, μαρτυρώντας την ικανότητα του ανθρώπου να πλάθει νέους, φανταστικούς κόσμους, μπλέκονται με το τοπίο, τα δέντρα και τη θάλασσα. Φιγούρες που μπορεί να είναι οι ήρωες ενός παραμυθιού. Σκηνές που μπορεί να είναι στιγμιότυπα της ζωής που ονειρευόμασταν όταν ήμασταν παιδιά, ενός κόσμου ανάμεσα στην πραγματικότητα και το παιχνίδι.

Η εγκατάσταση επενδύεται από ειδικά σχεδιασμένο ηχητικό περιβάλλον, ένα soundtrack που συνοδεύει τις εικόνες και υπογραμμίζει τα συναισθήματα.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, ο κεντρικός χώρος της εγκατάστασης ενεργοποιείται από την παρουσία των επισκεπτών, ανάμεσά τους παιδιά που παρακολουθούν την ανάγνωση ενός παραμυθιού και συμμετέχουν σε ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Η Έλλη Χρυσίδου

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1956 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Nancy στη Γαλλία. Δίδαξε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Saint-Etienne (Γαλλία) από το 1990 ως το 2007. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε 15 ατομικές και πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πέρα από την αμιγώς καλλιτεχνική και διδακτική της εργασία, ασχολήθηκε επίσης με την σκηνογραφία, την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων και τον σχεδιασμό οπτικής επικοινωνίας.

Μεταξύ 2013-2019 ήταν Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης. Υπό αυτήν την ιδιότητα, συν-διαμόρφωσε και ηγήθηκε του προγράμματος “LABattoir – Τέχνη για την Κοινωνική Αλλαγή”, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2017-2019 χάρη σε ιδρυτική επιχορήγηση από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Το 2020, ήταν υπεύθυνη του διαδικτυακού εργαστηρίου “How to Build a Community” (Πώς να οικοδομήσουμε μια κοινότητα), που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου Common Lab του Goethe- Institut Thessaloniki και της ArtBOX, και είχε σαν στόχο να προσφέρει διέξοδο στην κατάσταση παρατεταμένης καραντίνας μέσα από τη δημιουργία μιας διαδικτυακής κοινότητας με συνδετικό κρίκο τη δημιουργικότητα.

Από το 2021, συνεχίζει τη συνεργασία της με το πρόγραμμα Common Lab ως υπεύθυνη του διαδικτυακού εργαστηρίου “Tale of X Cities”, με στόχο τη δημιουργία ενός δικτύου φορέων και πολιτών από όλη την περιοχή της Βορείου Ελλάδας, μέσα από την παροχή εκπαίδευσης στη χρήση νέων μέσων (media literacy), την αφήγηση ιστοριών και τη συνδιαμόρφωση ενός υβριδικού Φεστιβάλ. Έργα της υπάρχουν σε μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Credits

Παραγωγή / Διοργάνωση: ΜΟΗΑ Research Center
Συντονισμός: Άννα Μισσιριάν, Ισμήνη Μίχα, Υπεύθυνος εκθεσιακού χώρου: Γιώργος Κιούρτης, Τεχνικός: Ηλίας Παπαδημητρίου
Site specific Installation
Καλλιτέχνης: Έλλη Χρυσίδου
Ήχος: Menelaos Lomis
Video Ανάγνωσης Παραμυθιού
Βιβλίο: Οριέττα Τρέβεζα – Σούση, Τα ξυλοπάπουτσα διηγούνται, ένα αληθινό παραμύθι, έκδοση Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος
Ανάγνωση: Παρασκευάς Καρασούλος & Άννα Μισσιριάν
Video / μοντάζ: Γιάννης Τεκερίδης