Βακχικά γλυπτά στους Φιλίππους

Ο Δημήτρης Αθηνάκης γράφει στην Καθημερινή για τα «Διονυσιακά», την έκθεση που ξεκίνησε μαζί με το 60ό Φεστιβάλ Φιλίππων και παρατείνεται έως τις 9 Σεπτεμβρίου 2017

Υπάρχει ένας αστικός μύθος για όσους καταγόμαστε από τον Βορρά, ο οποίος θέλει την κορυφογραμμή του Παγγαίου όρους να σχηματίζει το προφίλ του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι ένας μύθος μπλεγμένος με την περηφάνια των Μακεδόνων για τον σπουδαίο στρατηλάτη. Αν, όμως, κάποιου το πρόσωπο τριγυρνάει ακόμα στην περιοχή, είναι αυτό του θεού Διονύσου, του Βάκχου που εξέδραμε στο βουνό και στο χώμα στους πρόποδές του, βάζοντάς τα, ως συνήθως, με τη σοβαροφάνεια των συγχρόνων του. Ο θεός του κρασιού και της ευφροσύνης ήταν κι εκείνος ένας πιστός: της ζωής ως συνόλου χαράς, δυστυχίας, λαγνείας και, πώς αλλιώς, θανάτου.

Τα 60 χρόνια του Φεστιβάλ Φιλίππων, πάντοτε στη σκιά του Παγγαίου, ήταν μια καλή ευκαιρία να επανέλθει ο Διόνυσος στον τόπο όπου λατρεύτηκε – και, μ’ έναν τρόπο, εξακολουθεί να λατρεύεται με τον μυστικισμό των γιορτών στα χωριά που κρέμονται στις πλαγιές του. Η έκθεση «Διονυσιακά», συνδιοργάνωση του φεστιβάλ και της Μικρής Αρκτου, με την επιμέλεια της Ιριδος Κρητικού, όχι μόνον σήμανε τη μεγάλη γιορτή της επετείου των έξι δεκαετιών του Φεστιβάλ Φιλίππων, αλλά είναι εκείνη που καλωσορίζει τους επισκέπτες του αρχαίου θεάτρου των Κρηνίδων της Καβάλας.

Η έκθεση, όπως αναφέρει στην «Κ» ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, Θοδωρής Γκόνης, είναι σαν να ήταν πάντοτε εκεί. «Αν μιλήσετε με τους επισκέπτες, θα δείτε ότι οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα εκθέματα είναι σαν φυσική συνέχεια του αρχαιολογικού χώρου. Εμείς παραμένουμε χαρούμενοι, διότι για πρώτη φορά διοργανώσαμε εικαστική έκθεση στον χώρο», λέει ο ίδιος.

Στην έκθεση συμμετέχουν οι Κώστας Ανανίδας, Θωμάς Διώτης, Σταυρούλα Καζιάλε, Βούλα Καραμπατζάκη, Μιχάλης Κλαουδάτος, Μαρία Κώτσου, Παναγιώτης Μαρίνης, Χαρίτων Μπεκιάρης, Παναγιώτης Μπρέντας, Δανάη Νικολαΐδη Κωτσάκη, Χριστίνα Παπαγεωργίου, Βασιλική Σαγκιώτη, Δήμητρα Σίλιαλη, Γιώργος Ταξίδης, Μάγια Ταπεινού, Ραφαέλα Τσόπτση. Πολλά έργα, όπως της Βούλας Καραμπατζάκη, δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για την έκθεση, ενώ άλλα προϋπήρχαν και τα διάλεξε η επιμελήτρια Ιρις Κρητικού για τα «Διονυσιακά». «Με τον Θοδωρή είμαστε φίλοι χρόνων. Θέλησε μια εμβληματική έκθεση για μία εμβληματική χρονιά για το Φεστιβάλ Φιλίππων. Είχαμε την εμπειρία από την περυσινή έκθεση στην Επίδαυρο (σ.σ. «Περί υγείας»), οπότε η φετινή διοργάνωση ήρθε φυσικά – και του τη χάρισα για τα “γενέθλια”. Τα “Διονυσιακά” είναι μια έκθεση χαμηλόφωνη, οργανική, τελικά, στον αρχαιολογικό χώρο, με έργα που αντέχουν έξω», λέει η Ιρις Κρητικού στην «Κ».




Κι ενώ η έκθεση ήταν έτοιμη να αποσυρθεί από τον χώρο, πήρε παράταση για άλλον έναν μήνα, οπότε θα παραμείνει στον χώρο έως τις 9 Σεπτεμβρίου. Δύο ήταν οι βασικοί λόγοι: η μεγάλη επισκεψιμότητα, από Βορρά και Νότο, και η εκδρομή που διοργανώνει το «Διάζωμα» αρχές Σεπτεμβρίου στην Αν. Μακεδονία και τη Θράκη. Και πώς να μην ελκύει επισκέπτες, ειδικούς και μη, αφού τα έργα των σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών λένε μια ιστορία γύρω από τον Βάκχο, τον θεό που όργωσε και χάρισε ευτυχία στην περιοχή.

Χώμα, πηλός, στάχτη, ξύλο, γύψος, χαλκός, μπρούντζος, ύφασμα, κλωστή, μαλλί, πέτρα και άλλα υλικά διατηρούν μια εννοιολογική και αισθητική συνομιλία με τον αρχαιολογικό χώρο και τους μυστικούς μύθους του Διονύσου. Εξαρχής, αυτός ήταν ο σχεδιαστικός γνώμονας που διέθετε η Ιρις Κρητικού. «Ηθελα τα έργα να είναι ψιθυριστά, όπως ψιθυριστή ήταν η ευφροσύνη του Διονύσου», μου λέει η επιμελήτρια της έκθεσης. «Η συνομιλία γίνεται με διάφορους τρόπους. Η μεταμόρφωση, ο θάνατος, η οργασμική φύση, η ίδια η ζωή, τελικά, απεικονίζεται στα έργα των “Διονυσιακών”», συμπληρώνει.

Χαρακτηριστικά είναι τα έργα των Παναγιώτη Μαρίνη, αυτοδίδακτου εικαστικού, που δουλεύει τον πωρόλιθο της Αίγινας, του Θωμά Διώτη με το αρνί, του Γιώργου Ταξίδη με το μισό βαρέλι γεμάτο χώμα, του Χαρίτωνος Μπεκιάρη με τον «Θεριστή», αλλά και της Βούλας Καραμπατζάκη με τον «Ιερό Κύκλο». Ο Θωμάς Διώτης, μάλιστα, κτηνοτρόφος ο ίδιος, σ’ ένα χωριό έξω από τη Λαμία, είχε την εμπειρία ενός κεραυνού που έκαψε μέρος του κοπαδιού του. Και αυτό προσπάθησε να «αναβιώσει» με το έργο του από πλαστικό και πλεξιγκλάς.

Ο Γιώργος Ταξίδης, από πλευράς του, με το βαρέλι, επαναφέρει στο σήμερα τη σφαγή της Δράμας και του Δοξάτου, από τη βουλγαρική κατοχή, τον Σεπτέμβριο του 1941. Με τα κόκαλα και τις ρίζες, θαμμένα στο χώμα του μισού βαρελιού, αναπαριστά τον Διόνυσο και τον τοποθετεί στο τραγικό ιστορικό συγκείμενο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο «Θεριστής» του Χαρίτωνος Μπεκιάρη, όπως και ο «Ιερός Αποθέτης ή Αλώνι» της Δήμητρας Σίλιαλη, είναι ο κύκλος της γης, το δούναι και λαβείν μεταξύ εκείνης και του ανθρώπου.

Τα «Διονυσιακά», με τον τρόπο και στον τόπο όπου υπάρχουν, αποτελούν έναν φαύλο κύκλο με στιγμές ευφρόσυνες, στα όρια της έκστασης. Είναι μία έκθεση που χαιρετά και αποχαιρετά τους επισκέπτες των Φιλίππων, δίνοντάς τους, απ’ ό,τι φαίνεται, έναν λόγο να ξαναγυρίσουν, γνωρίζοντας πλέον, ακόμη καλύτερα το αδιάκοπο πηγαινέλα της ζωής και του θανάτου.

​​«Διονυσιακά». Αρχαιολογικός Χώρος Φιλίππων, Κρηνίδες Καβάλας. Εως τις 9 Σεπτεμβρίου. Ωρες λειτουργίας: καθημερινά 8. π.μ. έως 8. μ.μ. και έως 9. μ.μ. τις ημέρες των παραστάσεων.