Μέσα σε αυτό τον ιερό χώρο, τα τελευταία χρόνια τιμούμε τους ήρωες του Μακεδονικού Αγώνα. Τιμούμε αυτούς που αντιστάθηκαν στους Τούρκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στους Βούλγαρους, για να ζούμε σε μια Μακεδονία ελεύθερη.
Μέσα εδώ, τα προηγούμενα χρόνια αναφερθήκαμε στους ήρωες ιερείς, στις ένδοξες δασκάλες, στους ερχόμενους από αλλού Μακεδονομάχους με ιδιαίτερη μνεία πάντα στον πρωτεργάτη της μακεδονικής ελευθερίας Παύλο Μελά ο οποίος με τη θυσία του αφύπνισε το αδιάφορο κράτος των Αθηνών, ώστε να αναλάβει πρωτοβουλίες για τη Μακεδονία μας.
Φέτος θέλουμε να τιμήσουμε του Καβαλιώτες Μακεδονομάχους. Να αναφέρουμε τα ονόματα κάποιων από αυτούς. Να μην ξεχαστεί η μνήμη και η θυσία τους.
Η Καβάλα, η Δράμα, το Παγγαίο, ακόμα και η Θάσος συμμετείχαν ενεργά στη μεγάλη αυτή εθνική προσπάθεια. Οι Μακεδονομάχοι της περιοχής έγραψαν με το αίμα τους ιστορικές σελίδες, οι περισσότερες είναι γνωστές μόνο στους ιστορικούς και τους λάτρεις της τοπικής ιστορίας. Άγνωστες ψηφίδες δόξας και αγώνω, από φωτισμένες προσωπικότητες της περιοχής, αλλά και από απλούς ανώνυμους αγωνιστές με μεγάλη εθνική συνείδηση.
Ας δούμε μερικούς.
Ο Περικλής Δράκος γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Καβάλα. Ξεκίνησε την ένοπλη δράση του κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, αρχικά συνεργαζόμενος με το Εθνικό Κέντρο Ξάνθης. Μεταξύ άλλων, αναλάμβανε επικίνδυνες αποστολές μεταφοράς οπλισμού στα αντάρτικα σώματα. Συγκρότησε ένοπλο σώμα που δρούσε στις περιοχές Καβάλας και Ξάνθης.
Ο Πέτρος Ιωαννίδης γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Καβάλα. Ήταν καφεπώλης στο επάγγελμα αλλά γρήγορα ανέλαβε ένοπλη δράση προκειμένου να συνεισφέρει στο Μακεδονικό Αγώνα. Συγκρότησε μικρή ένοπλη ομάδα και τέθηκε επικεφαλής. Συνεργάστηκε με τον οπλαρχηγό Αθανάσιο Μινόπουλο στις περιοχές Χαλκιδικής, Θεσσαλονίκης και Σερρών από το 1903 έως το 1909.
Το 1957 ζητείται από το Γενικό Επιτελείο Στρατού να καταγραφούν οι ήρωες των απελευθερωτικών αγώνων του Έθνους και ειδικά αυτοί που συμμετείχαν στον Μακεδονικό Αγώνα. Η 11η Μεραρχία Πεζικού στέλνει έγγραφο στους δήμους και ζητά ονόματα και στοιχεία ηρώων. Ο Δήμος Καβάλας απαντά με επιστολή που υπογράφει ο τότε Δήμαρχος Αθανάσιος Βαβαλέσκος.
Τα ονόματα που αναφέρονται στην επιστολή είναι του Ιωάννη Γεωργίου Δεληνάσιου και του Γεωργίου Βασιλείου Χατζηαποστόλου.
Ο Κωνσταντίνος Νταής-Τσάρας (γνωστός και ως καπετάν Τσάρας ή Τσιάρας, 1879-1962) ήταν Έλληνας στρατιωτικός και βουλευτής. Χρημάτισε επίσης Δήμαρχος στο Παλαιό Φάληρο. Πολέμησε εναντίον των Βουλγάρων. Συγκρότησε σώμα ανταρτών στο Παγγαίο το 1907. Συνέχισε τη στρατιωτική του σταδιοδρομία και μετά την απελευθέρωση, φθάνοντας στο βαθμό του Στρατηγού. Βουλευτής Καβάλας εξελέγη στις εκλογές του 1923 και στις εκλογές του 1932 με το Προοδευτικό Κόμμα του Καφαντάρη.
Ο Δούκας Γάιτας διατηρούσε κλωστοϋφαντουργείο βάμβακος και προέρχονταν από τις πιο εύπορες οικογένειες των Σερρών. Βρέθηκε στη Δυτική Μακεδονία, το 1904, ως υπαρχηγός στο σώμα του Γεώργιου Κατεχάκη (καπετάν Ρούβα). Σύντομα όμως ανέλαβε την αρχηγία σε αντάρτικα σώματα που δρούσαν σε όλη τη Δυτική Μακεδονία αλλά και στην περιοχή Γιαννιτσών. Το 1905, επικεφαλής ομάδας 20 ατόμων μετέφερε την περιοχή δράσης του στην Ανατολική Μακεδονία. Εκεί κατάφερε να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους και συμμετείχε σε διάφορες μάχες.
Ο Δούκας Γαϊτατζής έλαβε επίσης μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως επικεφαλής 100 στρατιωτών στην περιοχή του Παγγαίου. Με αποφασιστικές ενέργειες πέτυχε την απελευθέρωση της Ελευθερούπολης κατά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Το 1936 εκλέχτηκε βουλευτής νομού Σερρών με το κόμμα του Ιωάννη Μεταξά.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τον ρόλο των Άγγλων που με έναν ανταποκριτή τους διέδιδαν πως ο Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος καθοδηγούσε τον ένοπλο αγώνα των ορθοδόξων ελληνικών ανταρτικών ομάδων που δρούσαν στην επαρχία του, αφού προηγουμένως είχε αναθέσει την ορκωμοσία των νέων Μακεδονομάχων στον Αρχιμανδρίτη του, τον Θεμιστοκλή Χατζησταύρου (ο μετέπειτα Μητροπολίτης Φιλίππων και αργότερα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος), η προτομή του οποίου υπάρχει έξω από τον καθεδρικό ναό εδώ παραδίπλα.
Οι Βρετανοί αξιωματικοί στους οποίους ανατέθηκε η εποπτεία του Σαντζακίου Δράμας-Καβάλας, προχώρησαν σε μια περίπολο με επικεφαλής τον Άγγλο αξιωματικό της διεθνούς χωροφυλακής Hamilton ο οποίος έκανε έρευνα στο Παλιό Τσιφλίκι της Καβάλας και βρήκε μεγάλες ποσότητες όπλων και πυρομαχικών, τα οποία έφεραν το σήμα του Ελληνικού Βασιλικού Στρατού και είχαν μεταφερθεί εκεί από το λιμάνι της Καβάλας. Με όπλα και πυρομαχικά εφοδιάζονταν τα ελληνικά ανταρτικά σώματα της Μακεδονίας, τα οποία έστελνε το ελληνικό κράτος στα λιμάνια της Θεσσαλονίκης και της Καβάλας. Τα όπλα, που καταφθάνανε στο λιμάνι της Καβάλας μεταφέρονταν καμουφλαρισμένα από τους καπνοπαραγωγούς της Δράμας και μοιράζονταν στα ανταρτικά σώματα.
Ο Μακεδονικός Αγώνας θα μείνει στη μνήμη των περισσοτέρων ως ένας ανορθόδοξος πόλεμος ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων μέσα στην τουρκική επικράτεια. Σκοπός των ελληνικών σωμάτων ήταν να περιφρουρήσουν το εθνικό φρόνημα των χωριών, να αποκαταστήσουν την τάξη σε όσα χωριά είχαν σημειωθεί αποσκιρτήσεις μετά από πιέσεις των αντιπάλων, να εξουδετερώσουν τις ένοπλες ομάδες και να περιορίσουν τη δράση των ληστρικών σωμάτων, τα οποία κινούνταν μεταξύ παρανομίας και εθνικού αγώνα, ταλαιπωρώντας τους αγροτικούς πληθυσμούς. Ένας πενταετής Αγώνας που από το 1903 μέχρι το 1908 κατάφερε να φέρει την ελευθερία στα ιερά χώματα της Μακεδονίας.
Αυτοί, πολέμησαν και θυσιάστηκαν. Έπραξαν το καθήκον τους όπως έπρεπε.
Σήμερα πρέπει όλοι εμείς να αναρωτηθούμε αν με τις πράξεις και τη στάση μας πράττουμε το δικό μας καθήκον.
Αθάνατοι.
Ο Αλέξης Γούλας είναι Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Δυτικομακεδόνων Νομού Καβάλας. Η παραπάνω ομιλία εκφωνήθηκε το πρωί της Κυριακής 18 Οκτωβρίου 2020 στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Αποστόλου Παύλου Καβάλας.