Του Χρυσόστομου Κοσμίδη
Δεν γνωρίζω αν μου αναγνωρίζεται το δικαίωμα να πω την γνώμη μου, ως μέλος του “λαού”, για το σοβαρό θέμα που ανακύπτει με την επικείμενη εκλογή του νέου Μητροπολίτη της Μητροπόλεώς μας. Αλλά θα το προσπαθήσω μετά από σχετική μελέτη των ιστορικών ιδιαιτεροτήτων του θέματος.
Τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη Παύλο Κίτσο δεν τον γνωρίζω προσωπικά. Από όσα όμως υμνητικά άρθρα , σχόλια και ψηφίσματα έχουν γραφεί, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι είναι μια εξαίρετη και ταπεινότατη εκκλησιαστική προσωπικότητα, ίσως από τους λίγους που αξίζει να συνεχίσει την διακονία του στους πιστούς της Μητροπόλεώς μας , από το αξίωμα του Μητροπολίτη.
Όμως, μέχρι τώρα, δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι μέσα στα ονόματα υποψηφίων που έχουν κυκλοφορήσει βρίσκεται το όνομά του, παρά το γεγονός ότι ο λαός αυτόν θα ήθελε για Μητροπολίτη.
Είναι κοινό μυστικό , ότι στις εκλογές Μητροπολιτών τα ονόματα των υποψηφίων καθορίζονται με βάση εσωτερικές διαπλοκές και ισορροπίες , χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψη η γνώμη του χριστεπωνύμου πληρώματος το οποίο θα ποιμάνει, ούτε προφανώς και των ιερέων της Μητροπόλεως την οποία θα διοικήσει.
Αρκετές φορές εξελέγησαν Μητροπολίτες, ακόμη και Αρχιεπίσκοπος , οι οποίοι δεν άντεξαν στις μετέπειτα αποκαλύψεις για το παρελθόν τους και παραιτήθηκαν ή αποπέμφθηκαν.
Ιδιαίτερα στην σημερινή εποχή που κανένα μυστικό δεν είναι δυνατόν να αποκρυφτεί λόγω της εξέλιξης των τηλεπικοινωνιών, του διαδικτύου και των ΜΜΕ, θα πρέπει οι επιλογές επισκόπων να γίνονται με πραγματική και όχι τυπική επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος επί των κεφαλών των εκλεκτόρων. Κάποτε, σε μια θυελλώδη εκλογή επισκόπου από την Ιερά Σύνοδο, ο αείμνηστος Αυγουστίνος Καντιώτης , απευθυνόμενος στους εκλέκτορες είχε πει: Αδελφοί, το μόνο που λείπει από αυτήν την αίθουσα είναι το Άγιο Πνεύμα!
Στις αρχές του Χριστιανισμού, η επιλογή των επισκόπων γινόταν «ψήφω κλήρου και λαού». Ας ανατρέξουμε λίγο στην Εκκλησιαστική Ιστορία.
1Εκλογή του Μ. Αθανασίου // Μετά την Α΄ Οικ. Σύνοδο (325 μΧ) και τον θάνατο του πατριάρχου Αλεξανδρείας Αλεξάνδρου διαλέχτηκε και τοποθετήθηκε στο θρόνο τον πατριαρχικό ο Μ. Αθανάσιος «ψήφω του λαού παντός», αναφέρει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «ου φονικώς και τυρρανικώς, αλλ’ αποστολικώς και πνευματικώς» (Λόγ. 21, 8,)
2Εκλογή του Πατριάρχου Κων/λεως Νεκταρίου // Κατά τρόπο δημοκρατικό, δηλαδή με τη συμμετοχή του πιστού λαού, έγινε και η εκλογή του Πατριάρχου Κωνστ/λεως Νεκταρίου, ο οποίος απήχθη για την ενάρετη ζωή του από το λαό και οδηγήθηκε μπροστά στους Πατέρες της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, που τον χειροτόνησαν επίσκοπο. (Θεοδωρήτου, Εκκλ. Ιστ. Ε, 9,)
3Εκλογή του Αγ. Ευσταθίου Αντιοχείας // Η εκλογή του Αγ. Ευσταθίου στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αντιοχείας έγινε μετά το θάνατο του Φιλογονίου, οπότε «άκοντα ποιμένειν αντ’ εκείνου την εκκλησίαν εκείνην ψήφω κοινή κατηνάγκασαν (τον Ευστάθιον) αρχιερείς τε και ιερείς και άπας ο λεώς (λαός) ο φιλόχριστος» (Θεοδωρήτου, Εκκλ. Ιστ. Α, 6).
4Εκλογή του Αγ. Σωφρονίου Ιεροσολύμων // Η ανάρρηση του Σωφρονίου στον αρχιερατικό θρόνο των Ιεροσολύμων έγινε σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιδίου «ανάγκη μεγάλη και βία θεοφιλών κληρικών και ευλαβών μοναχών και πιστών λαϊκών, των πάντων πολιτών της αγίας Χριστού του Θεού ημών πόλεως» (Βλ. Ια΄ Πράξη της ΣΤ΄ Οικ. Συνόδου)
Από τις περιπτώσεις αυτές και πολλές άλλες, που θα μπορούσαν να αναφερθούν στο σημείο αυτό, όπως π.χ. των αγίων Κυπριανού, Βασιλείου, Γρηγορίου, Χρυσοστόμου, Αυγουστίνου, κλπ, γίνεται, φανερό ότι παλαιότερα οι επίσκοποι στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά κανόνα εκλέγονταν «ψήφω κλήρου και, λαού παντός». Κάθε εκλογή επομένως, στην οποία αντιτίθεται ζωηρά ο λαός, δεν είναι, εκλογή ορθόδοξη και, κατά Θεόν, αλλά «κατά τον ύστερον επικρατήσαντα πονηρόν τρόπον», δηλαδή, ανορθόδοξη.
Την καθολική και αποστολική παράδοση της Εκκλησίας στην εκλογή των επισκόπων «ψήφω κλήρου και λαού» επισφράγισαν τελικά και οι ιεροί κανόνες της Εκκλησίας μας, ώστε αυτήν να ακολουθούν όλοι πιστά σε κάθε περίπτωση εκλογής επισκόπου. Από το πλήθος των κανόνων στο σημείο αυτό οι πλέον χαρακτηριστικοί είναι οι εξής:
- Ο όγδοος των Αποστολικών Διαταγών. «Επίσκοπον χειροτονείσθαι εν πάσι άμεμπτον», λέγει ο κανόνας αυτός, «υπό παντός του λαού εκλελεγμένον».
- Ο 4ος της Α΄ Οικουμενικής (325 μΧ). Σύμφωνα με τον κανόνα αυτόν «επίσκοπον προσήκει μάλιστα μεν υπό πάντων των εν τη επαρχία καθίστασθαι. Από τον κανόνα αυτόν γίνεται φανερό ότι στην εκλογή και χειροτονία κάθε νέου επισκόπου πρέπει να βρίσκονται σύμφωνοι όλοι οι πιστοί, δηλαδή κλήρος και λαός κάθε επαρχίας.
Από όλα τα ανωτέρω συνάγονται τα εξής συμπεράσματα:
1.- Ότι ο λαός εξέλεγε ομόφωνα τους κατάλληλους για τον επισκοπικό θρόνο και οι μητροπολίτες τον χειροτονούσαν. «Ο λαός αιροίτο, όπως λέγει και ο ιστορικός Σωκράτης, συνεπιψηφίζοντος αυτώ και επισφραγίζοντος του… επισκόπου» (Εκκλ. Ιστ. Α, 9). Και τούτο διότι κατά τη διαβεβαίωση του Λέοντα του μεγάλου, «Όστις πάντων πρόκειται να προστή, υπό πάντων πρέπει να εκλέγεται» (Eπιστ. Χ, 5)
2.- Ο πιστός λαός ήταν και είναι πάντοτε ο «φύλαξ της Ορθοδοξίας», όπως διακήρυξαν με την εγκύκλιο του 1848 οι τέσσερις πατριάρχες της Ανατολής. Όταν επομένως οι λαϊκοί διαφωνούν, τότε πρέπει να εξετάζονται οι κατηγορίες τους, διότι κατά τον Απ. Παύλο έχουν και αυτοί Πνεύμα άγιο και για τούτο «διακρίνουσι τα πνεύματα» (Α΄ Κορ. 14, 29) και «δοκιμάζουσι πάντα» (Α΄ Θεσ. 5, 21).
Ίσως το παλαιότερο γραπτό μνημείο που καθορίζει τον τρόπο της εκλογής επισκόπων, είναι η επιστολή της Συνόδου της Καρθαγένης προς τον Κυπριανό (258μ.Χ)
«Επιμελῶς δέον να τηρείται και να ισχύει η αποστολικὴ παράδοσις, ήτις και παρ’ημίν αλλὰ και καθ’απάσας τας επαρχίας τηρείται, ώστε προκειμένου περὶ τελέσεως χειροτονιών να χειροτονείται εν τω λαώ, του οποίου μέλλει να προΐσταται ο χειροτονούμενος. Οι όμοροι επίσκοποι της επαρχίας να συνάγωνται και να εκλέγεται ο επίσκοπος παρόντος του λαού, όστις τον βίον ενὸς εκάστου των υποψηφίων πληρέστατα γνωρίζει.».
Δεν γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι λόγοι που οι νεώτεροι εκκλησιαστικοί ηγέτες αποφάσισαν να μη λαμβάνουν υπ’ όψη την γνώμη και την θέληση του λαού στην εκλογή του Μητροπολίτη ο οποίος θα επιλεγεί για να τους ποιμάνει. Τη δεκαετία του 80 έγιναν αρκετές προσπάθειες από τον τότε υπουργό Στ. Παπαθεμελή , με την εισήγηση θεολογικών ειδημόνων, για την τροποποίηση αυτού του καθεστώτος, αλλά συνάντησαν ανυπέρβλητη αντίδραση.
Πάντως ο λαός έχει αλάνθαστο αισθητήριο και κριτήριο ως προς την προτίμησή του για τον μέλλοντα ποιμενάρχη του. Καλό θα είναι να το λάβουν υπ’ όψη τους όλοι οι υπεύθυνοι. Ο λαός, και ιδιαίτερα οι νεώτερες γενιές έχουν μορφωθεί , η επιστήμη έχει φθάσει σε υψηλότατα σημεία, και η αμφισβήτηση της αυθεντίας των διοικούντων την εκκλησία γίνεται διαρκώς εντονότερη.
Απαιτούνται ποιμενάρχες που να εμπνέουν, να συμπαρίστανται και να καθοδηγούν με την πραότητα και την αγάπη. Διότι, αν μη τι άλλο, ο λαός θα κληθεί κατά την χειροτονία του νέου Μητροπολίτη να κράξει «Άξιος». Με ποια κριτήρια θα πει αυτή την λέξη όταν θα έχει μπροστά του έναν επιλεγέντα παντελώς άγνωστο;
Ο Χρυσόστομος Κοσμίδης είναι διπλ. Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος ΕΜΠ