«Ανήκουμε σε μια χώρα που είναι μικρή στον χώρο, αλλά απέραντη στον χρόνο. Είναι μια φλούδα γης και όπως την προσδιόρισε ο Γεώργιος Σεφέρης, είναι ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα και το φως του ήλιου.
Γι’ αυτόν τον αγώνα του λαού βρισκόμαστε σήμερα εδώ, για να θυμηθούμε, να τον τιμήσουμε, να εκφράσουμε το σεβασμό μας στους αγωνιστές, αλλά και σε όλους εκείνους που κράτησαν στην καρδιά τους άσβεστη τη φλόγα της λευτεριάς.
Η φετινή συγκέντρωση είναι ιδιαίτερη, γιατί συμπληρώνονται 2 αιώνες από το ξέσπασμα μιας επανάστασης που άλλαξε την πορεία αυτού του τόπου και δημιούργησε την απαρχή της χώρας που έχουμε σήμερα. Σε όλα αυτά τα χρόνια που μεσολάβησαν, οι Έλληνες θυμούνται ή οφείλουν να θυμούνται- ότι η Επανάσταση του Εικοσιένα αποτελεί μια μεγάλη και παραδειγματική στιγμή για το ελληνικό έθνος.
Οφείλουμε να θυμόμαστε επίσης ότι μαζί με την εθνική μας επέτειο γιορτάζουμε και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, που συμβολικά ταυτίστηκε με την επανάσταση του λαού για να υποδηλώσει ότι το ευαγγέλιο της σωτηρίας του ανθρώπου εξομοιώνεται με τη λύτρωση του έθνους από τη σκλαβιά. Στην πραγματικότητα, όμως, η Επανάσταση είχε ξεκινήσει ένα μήνα νωρίτερα, στο Ιάσιο της Μολδαβίας, με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, που ακολούθησαν την άλωση της Πόλης, οι Έλληνες πίστευαν ακράδαντα ότι είναι οι συνεχιστές όχι μόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά και της αρχαίας Ελλάδας κι έτσι απέκτησαν συνείδηση της ιστορικής τους συνέχειας. Επιπλέον, ο λαός μας κατόρθωσε να μην αφομοιωθεί, αλλά να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τη γλώσσα του και τη θρησκεία του. Σ’ αυτό συνέβαλλαν πολλοί: η Εκκλησία, που υπήρξε «η κιβωτός του Έθνους», ο ρασοφόρος δάσκαλος, ο Κοσμάς ο Αιτωλός και οι δάσκαλοι του Γένους, οι οποίοι με τα κείμενά τους βοήθησαν στην πνευματική αφύπνιση του Γένους.
Ο Ρήγας Φεραίος, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Άνθιμος Γαζής και άλλοι Έλληνες διαφωτιστές βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να ριζώσει και να βλαστήσει ο σπόρος της λευτεριάς.
Χωρίς αμφιβολία, ο αγώνας αυτός έχει την ουσία και τις διαστάσεις ενός θαύματος. «Γιατί στο θαύμα κι όχι στη λογική, χρωστάει την ανάστασή του το Γένος», έγραψε ο στρατηγός Μακρυγιάννης. Η λογική έλεγε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξέγερσης απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν, εκ των προτέρων, καταδικασμένη σε αποτυχία, όπως είχε γίνει και στο παρελθόν με τα διάφορα προεπαναστατικά κινήματα. Ο Κολοκοτρώνης, αυτή η ηγετική μορφή του αγώνα, γράφει στα απομνημονεύματά του: «Ο κόσμος μάς έλεγε τρελούς. Ημείς, αν δεν είμεθα τρελοί δεν εκάναμε την Επανάσταση, διότι ηθέλαμε συλλογισθεί δια πολεμοφόδια, καβαλαρία και πυροβολικό». Επιπλέον, η Ευρώπη, οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας ήταν εχθρικές απέναντι στην Επανάσταση.
Κι όμως, η μεθοδική προετοιμασία από τη Φιλική Εταιρεία, οι Κλέφτες και οι Αρματολοί, η θέληση και η αγωνιστικότητα του λαού έφεραν το ποθούμενο. «Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση», γράφει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του, «δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα ούτε πως δεν έχουμε άρματα ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις… αλλά ως μία βροχή έπεσε σε όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας μας και όλοι και ο κλήρος και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάναμε την επανάσταση».
Από την Ήπειρο ως το Μοριά και από τη Ρούμελη ως τη Μακεδονία και τα νησιά, ξέσπασε η φλόγα της επανάστασης. Ήταν το ξέσπασμα ενός βασανισμένου και ταπεινωμένου λαού. Ο ραγιάς αρματώνεται, γίνεται ασυμβίβαστος αγωνιστής και επαναστατεί απέναντι σ’ έναν εχθρό που είχε τα πάντα: στρατό, στόλο, χρήματα και τη νομιμότητα του κυρίαρχου. Η επανάσταση στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο και στα νησιά του Αιγαίου πνίγηκε στο αίμα. Μόνο στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα, ο αγώνας πέτυχε και ευδοκίμησε.
Ονόματα όπως: Κολοκοτρώνης, Διάκος, Παπαφλέσσας, Καραϊσκάκης, Υψηλάντης, Μπουμπουλίνα, Κανάρης, οι Μακεδόνες Καρατάσος, Κασομούλης, Παππάς, αλλά και ο Βλατσιώτης, Γιάννης Φαρμάκης, έχουν μείνει στην Ιστορία ως παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Είναι μορφές που πήραν μυθικές διαστάσεις στη συνείδηση του λαού μας. Τοπωνύμια όπως: Δραγατσάνι, Βαλτέτσι, Δερβενάκια, Μανιάκι, Αλαμάνα, Αραπίτσα περιβάλλονται με το στεφάνι της δόξας, της ηρωικής αντίστασης και της θυσίας. Η άλωση της Τριπολιτσάς, η σφαγή της Χίου, η καταστροφή των Ψαρών, η έξοδος του Μεσολογγίου αποτελούν κορυφαίες στιγμές του αγώνα, αποτελούν ολοκαυτώματα ψυχών και σωμάτων, που συγκίνησαν όλον τον κόσμο και δημιούργησαν ισχυρό ρεύμα Φιλελληνισμού στην Ευρώπη.
Όμως, ανάλογα με το αίμα που χύθηκε, το πρώτο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος περιορίστηκε στα στενά όρια της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και των Κυκλάδων. Καταλυτικός παράγοντας για τη μη πραγματοποίηση όλων των εθνικών στόχων ήταν οι εμφύλιες διαμάχες. Γιατί εκτός από τη φωτεινή πλευρά της Επανάστασης, θα πρέπει να αναφέρουμε και τη σκιώδη πλευρά της, που δεν ήταν άλλη από τη δολερή διχόνοια, ανάμεσα στους πολιτικούς και στρατιωτικούς, η οποία δίχασε τον τόπο, έβλαψε την επανάσταση και έθεσε σε κίνδυνο την επιτυχία της. Είναι κι αυτό ένα δίδαγμα, που δυστυχώς δεν το έμαθε καλά η Ελλάδα στα χρόνια που ακολούθησαν και στιγμάτισε κι άλλες ηρωικές στιγμές της με εμφύλιους σπαραγμούς. Ίσως είναι καιρός να διδαχθεί το μάθημά της έστω και τώρα και να αντιμετωπίζει ενωμένη τις δύσκολες καταστάσεις, για να μην καταλήγουν σε όλεθρο.
Η Επανάσταση του 1821 ήταν ένας καθολικός αγώνας και απέδειξε ότι η πίστη στην ελευθερία, η αγωνιστικότητα και η ισχυρή θέληση ενός λαού, μπορούν να αλλάξουν την ιστορική του μοίρα. Οι Έλληνες απέδειξαν για μια ακόμα φορά πως κανείς λαός δεν μένει υπόδουλος όταν πάρει την υπέρτατη απόφαση να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει. «Η μεγαλοσύνη των λαών δε μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και το αίμα».
Η χώρα μας όπως κι όλος ο κόσμος- περνά σήμερα δύσκολες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Έχει να αντιμετωπίσει αόρατους και ορατούς εχθρούς. Πρέπει να παλέψει, να κρατήσει το φρόνημά της υψηλό, να διατηρήσει ισορροπίες, για να βγει νικήτρια για άλλη μια φορά.
Σ’ αυτήν τη δύσκολη στιγμή που περνά η πατρίδα μας, θα πρέπει να ανατρέξουμε και να αναβαπτιστούμε στις αξίες και στα ιδανικά του ’21, στο «εμείς» του Μακρυγιάννη, στον πατριωτισμό και τη θυσία των αγωνιστών, να κρατήσουμε αυτά που μας ενώνουν και να αναλογιστούμε «τι χάσαμε, τι έχουμε και τι μας πρέπει». Οι αγωνιστές του ’21 αγωνίστηκαν «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Ας εμπνευστούμε, λοιπόν, από τα ιδανικά του ’21 και τις διαχρονικές αξίες του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, για να μπορέσει πάλι να ξαναλάμψει το ελληνικό φως και να κερδίσουμε το σεβασμό που μας αξίζει.
Ζήτω η 25η Μαρτίου 1821»!
Κώστας Αντωνιάδης
Αντιπεριφερειάρχης Καβάλας