Τζένη Αργυρίου: Η κίνηση είναι μέρος της φύσης και ο χορός πρωταρχικό μέσο έκφρασης στον άνθρωπο

Η Καβαλιώτισσα χορογράφος μιλάει στη Μυρτώ Τριχείλη λίγο πριν «κατακτήσει» με το «Ανώνυμό» της τη σκηνή της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών στην Αθήνα

Το ταξίδι στην αστείρευτη πηγή του χορού, με μια ομαδικότητα που συναρπάζει, εκφράζεται ως “Ανώνυμο” στη νέα παράσταση της Τζένης Αργυρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Από τις 24 έως τις 27 Μαΐου το ποτάμι του χορού συμπαρασύρει με την ορμητικότητά του τη δύναμη της τεχνολογίας και μετουσιώνεται σε ένα “τελετουργικό” με σημείο εκκίνησης το διαδικτυακό σήμερα. Η χορογράφος βουτά στην αναζήτηση της πηγής του ομαδικού χορού, με επτά performers να εξερευνούν επί σκηνής τον επικοινωνιακό πλούτο της κίνησης και να ανακαλύπτουν το χάσμα της ψηφιακής “αναγκαιότητας”.




«Επέλεξα αυτόν τον τίτλο» μας λέει η Τζένη Αργυρίου, «καθώς η λέξη «Ανώνυμο» συνδυάζει σύγχρονες πεποιθήσεις με ξεχασμένες μνήμες, ένας συνδυασμός που με αγγίζει βαθιά, και διεγείρει το ενδιαφέρον μου. Από τη μία η ανωνυμία μας φέρνει αντιμέτωπους με το φαντασιακό ενός σύγχρονου ατόμου, όπου η ιδιωτικότητα ως βασικό δικαίωμα τίθεται υπό εξαφάνιση, απόρροια μιας ελεγχόμενης κοινωνίας. Παράλληλα η ανωνυμία συνδέεται με καλλιτεχνικές φόρμες και έργα που δεν ανήκουν σε κανέναν, αντιθέτως, πηγάζει από δημιουργικούς μηχανισμούς που έχουν δομηθεί και χτιστεί μέσω της συλλογικότητας. Το να παρουσιάσω ένα έργο που τιτλοφορείται ως «Ανώνυμο, της Τζένης Αργυρίου», από μόνο του υπογραμμίζει το οξύμωρο και την αντιφατικότητα: την ειρωνεία, δηλαδή, μέσα στην οποία η καλλιτεχνική ιδιοκτησία έρχεται σε σύγκρουση με την ταυτότητα η οποία από-δομείται απανταχού στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε. Το «Ανώνυμο» ως λέξη, ωστόσο, δεν αποτελεί την πρόθεσή μας να περιγράψουμε την έννοια της “ανωνυμίας”».

Το «Ανώνυμο» είναι ένα ταξίδι στην πηγή του χορού. Πώς γεννήθηκε η ανάγκη σας γι’ αυτό το ταξίδι;
Το έργο «Ανώνυμο» προήλθε από την επιθυμία μου να ανακαλύψουμε εκ νέου τη δύναμη του χορού ως μέσο προσωπικής, αλλά και συλλογικής έκφρασης και κάθαρσης. Ένιωσα την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τα όσα μοιραζόμαστε μεταξύ μας ως φυσικές παρουσίες πέραν της ψηφιακής επικοινωνίας που φαίνεται να αφαιρεί τη σωματική επαφή. Πρόκειται για ένα ταξίδι, ένα τελετουργικό, που με βασικό εργαλείο το σώμα αποπειράται να αποσυνδεθεί από την ψηφιακή ταυτότητα και να επανασυνδεθεί στον παρόντα χρόνο και χώρο.

Πόσο βαθύ είναι το «ποτάμι» που οδηγεί στην πηγή του χορού; Στην πηγή της έκφρασης;
Νομίζω ότι είναι τόσο βαθύ που αγγίζει την απαρχή της ζωής. Η κίνηση είναι μέρος της φύσης και ο χορός πρωταρχικό μέσο έκφρασης στον άνθρωπο. Αν σκεφτούμε ότι από παραποτάμους δημιουργείται ένα ποτάμι κα άρα διάφορα σημεία στο χάρτη έρχονται και συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο και δημιουργούν μια ένταση, έτσι και στο «Ανώνυμο» ο καθένας από αυτούς τους παραπόταμους φέρει σπαράγματα σωματικών εκφράσεων και εμπειριών που έχουν λειτουργήσει μέσα στους αιώνες μέχρι και στο σήμερα και που όταν συναντιούνται δημιουργούν μία δυναμική και μια πορεία έτοιμη να ριχτεί στον ωκεανό.

Με την τεχνολογία να διαδραματίζει τεράστιο ρόλο στην επικοινωνία μας, πού κατατάσσεται η ανάγκη για ουσιαστική επαφή;
Αυτό που με απασχολεί είναι ότι η αιφνίδια εξέλιξη των κοινωνικών δικτύων, η αδιάκοπη ροή πληροφοριών και ο στιγμιαίος τρόπος επικοινωνίας έχουν δημιουργήσει ένα αντιφατικό συναίσθημα μεταξύ των ιδεών μιας μόνιμης ψηφιακής παρουσίας από τη μια και μιας φυσικής απουσίας από την άλλη. Δεν αφορίζω την τεχνολογία, ούτε πιστεύω ότι δεν μπορείς να έχεις ουσιαστική επαφή και μέσω αυτής, απλά παρατηρώντας ότι η φυσική παρουσία και η επαφή των ατόμων αντικαθίσταται ολοένα με τη ψηφιακή, ένιωσα την επιθυμία να ξαναδώσω σημασία και αξία στο σώμα στο φυσικό παρόντα χρόνο και χώρο.

Πώς μπορεί το σώμα και η κίνηση να ενώσει τους ανθρώπους; Οι ρίζες του χορού σας έχουν πολυπολιτισμική διάσταση;
Τι είναι αυτό που κατορθώνει ο χορός μαζί με το ρυθμό και τη μουσική, μέσα στα χρόνια σε διαφορετικές χώρες ή και ηπείρους; Χορεύεις και νιώθεις καλύτερα, αισθάνεσαι αναπτερωμένος, βιώνεις μια κάθαρση, την επόμενη στιγμή έχεις άλλο βλέμμα, άλλη σκέψη, μπορείς να δεις τα πράγματα διαφορετικά. Ήταν λοιπόν ο χορός ένας φυσικός τρόπος θεραπείας της ψυχής, ένα υγιές συλλογικό φάρμακο; Λειτουργούσε σαν ένα τελετουργικό συνάντησης και συλλογικής κάθαρσης; Το σώμα και η κίνηση πιστεύω ότι είναι εργαλείο που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά σε ένα πεδίο που μπορεί να μην είναι τόσο εύκολο να εκλογικευτεί, γιατί δεν μοιράζεσαι με τον άλλον λόγια και ιδέες, αλλά βιώνεις κάτι πολύ πιο ολικό και ανοιχτό. Είναι κάποια πράγματα που δεν μπορούν να ειπωθούν με κανένα άλλο μέσο πέρα από το σώμα. Όταν έχεις χορέψει με κάποιον άλλον, και έχεις καταθέσει τη ψυχή σου μέσα από το χορό σου, έχεις μοιραστεί μαζί του μια εμπειρία που δεν μπορείς να την περιγράψεις, είναι καθαρά βιωματική γλώσσα.

Ποια είναι η ερευνητική διαδικασία που ακολουθήσατε για το συγκεκριμένο έργο; Πιστεύετε ότι συμπλέει με τις προηγούμενες δουλειές σας;
Κατά τη διάρκεια της έρευνας και κατά τη διάρκεια της παραγωγής του έργου φέτος, υπήρχαν δύο κόσμοι που ψάχναμε να αναλύσουμε και να γεφυρώσουμε. Ο ένας κόσμος αφορούσε πρωτόγονες μορφές σωματικής έκφρασης και ο άλλος τις σωματικές συμπεριφορές της σύγχρονης ψηφιακής κοινωνίας. Θελήσαμε να σχεδιάσουμε ένα χώρο στοχασμού, εξερεύνησης και μοιράσματος ιδεών, πρακτικών και σκέψεων. Τι νοήματα προσδίδονται στον όρο ανωνυμία σήμερα; Τι είδους δυνάμεις προκαλεί η έννοια αυτή και ποια τα όριά τους; Ποιες είναι οι μνήμες που ξυπνά; Την έρευνα αποτέλεσε ένα τριήμερο συμπόσιο στο οποίο ανθρωπολόγοι εθνολόγοι, ιστορικοί, hackers, ψυχαναλυτές και κοινωνιολόγοι καλέστηκαν να αναλύσουν έννοιες και θεματικές που τροφοδότησαν με ιδέες την καλλιτεχνική ομάδα. Έπειτα ακολούθησαν τρεις εβδομάδες από ερευνητικά εργαστήρια που επικεντρώθηκαν στην κίνηση, στον ρυθμό και στη μάσκα και στα οποία συμμετείχαν οι χορευτές, ο μουσικός, ο εικαστικός, ο δραματουργός αλλά και δάσκαλοι παραδοσιακών χορών, από την Αρμενία, την Αφρική,  την Ισπανία, την Κρήτη και τον Πόντο. Στο τέλος συνοψίσαμε το υλικό της έρευνας και το παρουσιάσαμε στο κοινό.

Η χρήση της τεχνολογίας και των νέων μέσων χαρακτηρίζει το χορογραφικό σας έργο. Υπάρχουν όρια στη σχέση της τεχνολογίας και της ζωντανής performance;
Η χρήση αυτών των μέσων άνοιξε πολλούς δρόμους στη φαντασία μου και αύξησε τα εργαλεία με τα οποία μπορούσα να “επικοινωνήσω”. Όλα αυτά τα χρόνια ένα μόνιμο ερώτημα διέτρεχε την έρευνά μου, πώς η εξέλιξη της τεχνολογίας επηρεάζει το κοινωνικό σύνολο, το άτομο και κατ’ επέκταση την καθημερινότητά μας και το σώμα μας. Το αν υπάρχουν όρια σε αυτή τη σχέση δεν το ξέρω, μου φαντάζει πως όχι. Υπάρχουν τόσες δυνατότητες να εξερευνήσεις και τόσα νέα τεχνολογικά εργαλεία που βγαίνουν συνεχώς, που δεν μπορώ να δω ένα τέλος. Αν υπάρχει κάποιο όριο είναι στο ίδιο το άτομο, τον εκάστοτε δημιουργό και κατά πόσο θέλει να ασχοληθεί με τις διαδικασίες που απαιτεί αυτός ο διάλογος.

Έχει να «ζηλέψει» κάτι η ελληνική χορευτική σκηνή από εκείνη του εξωτερικού; Η’ και αντίστροφα.
Καλλιτεχνικά δεν πιστεύω ότι έχουμε να ζηλέψουμε κάτι από το εξωτερικό, αλλά γενικά νομίζω ότι αυτός ο διαχωρισμός καλό είναι να εκλείψει. Έχουμε ξεπεράσει αυτήν την ανασφάλεια που χρόνια βιώναμε πως ό,τι έρχεται από έξω είναι καλύτερο. Ζούμε καιρό σε μία άνοιξη ιδεών και καλλιτεχνικών προτάσεων. Είναι ώρα να πατήσουμε στα πόδια μας και να μην ανησυχούμε για τέτοια θέματα.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Μετά την παρουσίαση του «Ανώνυμο» στη Στέγη του ιδρύματος Ωνάση θα ακολουθήσει μια μικρή περιοδεία στα φεστιβάλ που συνέβαλαν στην παραγωγή του έργου και σαν συμπαραγωγοί, το Rencontres chorégraphiques internationales de Seine-Saint-Denis και το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Ελπίζουμε μέσα από αυτές τις συμμετοχές να προκύψουν και επόμενες ευκαιρίες παρουσίασης, καθότι είναι πολύ σημαντικό για ένα έργο να έχει χρόνο ζωής, και για την ωρίμανσή του αλλά και για την επικοινωνία του στο ευρύ κοινό.

Πρώτη δημοσίευση: elculture.gr

Η αναπαράσταση ενός χορού που αυτοπροσδιορίζεται ως «ανώνυμος»

Πώς μπορούμε να χορεύουμε μαζί, όταν δεν ξέρουμε ο ένας τον άλλον;
Πώς αγγίζουμε τον άλλον;
Μπορούμε να γίνουμε ένα συγχρονισμένο σώμα που αποτελείται από πολλά ανεξάρτητα μέρη;
Τι συμβαίνει όταν σταματάει η μουσική;

Υπάρχουν ερωτήματα που περιπλέκονται σαν τα ποτάμια. Και υπάρχουν καλλιτεχνικά πρότζεκτ που καταπιάνονται με αυτά και γίνονται και τα ίδια ποταμοί. Ένα τέτοιο είναι το ΑΝΩΝΥΜΟ της Τζένης Αργυρίου, που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, από 24 έως 27 Μαΐου.

Ανατρέχει σε μια εποχή κατά την οποία το καλλιτεχνικό έργο δεν ήταν επώνυμο, αλλά μια πρακτική που έφερνε τους ανθρώπους πιο κοντά και συνέβαλε στη συνοχή των κοινωνιών. Βουτάει στην έκφραση αυτών των κοινωνιών και στους χορούς τους, που βασίζονται στην ανθρώπινη επαφή, στο κράτημα, στη συνοχή της ομάδας, στη χαρά που μοιράζεται. Πετάει πάνω από την ανωνυμία, στις κοινωνίες και στην επωνυμία στο καλλιτεχνικό έργο, που εμφανίστηκαν τη βιομηχανική εποχή. Κοιτάζει με απορία τον σημερινό κόσμο, όπου η ανωνυμία των μεγαλουπόλεων συνδυάζεται με την παντελή έλλειψη σωματικής επαφής, με τη συρρίκνωση των παραδοσιακών μορφών διασκέδασης και με τη διαστρέβλωση της επωνυμίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κατοπτεύει τις ζωές μας μέσα από τη συλλογική μνήμη του σώματος, την εμπειρία της μετάδοσης των παραδοσιακών χορών και την πλήρη μετουσίωσή τους σε σύγχρονη κινησιολογική γλώσσα.

Επτά χορευτές μάς καλούν σε μια αντίστροφη πορεία προς αναζήτηση της πηγής του ομαδικού χορού, έως τις πρώτες τελετουργίες μύησης και συμμετοχής. Σημείο εκκίνησης; Το διαδικτυακό σήμερα. Γιατί ίσως το ΑΝΩΝΥΜΟ να μην είναι ακριβώς μια παράσταση, αλλά μια τελετή αποσύνδεσης από την ψηφιακή καθημερινότητα.

Αυτό είναι το πρότζεκτ για το οποίο ο καθένας θα είχε ονειρευτεί να δουλέψει, με μια μεγάλη πολυεθνική ομάδα από χορογράφους, θεωρητικούς, μουσικούς, δασκάλους παραδοσιακών χορών διαφόρων πολιτισμών, σύγχρονους χορευτές, παραδοσιακούς μουσικούς και εικαστικούς, που όλοι ανταλλάσσουν εμπειρία, μοιράζονται, μαθαίνουν, ανακαλύπτουν, μεταμορφώνουν. Αυτή είναι η αναπαράσταση ενός χορού που, αν και έχει δημιουργούς, επιμένει να αυτοπροσδιορίζεται ως «ανώνυμος», αναζητώντας τις ρίζες του σε τελετουργίες μύησης και συμμετοχής. Αυτή είναι η παράσταση που γεννήθηκε από τις πηγές του ποταμού και τώρα σας καλεί να την ζήσετε.

Η έρευνα για το έργο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του residency της Τζένης Αργυρίου στη Στέγη το 2016-17, ενώ το υλικό της έρευνας έχει ήδη παρουσιαστεί σε διεθνείς συναντήσεις.

Παράλληλη δράση:
Παρασκευή 25 Μαΐου
Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές

Διαβάστε περισσότερα για την Τζένη Αργυρίου

Η Τζένη Αργυρίου, που είχε τη διεύθυνση του πρότζεκτ και της χορογραφίας του, είναι performance maker και media artist. Αν και ξεκίνησε από την τέχνη του χορού, τα τελευταία χρόνια το έργο της χαρακτηρίζεται από τη χρήση των νέων μέσων και της τεχνολογίας και από τον διάλογο αυτών με τις παραστατικές τέχνες. Τα έργα της είναι κυρίως υβριδικές multimedia παραστάσεις, οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, διαδραστικές εγκαταστάσεις, συμμετοχικές δράσεις και site-specific περφόρμανς. Μετά από μια σειρά έργων που βασίζονταν στη χρήση της τεχνολογίας και μέσα από τον προβληματισμό της για όσα χάνονται, καθώς η τεχνολογία εισβάλλει όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας, προέκυψε το ΑΝΩΝΥΜΟ.

Η Τζένη Αργυρίου ήταν artist in research residency (φιλοξενούμενη για καλλιτεχνική έρευνα) στη Στέγη, την περίοδο 2016-17, κατά τη διάρκεια της οποίας αναπτύχθηκε κυρίως η έρευνα για το ΑΝΩΝΥΜΟ μέσα από εργαστήρια, ένα συμπόσιο, ερευνητικές συναντήσεις, μαθήματα και πρόβες. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση και τη Στέγη και υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα Ντάνκαν και τη Βιβλιοθήκη Ωνάση.

Η Τζένη Αργυρίου γεννήθηκε στην Καβάλα. Αποφοίτησε από την Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Συνέχισε τις σπουδές της στη Νέα Υόρκη, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, και εκεί συνεργάστηκε με πολλούς χορογράφους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι Chamecki Lerner, Maria Hassabi, Yin Mei, Amanda Loulaki. Το 2003 ίδρυσε την ομάδα Amorphy.org για την υποστήριξη της πολυμεσικής τέχνης. Πρόσφατα έργα της είναι τα Memorandum (2013, σε συμπαραγωγή με τους φορείς Théâtre des Bernardines, O Espaço do Tempo, tanzhaus nrw και Marseille-Provence), Memoria Obscura (2011-12), Pleas(e)nter (2011, Kunstkapel Museum, Άμστερνταμ), Dr. Maybe Darling (2010, Μουσείο Μπενάκη και Digital Art Festival, Αθήνα).

Το 2015, η Αργυρίου συμμετείχε με μια εγκατάσταση-περφόρμανς στο πρότζεκτ X-Apartments για το Fast Forward Festival της Στέγης.

Συντελεστές

Σύλληψη & Χορογραφία: Τζένη Αργυρίου
Ερμηνευτές: Ερμής Μαλκότσης, Δήμητρα Μερτζάνη, Κωνσταντίνος Παπανικολάου, Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Σταυρούλα Σιάμου, Νάνσυ Σταματοπούλου, Δημήτρης Σωτηρίου
Δραματουργία: Miguel Angel Melgares
Σκηνογραφία & Εικαστική Επιμέλεια: Βασίλης Γεροδήμος
Πρωτότυπη Μουσική & Ηχητικός Σχεδιασμός: Pepe Garcia Rodriguez
Σχεδιασμός Φωτισμών: Αλέκος Γιάνναρος
Σχεδιασμός Κουστουμιών: Ιωάννα Τσάμη
Σχεδιασμός & Προγραμματισμός Διαδραστικών Μέσων: Στράτος Μπιχάκης
Ηχοληψία: Αντώνης Νικηφόρος
Έρευνα για τη Σωματοποίηση των Ψηφιακών Μέσων: Ερατώ Τζαβάρα
Βοηθός Χορογράφου & Παραγωγής: Δανάη Γιαννακοπούλου
Βοηθός Χορογράφου: Αμαλία Κοσμά
Βοηθός Σκηνογράφου: Μαριλένη Βούρτση
Βοηθός Έρευνας & Εφαρμογών: Δανάη Αρσενία
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Amorphy