Το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας φιλοξενεί το Σάββατο 29 και την Κυριακή 30 Ιανουαρίου, στο θέατρο Αντιγόνη Βαλάκου, την περφόρμανς «Αναφορά σε μια Ακαδημία» του Φραντς Κάφκα, σε σκηνοθεσία Σάββα Στρούμπου [διαβάστε περισσότερα για την παράσταση πατώντας εδώ].
Με αφορμή την παρουσίαση της παράστασης στην Καβάλα, ο σκηνοθέτης μίλησε στο KAVALA POST.
Κύριε Στρούμπε, τα τελευταία χρόνια εκφράζεστε καλλιτεχνικά μέσα από το «όχημα» της Ομάδας Σημείο Μηδέν. Πείτε μας λίγο για τους στόχους της ομάδας και πώς αυτοί υλοποιούνται σε καιρούς, αναμφισβήτητα, δύσκολους για την Τέχνη εν γένει και για το Θέατρο ιδιαιτέρως…
Η Ομάδα Σημείο Μηδέν δημιουργήθηκε το 2008. Η πρώτη της παράσταση πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2009. Ήταν το διήγημα του Φραντς Κάφκα “Στη Σωφρονιστική Αποικία”, το οποίο παρουσιάστηκε στον Χώρο Ιστορικής Μνήμης ’41-’44 στο κέντρο της Αθήνας. Έκτοτε ακολούθησαν πολλοί ακόμα σπουδαίοι συγγραφείς, ενώ επιστρέψαμε αρκετές φορές στον Κάφκα. Στη δουλειά της Ομάδας κεντρική θέση κατέχει το στοιχείο της έρευνας. Οι παραστάσεις μας είναι το αποτέλεσμα πολύμηνων εργαστηρίων, όπου ηθοποιοί και σκηνοθέτης ερευνούμε το υλικό με το οποίο καταπιανόμαστε σε βάθος. Μιλώντας περί έρευνας δεν εννοώ, βέβαια, μονάχα κάποιου τύπου θεωρητική διαδικασία. Αντιθέτως, πρόκειται για μια έντονη ψυχοσωματική, πρακτική διαδικασία, που απαιτεί καθολική δέσμευση, πολύ χρόνο και ενέργεια από το κάθε άτομο και όλους μαζί, στην επιτέλεση της. Στη διαδικασία αυτή δεν θεωρούμε τίποτα ως εκ των προτέρων δεδομένο. Μπαίνουμε σε μια δίνη αναζήτησης. Μέσα από τη δίνη δημιουργείται ο κόσμος της παράστασης. Αυτή είναι η περιπέτεια της δημιουργίας για μας, με τη γοητεία, τις δυσκολίες της, τις μαγικές στιγμές και τα αδιέξοδά της. Για μένα είναι μια ολόκληρη στάση ζωής.
Πόσο δύσκολη ή εύκολη είναι η δημιουργία, η από κοινού έκφραση μέσα από μια συλλογικότητα, όπως είναι, εν προκειμένω, μια θεατρική ομάδα;
Η εποχή στην οποία ζούμε ευνοεί από κάθε άποψη την ιδιώτευση, την περιχαράκωση του κάθε ατόμου. Αν αναρωτηθούμε ποιο είναι το κυρίαρχο ανθρωπολογικό μοντέλο της εποχής μας, θα δούμε πως έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο φοβισμένο, συρρικνωμένο, περίκλειστο στους τοίχους ενός σπιτιού, έναν άνθρωπο για τον οποίο ο συνάνθρωπος είναι επικίνδυνος. Σε ένα τέτοιο τοπίο το όραμα της κοινότητας, η δυνατότητα της ανθρώπινης συνύπαρξης, η δημιουργία κοινωνικών, καλλιτεχνικών και ανθρώπινων δεσμών, δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε εύκολη. Η Σημείο Μηδέν προσπαθεί να αποτελέσει μια κοινότητα καλλιτεχνών κι ευαίσθητων ανθρώπων. Η διαδικασία δημιουργίας των παραστάσεων μας, όπως προσπάθησα να περιγράψω πριν, είναι συλλογική, κι αυτό από μόνο του είναι ένα στοιχείο που μετατρέπει την ομάδα σε εργαστήριο ανθρώπινων σχέσεων. Αναπόφευκτα βλέπεις τον εαυτό σου μέσα από τα μάτια του άλλου κι έτσι εξελίσσεσαι ως άνθρωπος, εφόσον, βέβαια, το επιθυμείς.
Θέατρο στα χρόνια του κορονοϊού: Ποιες είναι για εσάς οι μεγαλύτερες προκλήσεις, πέρα από τις προφανείς, και ποια θα πρέπει να είναι τα προτάγματα του χώρου το επόμενο διάστημα;
Προσωπικά με ενδιαφέρει πολύ ποια μορφή τέχνης είναι αυτή που γεννιέται μέσα από το τραύμα, μέσα από την οδύνη και την αγωνία των καιρών. Αισθάνομαι ότι χωρίς αυτή τη σύνδεση με τις πληγές των καιρών, η καλλιτεχνική δημιουργία δεν μπορεί να αποκτήσει τη χειραφετητική της προοπτική, μια τόσο αναγκαία διάσταση σε ένα έργο τέχνης. Από την άποψη αυτή, αισθάνομαι βαθιά την ανάγκη να ερευνήσω τους τρόπους μετασχηματισμού του υλικού των ψυχικών, πνευματικών και σωματικών κλυδωνισμών μιας εποχής σε έργο τέχνης. Δεν ξέρω ποιες μορφές έκφρασης θα δημιουργηθούν από αυτή τη διαδικασία. Η παράσταση που παρουσιάζουμε, η “Αναφορά Για Μια Ακαδημία” του Φραντς Κάφκα είναι γέννημα αυτής της αγωνίας.
Η Ομάδα σας συνδυάζει το παραστατικό με το εργαστηριακό κομμάτι. Στην Καβάλα θα δώσετε ένα Work Demonstration – διάλεξη πάνω στη Μέθοδο του Θ. Τερζόπουλου. Ποια η ανάγκη αυτής της διττής επικοινωνίας με το κοινό αλλά και με τους ανθρώπους του θεάτρου;
Υπέδαφος της δουλειάς και της έρευνάς μας είναι η Μέθοδος Τερζόπουλου. Πρόκειται για έναν τρόπο ψυχοσωματικής εκπαίδευσης των ηθοποιών μέσα από τον οποίο καλλιεργείται η καθολικά ενεργοποιημένη παρουσία της/του ηθοποιού πάνω στη σκηνή. Οι ηθοποιοί της Ομάδας, σε καθημερινή βάση, εκπαιδεύονται πάνω στις βασικές αρχές της μεθόδου, οι οποίες στη συνέχεια επενδύονται στην πρόβα και την παράσταση. Η μέθοδος δεν αποτελεί κάποιο δόγμα το οποίο υπηρετούμε τυφλά. Αντιθέτως, είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος κι αυτός εξελίσσεται μέσα στη δημιουργική διαδικασία. Οι βασικές αρχές ψυχοσωματικής ενεργοποίησης και αυτοσυγκέντρωσης των ηθοποιών θα παρουσιαστούν στο Work Demonstration – διάλεξη.
Ας πάμε λίγο στην παράσταση –Αναφορά για μια Ακαδημία– που θα έχουμε την τύχη να δούμε στην Καβάλα στις 29 και 30 Ιανουαρίου 2022… Γιατί Κάφκα; Γιατί πάλι Κάφκα; Γιατί… τώρα Κάφκα;
Ο Φραντς Κάφκα είναι ένας συγγραφέας στον οποίο επιστρέφουμε πάντα μετά την πρώτη μας συνάντηση το 2009 με τη “Σωφρονιστική Αποικία”. Ακολούθησαν η δεύτερη εκδοχή της “Αποικίας”, η “Μεταμόρφωση”, η μουσική παράσταση “Θραύσματα από τον Κάφκα” και τώρα η “Αναφορά για μια Ακαδημία”. Ο βασικός λόγος είναι ότι αισθάνομαι πολύ δημιουργικός όταν καταπιάνομαι με τα υλικά του κόσμου – Κάφκα. Μπορώ να κινούμαι ελεύθερα μέσα σε αυτό το τοπίο, να αμφισβητώ αναιρώντας τα όποια θέσφατα έχουν καθίσει πάνω στο υλικό, αλλά και να αυτο-αναιρούμαι, τολμώντας πράγματα ανοίκεια ή και φαινομενικά ανορθόδοξα πολλές φορές, τα οποία, όμως, συνδέονται άμεσα με τον πυρήνα του υλικού· για παράδειγμα βλέπουμε την “Αναφορά για μια Ακαδημία” ως μουσικό θέατρο από μια συλλογικότητα ηθοποιών, όπου η σαρκαστική στάση του καμπαρέ αλληλεπιδρά με την τραγική διάσταση ενός τραυματικού βιώματος και όχι ως ένα δραματικό μονόλογο.
Θεωρώ τον Κάφκα ως έναν τραγικό του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Ζώντας ο ίδιος σε μια μεταβατική εποχή πολέμων και επαναστάσεων, η ένταση αυτή αντανακλάται στα έργα του ως αγωνιώδης στοχασμός πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση. Δεν γράφει, βέβαια, με όρους αρχαίας τραγωδίας. Στον Κάφκα, η ενέργεια που συσσωρεύεται στον πυρήνα του υλικού είναι τέτοιας έντασης που νομίζεις ότι θα έχουμε την έκρηξη ενός τραγικού πάθους. Την τελευταία, όμως, στιγμή το υλικό αυτοαναιρείται και εκφράζεται σαρκαστικά, με χιούμορ.
Μπορείτε να πείτε στους αναγνώστες μας τι θα πρέπει να περιμένουν ότι θα δουν επί σκηνής του θεάτρου Αντιγόνη Βαλάκου;
Στο ίδιο το κείμενο του Κάφκα, ο βίαια εξανθρωπισμένος πίθηκος Rotpeter, επιλέγει τελικά αντί του ζωολογικού κήπου τη σκηνή του μουσικού θεάτρου, κι αυτό όχι για να γίνει γενικά ηθοποιός, αλλά με σκοπό να αφηγείται κάθε βράδυ από σκηνής, με τα μέσα του μουσικού θεάτρου, τη διαδικασία του βίαιου εξανθρωπισμού του. Επιθυμεί να επανασυνδέεται καθημερινά με τη μνήμη του τραύματος, να επικοινωνεί αυτό το βίωμα, για να μην ξεχάσει, για να μην αφομοιωθεί πλήρως από την κοινωνία των ανθρώπων. Ωστόσο, η μνήμη του τραύματος του επιτίθεται εκεί που δεν το περιμένει και τον τρελαίνει, διακόπτοντας προς στιγμή τη μουσικότροπη και σαρκαστική του έκφραση.
Αυτό είναι για μας η βάση της παράστασης: το μουσικό θέατρο του τραύματος. Το κείμενο δεν αποδίδεται ως μονόλογος, αλλά από μια ομάδα ηθοποιών. Στο μουσικό θέατρο έχουμε τη σαρκαστική στάση, την ερωτική διάθεση, το χιούμορ, τη μουσικότητα, τη συλλογικότητα των ηθοποιών. Όλα αυτά τα στοιχεία διακόπτονται βίαια από την επίθεση της μνήμης του τραύματος σε πολλαπλές εκδοχές.
Βιογραφικό
Ο Σάββας Στρούμπος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (2002). Mε την υποτροφία Παξινού-Μινωτή του ΜΙΕΤ έκανε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Exeter της Αγγλίας (MA in Theatre Practice), με καθηγητή τον Phillip Zarrilli (2003).
Ως βοηθός σκηνοθέτης συνεργάστηκε με τον Θόδωρο Τερζόπουλο στις παραστάσεις: Πέρσες του Αισχύλου στο Κέντρο Meyerhold της Μόσχας (2003), Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή στο Θέατρο Alexandrinsky της Αγίας Πετρούπολης (2006), Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου στην Κρατική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης του Πεκίνου (2008), Αντιγόνη του Σοφοκλή στην Κρατική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης του Πεκίνου (2011), Τέλος του Παιχνιδιού του Σάμιουελ Μπέκετ στο Θέατρο Alexandrinsky της Αγίας Πετρούπολης (2014), Βάκχες του Ευριπίδη στο Electro Theatre Stanislavski της Μόσχας (2015), Αντιγόνη του Σοφοκλή στο Wilma Theatre της Φιλαδέλφειας, ΗΠΑ (2015), Βάκχες του Ευριπίδη στο Εθνικό Θέατρο της Ταϊβάν (2016), Τρωάδες του Ευριπίδη, στα πλαίσια της Πάφου – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, 2017, κ.α.
Ως ηθοποιός συμμετείχε με το Θέατρο Άττις, στις παραστάσεις: Άμλετ, μια μαθητεία του Μπορίς Πάστερνακ (2003), Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου (2003), Επίγονοι του Αισχύλου (2004), Τρίπτυχο του Σάμουελ Μπέκετ (2004), Αίας η Τρέλλα – διασκευή της τραγωδίας του Σοφοκλή «Αίας» (2004), Τελευταία Μάσκα του Κώστα Λογαρά (2006), Πέρσες του Αισχύλου (2006), Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς του Μάριου Ποντίκα (2007), Αίας η Τρέλλα – β’ εκδοχή (2008), Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου (2010).
Με την Oμάδα Σημείο Μηδέν σκηνοθέτησε τις παραστάσεις:
Στη Σωφρονιστική Αποικία του Φραντς Κάφκα (2009), Όπως Σας Αρέσει του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (2010), Οι Δίκαιοι του Αλμπέρ Καμύ (2011), Η Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα (2012), Βόυτσεκ του Γκέοργκ Μπύχνερ (2013 και 2014 β΄εκδοχή), Στη Σωφρονιστική Αποικία του Φραντς Κάφκα (β’ εκδοχή – 2014), Εμείς του Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν (2015), Η Αποστολή – ανάμνηση από μιαν επανάσταση του Χάινερ Μύλλερ (2016), Τρωάς του Δημήτρη Δημητριάδη (2017), Θραύσματα από τον Κάφκα του Γκιόργκι Κούρταγκ (2018), Περιμένοντας τον Γκοντό του Σάμιουελ Μπέκετ (2018), Αντιγόνη του Σοφοκλή (2019), Ευτυχισμένες Μέρες του Σάμιουελ Μπέκετ (2020), Αναφορά για μια Ακαδημία του Φραντς Κάφκα (2021).
Μετέφρασε τα έργα: Στη Σωφρονιστική Αποικία, Όπως Σας Αρέσει, Οι Δίκαιοι.
Επιμελήθηκε σκηνοθετικά τις παραστάσεις: Αίας του Γιάννη Ρίτσου (2010), Ντοκουμέντο (2013), Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17, της Θαλασσιάς Αντωνοπούλου (2016), Η Ιστορία μιας αποτυχίας της Κάλλις Μαυρομάτη (2019).