Πολλές και ζωτικής σημασίας οι αλλαγές τις οποίες θα επιφέρει στα διοικητικά των ΟΤΑ η απόφαση της ολομέλειας του ΣτΕ για τη μεταβολή της σύνθεσης της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής των Δήμων της χώρας.
Σε πρώτο βαθμό το Γ’ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) είχε κρίνει τον Απρίλιο αντισυνταγματικό τον νόμο Θεοδωρικάκου, όσον αφορά τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Δημοτικό Συμβούλιο στην Οικονομική Επιτροπή. Είχαν κριθεί αντισυνταγματικές η μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα Δημοτικά Συμβούλια στις Οικονομικές Επιτροπές και στις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής και η συγκρότηση των επιτροπών αυτών με πλειοψηφίες 3/5 υπέρ των παρατάξεων των δημάρχων.
Η απόφαση της Ολομέλειας επικυρώνει αυτήν την απόφαση και κρίνει οριστικά αντισυνταγματικό τον νόμο Θεοδωρικάκου όσον αφορά στη συγκρότηση των Επιτροπών των Δήμων, οι οποίοι αναγκαστικά θα πρέπει να προχωρήσουν σε ανασυγκρότηση αυτών.
Ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Παγγαίου, Χρήστος Μποσμπότης εξηγεί βήμα προς βήμα το τι αλλάζει πλέον στην αυτοδιοικητική ζωή της χώρας και δη στον τρόπο λειτουργίας και στη λήψη αποφάσεων από τα Δημοτικά Συμβούλια μετά από την εν λόγω απόφαση, η οποία «θίγει και τους 332 Δήμους της χώρας, λόγω της μεταφοράς σημαντικών αρμοδιοτήτων από το Δημοτικό Συμβούλιο στην Οικονομική Επιτροπή», ενώ παραθέτει και τον λόγο για τον οποίον «το Υπουργείο Εσωτερικών θα πρέπει να δώσει άμεση λύση».
Ανατροπές στους Δήμους μετά την απόφαση του ΣτΕ
Με την απόφαση 2377/2022 της Ολομέλειας του ΣτΕ κρίθηκε ότι οι διατάξεις των ν. 4623/2019 και 4625/2019 με τις οποίες θεσπίσθηκαν αλλαγές στον τρόπο συγκροτήσεως της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής των δήμων, καθώς και των διοικητικών συμβουλίων δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.), προκειμένου στα όργανα αυτά να υπάρχει πλειοψηφία της παρατάξεως του δημάρχου, α) καθ’ ό μέρος δεν καταλαμβάνουν την αμέσως επόμενη των εκλογών της 26ης Μαΐου 2019 και της 2ας Ιουνίου 2019 δημοτική περίοδο, δεν είναι αντίθετες σε κάποια συνταγματική ή υπερνομοθετικής ισχύος διάταξη ή αρχή, και β) καθ’ ο μέρος όμως καταλαμβάνουν τη δημοτική περίοδο που διανύεται μετά τις εκλογές της 26ης Μαΐου και της 2ας Ιουνίου 2019, ο νομοθέτης παρενέβη, αμέσως μετά τη διεξαγωγή των εκλογών στη λειτουργία των Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού, επιφέροντας δύο βασικές αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημα, οι οποίες είναι μεταξύ τους αλληλένδετες: αφενός μετέβαλε τον τρόπο συγκροτήσεως της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι σε αυτές η πλειοψηφία θα ανήκει στην παράταξη με την οποία εξελέγη ο Δήμαρχος· αφετέρου προέβη σε μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο προς την Οικονομική Επιτροπή, προς την οποία μεταβιβάστηκαν αποφασιστικές αρμοδιότητες σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και προς την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, προς την οποία μεταβιβάστηκε η αρμοδιότητα λήψεως αποφάσεων που αφορούν την κυκλοφορία.
Οι εν λόγω διατάξεις κατά το μέρος που καταλαμβάνουν την αμέσως επομένη των δημοτικών εκλογών περίοδο μετέβαλαν εκ των υστέρων το πλαίσιο ασκήσεως του κατοχυρούμενου στο Σύνταγμα δικαιώματος εκλογής των αρχών των ΟΤΑ· και τούτο, διότι η εκφρασθείσα θέληση των εκλογέων είχε διαμορφωθεί κατά συνεκτίμηση, εκτός των άλλων, και του ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα κατά τις εκλογές αυτές νομοθεσία, οι αποφάσεις που αφορούν σημαντικές αρμοδιότητες του δήμου, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν και που αφορούν ζητήματα που κατ’ εξοχήν συνάπτονται με την κατοχυρούμενη στο άρθρο 102 παρ. 2 του Συντάγματος οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ, θα λαμβάνονται από το δημοτικό συμβούλιο, όργανο διοικήσεως του δήμου με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση, απαιτουμένων ενδεχομένως ευρύτερων συναινέσεων για την επίτευξη πλειοψηφίας και από δημοτικούς συμβούλους που δεν εξελέγησαν με τον συνδυασμό του Δημάρχου.
Το ΣτΕ λοιπόν θεωρεί αντισυνταγματική εκτός του τρόπου συγκρότησης, με βάση τον νόμο 4623/19, της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και τη μεταφορά ζωτικών αρμοδιοτήτων από το Δημοτικό Συμβούλιο στις δυο προαναφερόμενες επιτροπές.
Τέτοιες ζωτικές αρμοδιότητες που μεταφέρονται από το Δημοτικό Συμβούλιο στην Οικονομική Επιτροπή είναι μεταξύ άλλων και οι εξής:
- η Οικονομική Επιτροπή Αποφασίζει την κατάρτιση των όρων, τη σύνταξη των διακηρύξεων, τη διεξαγωγή και κατακύρωση κάθε μορφής δημοπρασιών και διαγωνισμών, για έργα, μελέτες, προμήθειες και υπηρεσίες, καθώς και τη συγκρότηση των ειδικών επιτροπών διεξαγωγής και αξιολόγησης από μέλη της ή ειδικούς επιστήμονες, υπαλλήλους του δήμου ή δημόσιους υπαλλήλους
- η Οικονομική Επιτροπή Ασκεί καθήκοντα αναθέτουσας αρχής για τις συμβάσεις έργου, μελετών, υπηρεσιών και προμηθειών, ανεξαρτήτως προϋπολογισμού πλην των περιπτώσεων που υπάγονται στην αρμοδιότητα του Δημάρχου για την απευθείας ανάθεση
- η Οικονομική Επιτροπή Αποφασίζει για την άσκηση ή μη όλων των ένδικων βοηθημάτων και των ένδικων μέσων, καθώς και για την παραίτηση από αυτά
- η Οικονομική Επιτροπή Αποφασίζει για: i. τη διαγραφή χρεών και την απαλλαγή από προσαυξήσεις κατά το άρθρο 174 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων,ii. τη διευκόλυνση οφειλετών για ποσά άνω των 150.000 ευρώ κατά το άρθρο 170 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων,iii. την απευθείας ανάθεση σε νομικά πρόσωπα και δημοτικές επιχειρήσεις κατά το άρθρο 12 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147),iv. τη χρηματοδότηση κοινωφελών επιχειρήσεων κατά το άρθρο 259 παρ. 1 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, καθώς και για την έγκριση της απόφασης του διοικητικού συμβουλίου της κοινωφελούς επιχείρησης για είσπραξη εύλογης αποζημίωσης κατά την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου. την παραχώρηση εγκαταστάσεων, εξοπλισμού και μέσων προς τις κοινωφελείς επιχειρήσεις κατά το άρθρο 259 παρ. 4 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων,vi. την έγκριση των προϋπολογισμών των ισολογισμών, των ετησίων προγραμμάτων δράσης και των εκθέσεων πεπραγμένων των νομικών προσώπων και επιχειρήσεων του δήμου.κα) αποφασίζει για την αποδοχή κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών
Είναι σαφές ότι η απόφαση αυτή δε θίγει μόνο τους 231 δήμους, όπου δήμαρχος δεν είχε ικανή πλειοψηφία και την απέκτησε στην Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής για να περνά τις αποφάσεις, αλλά και τους 332, λόγω της μεταφοράς σημαντικών αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο στην Οικονομική επιτροπή.
Το ευχάριστο είναι ότι οι μέχρι σήμερα αποφάσεις διατηρούν τη νομιμότητά τους και εφόσον δεν έχουν προσβληθεί εμπρόθεσμα, κλείνει οποιοδήποτε ζήτημα ακύρωσής τους. «Η απόφαση του ΣτΕ δεν έχει αναδρομική ισχύ».
Από εδώ και πέρα όμως το Υπουργείο Εσωτερικών θα πρέπει να δώσει άμεση λύση, γιατί όλες οι αποφάσεις των δυο Επιτροπών θα μπορούν να προσβληθούν και να οδηγηθούμε σε αδυναμία λειτουργιάς του συνόλου των Δήμων της χώρας, ειδικά όταν θα μπορούν να προσβληθούν αποφάσεις οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως είναι οι αποφάσεις κατακύρωσης μεγάλων έργων ή προμηθειών.