Με την κατάθεση της ένατης ποιητικής συλλογής του ο, εκ Καβάλας προερχόμενος, ποιητής, δοκιμιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος, Κώστας Καναβούρης, σπεύδει να μας βεβαιώσει ότι τα θέματα που τον απασχόλησαν από την πρώτη εκδοτική του εμφάνιση —το 1982— και συνεχίζουν να τον απασχολούν μέχρι σήμερα, παραμένουν σταθερά ίδια: η ποιητική, το σώμα, ο πόθος των σωμάτων. Μόνο που, για την έναρξη και ολοκλήρωση στη συνέχεια της παρούσης συλλογής, ο ερεθισμός προκλήθηκε μέσα από την οδύνη.
Όταν —σύμφωνα με τη ΣΗΜΕΙΩΣΗ των τελευταίων σελίδων του βιβλίου— τον Ιανουάριο του 2011 τα βήματά του τον οδήγησαν στο Μουσείο Μπενάκη όπου εκτίθονταν μέρος των έργων της συλλογής Prinzhorn της Ψυχιατρικής Κλινικής Χαϊδελβέργης, περιόδου 1850-1930. Θέμα της τα αίτια θανάτου, η ευθανασία και η συγκαλυμμένη εξόντωση των ψυχικά ασθενών στην εποχή του Ναζισμού. Τότε που υπεύθυνος για την εξόντωση εκατομμυρίων ατόμων μέσα σε θαλάμους αερίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ο Γερμανός Αξιωματικός των Ναζί Adolfh Eichmann. Τα αποτρόπαια εγκλήματα των στρατιωτών και αξιωματούχων των SS πραγματοποιούνταν λόγω υπακοής στην εξουσία και εκτέλεσης εντολών τών οποίων η αναδρομή της ιστορίας αποτελεί απόδειξη αυτής της διαπίστωσης. Η ευρέως αποδεκτή εξήγηση αυτής της συμπεριφοράς ήταν η αυταρχική τευτονική διαπαιδαγώγηση και η καταπιεσμένη —κυρίως σεξουαλικά— παιδική ηλικία των Γερμανών. Τότε που η κοινοτοπία του κακού εξελίσσονταν όλο και πιο απροκάλυπτα σε κοινοτοπία της κανονικότητας. Με αποτέλεσμα να κηρυχτεί ένας επίσημος πόλεμος «προς τα μέσα», μια κτηνωδία «δια νόμου εξόντωσης της άχρηστης ζωής», και να οδηγηθεί στο θάνατο πλήθος ιδρυματοποιημένων παιδιών, Εβραίων τσιγγάνων και…μπολσεβικιστών, «μη αποδοτικών» ασθενών, είτε με ομαδικές εκτελέσεις, είτε μέσα σε θαλάμους αερίων, είτε με την μέθοδο της ασιτίας.
Με τη μέθοδο της ασιτίας μακράς διάρκειας πεθαίνει, τον Ιούλιο του 1943, ο γόνος αστικής οικογένειας, έγκλειστος στο ίδρυμα Έγκλφινγκ με διάγνωση κατατονίας, ο Joseph Schneller.
Και ο βαθιά πολιτικοποιημένος ποιητής Κ. Καναβούρης, επισκεπτόμενος την έκθεση της συλλογής Prinzhorn, στέκεται μπροστά στα σχέδια ενός μεγαλόπνοου αρχιτεκτονικού σχεδίου του J. Schneller, που αφορούσε κάποιο κολοσσιαίων διαστάσεων κτίριο, η κατασκευή τού οποίου απαιτούσε 400 χρόνια! Θέλοντας έτσι ο έγκλειστος του ιδρύματος να επανορθώσει το ότι «η εκκλησία απαγόρευε τη χριστιανική συνουσία». Δυστυχώς τίποτα από όλο αυτό το «οικοδόμημα» δεν σώθηκε εκτός από τον άκρως ευρηματικό τίτλο του: «Αποθήκη καταλοίπων ηδονής».
Ό,τι ακριβέστερο, κατά την άποψη του Κ. Καναβούρη, και βαθύτατα ποιητικό έχει γραφτεί για το ανθρώπινο σώμα, γι’ αυτή την τραγική κτίση της πάσχουσας αθανασίας που περιέχει τα πάντα.
Σ’ αυτού την οδύνη και στη μακράς διάρκειας ασιτία αφιερώνει ο ποιητής το πρώτο ποίημα της συλλογής (σελ. 11).
ΑΠΟ ΠΕΙΝΑ
μνήμη Joseph Schneller
Σκουριά, πολλή σκουριά
Μόλις βγαλμένη από τα βράγχια του ψαριού.
Με ό,τι έχει ταΐζει η μάνα το παιδί της
Μ’ αυτό το τίποτα που φτιάχνει τον Θεό
Κι ύστερα μπαίνει μες στα μάτια του
Και τον τυφλώνει.
Μ’ αυτή την ευλογημένη «κλοπή» και οικειοποίηση του τίτλου του ουτοπικού αρχιτεκτονήματος, ο Κ. Καναβούρης συνέθεσε την πιο άρτια, μεστή και θαρραλέα στη διατύπωσή της ποιητική του συλλογή. Εδώ, μέσα από μια δευτεροπρόσωπη αφήγηση, το σώμα του πόθου έχει μετατραπεί σε «πάσχων σώμα», που παραδίδεται έρμαιο στον όλεθρο, αδυνατώντας να αντισταθεί σε οποιοδήποτε πρόγραμμα βιομηχανοποιημένου θανάτου. Η επιλογή ιατρικών όρων ως τίτλος και των σαράντα τριών ποιημάτων της συλλογής, σηματοδοτεί, ως εκπρόσωπος των ασθενικών σωμάτων και του εξουθενωμένου νου, μιας εξαρχής το τι θα ακολουθήσει: «Έγχυση αδενοσύνης», «Ακατάσχετη αιμορραγία Ι και ΙΙ», «Ασβεστοποιός τενοντίτιδα του υπερακανθίου», «Σιωπηλή ισχαιμία» κ.α.
Στα γυμνά σώματα των έγκλειστων μελλοθανάτων δεν έχει απομείνει τίποτα, «κάτι αριθμοί μονάχα, κάτι σπατάλες». Όμοια και στα ποιήματα, εκεί όπου «αποστάζει το αίμα, σταγόνα τη σταγόνα η διύλιση του τρόμου». Το οικοδόμημα της ποίησης του Κ. Καναβούρη είναι χτισμένο από γήινα υλικά: χώμα και λάσπη, ονειρικά: ήλιος κι ουρανός. Οι λέξεις του αιμορραγούν, στάζουν αίμα και νερό. Ο έρωτας αγχώδης, ανολοκλήρωτος, νοσηρός. Επικρατεί η αβεβαιότητα, η αμφιβολία, παρόντες οι ενδοιασμοί με επιστέγασμα την ήττα.
* Ποια είναι τα κατάλοιπα ηδονής; ρωτήθηκε ο Κ. Καναβούρης από την Πόλυ Κρημιώτη στη συνέντευξη που φιλοξενήθηκε στην ΑΥΓΗ της 11 Φεβρουαρίου 2019,
και ο ποιητής απάντησε:
Είναι το ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Αυτό το υψηλό αποτέλεσμα μιας κορυφαίας στιγμής του ανθρώπινου όντος, αυτή η κιβωτός αισθημάτων, σκέψεων και αντίληψης του σύμπαντος, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αρχιτεκτονική του κενού που την έχει κατασκευάσει η ηδονική στιγμή της αιωνιότητας και εκεί μέσα αποθηκεύονται τα πάντα, υπάρχουν τα πάντα, από τα πιο υψηλά μέχρι τα πιο ταπεινά, από τα πιο υγιή μέχρι τα πιο ασθενικά. Έτσι κι αλλιώς το σώμα με όλα αυτά είναι πάντοτε πάσχον, άρα «Αποθήκη καταλοίπων ηδονής» είναι το πάσχον σώμα.
Και κλείνει τον κύκλο της «μαρμαρυγής του πανικού» με το ποίημα του οποίου ο τίτλος, με την μεστότητα που εμπεριέχει, σφραγίζει το ποιητικό του σύμπαν. (53)
ΑΠΟΘΗΚΗ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΗΔΟΝΗΣ II
Σάπια φέρετρα είναι τα φτερά σου.
Στάζει από μέσα το κερί, βουίζει η λατρεία
Κι όμως κανένα ωσαννά από τον κάτω κόσμο.
Αλλού ήταν η πτώση κι εσύ έχεις αλλού σαπίσει.-
Μπαίνει ο γιατρός κι ανάβει τα κεριά:
Λύπη, τεράστια σκιά, με σηκωμένη τρίχα
Λύπη μιας μυθικής θρησκείας
Αλλ’ όμως όταν εσύ θα κοιμηθείς
Ο ίδιος γιατρός θα σβήσει τη σκιά σου από τον τοίχο
Θα σβήσει τη μυρωδιά του σάπιου εκείνου του φτερού
Σαν μαραγκός που κάρφωσε τη θάλασσα στον ήλιο.
Έτσι αποθηκεύεται η ηδονή.
Ιnfo
Κώστας Καναβούρης
Αποθήκη καταλοίπων ηδονής
Εκδόσεις Μελάνι
2018
Πρώτη δημοσίευση: oanagnostis.gr