Συνέντευξη στην Τασούλα Επτακοίλη
ΟΊων είναι κύων· διαφορετικός, όμως, από το πώς φαντάζονται το είδος του πολλοί άνθρωποι. Το μυαλό του είναι γεμάτο γνώσεις, η καρδιά του γεμάτη συναισθήματα. Η ανάγκη του να τα μοιραστεί με άλλους θα φέρει σε λίγες μέρες στα χέρια μας ένα βιβλίο, από τις εκδόσεις Ικαρος: Ίων ο κύων. Το υπογράφει η Στέλλα Παναγιωτοπούλου και στις σελίδες του ο αναγνώστης θα βρει συναρπαστικές πληροφορίες και ιστορίες για τους σκύλους, από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.
Θα μάθει, για παράδειγμα, ότι ο σκύλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Περίτας, ήταν μολοσσός της Ηπείρου και ότι οι σκύλοι του Σίγκμουντ Φρόιντ, και ιδιαίτερα η Γιόφι, συμμετείχαν σε πολλές συνεδρίες με ασθενείς του. Ομως ο Ίων ακουμπάει πολύ περισσότερα θέματα από τη σκυλίσια ζωή.
Ο υπότιτλος του βιβλίου το φανερώνει: Περί συνύπαρξης ανθρώπων και ζώων. Αυτό δεν είναι, άλλωστε, το ζητούμενο της εποχής μας;
Ενα βιβλίο για τους σκύλους. Γιατί;
Εμπνεύστηκα από τη συμβίωση με τον σκύλο μου. Οι σκύλοι έχουν εμπνεύσει πολυάριθμους συγγραφείς: τη Βιρτζίνια Γουλφ, τον Τζακ Λόντον, τον Πολ Οστερ, τον Τζον Στάινμπεκ, τη δική μας Πηνελόπη Δέλτα και πολλούς άλλους. Στη δική μου περίπτωση ο Ιων, ο αφηγητής, λειτουργεί ως όχημα για έναν πολυπρισματικό στοχασμό πάνω στα ζώα αλλά και τους ανθρώπους, συνδυάζοντας επιστήμη και λογοτεχνία. Στόχος μου ήταν η σύνθεση υπαρκτής γνώσης με τρόπο που να θέτει υπαρξιακά ερωτήματα όπως είναι η γονιδιακή ταυτότητα, η καταγωγή, οι κοινωνικές ανισότητες, η ικανότητα για αγάπη, οι συνέπειες του πόνου, η συντροφικότητα, η μοναξιά, ο θάνατος.
Τι συναρπαστικό ανακαλύψατε για τα ζώα γενικότερα καθώς συγκεντρώνατε υλικό;
Τα ζώα δεν είναι μια ομοιογενής κατηγορία και η χρήση αυτού του όρου γενικά είναι παραπλανητική. Διαφορετικοί πολιτισμοί και θρησκείες τα αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικά, όπως οι ινδουιστές τις αγελάδες ή οι μουσουλμάνοι τους σκύλους ή τους χοίρους και όλες αυτές οι αντιλήψεις καθορίζουν το κρέας που βρίσκεται ή δεν βρίσκεται στα πιάτα μας. Οταν ο Ιων ανακάλυψε ότι οι σκύλοι είναι εκλεκτός μεζές στο Βιετνάμ έπαθε κατάθλιψη και πολιτισμικό σοκ. Η χορτοφαγία, η ζωοφιλία, όλα, έχουν διαφορετική νοηματοδότηση σε διαφορετικά πλαίσια. Ο Ιων εμπλέκεται σ’ αυτές τις διαμάχες και μαζί του κι εγώ! Αναρωτιέται αν ένας σκύλος μπορεί να γίνει βίγκαν και κατά πόσο οι χορτοφάγοι έχουν ηθικό πλεονέκτημα έναντι των κρεατοφάγων.
Υπάρχουν άλλα μαθήματα;
H συμβίωση με σκύλο, γάτα ή με άλλα ζώα είναι εμπλουτισμός. Αναδεικνύει πτυχές μας που δεν τις γνωρίζαμε, αναπτύσσουμε άλλου τύπου δεσμούς.
Οι σκύλοι είναι μετρ της συντροφικότητας. Δεν είναι στη φύση τους να είναι μόνοι. Το ταλέντο τους στη συντροφικότητα τους έχει ανοίξει νέα επαγγελματικά πεδία. Ενώ από αρχαιοτάτων χρόνων ήταν κυνηγοί, στρατιώτες, ντετέκτιβ, αστυνομικοί, σήμερα γίνονται και διαγνώστες, διασώστες, φροντιστές, νοσηλευτές, θα έλεγα και ψυχοθεραπευτές. Ατύπως και αμισθί. Ο Ιων επισημαίνει ότι δεν σώζουν μόνο οι άνθρωποι τα αδέσποτα που υιοθετούν αλλά και οι σκύλοι τους ανθρώπους τους.
Η πιο συγκινητική ιστορία του βιβλίου;
Ο επιτάφιος που ο Λόρδος Μπάιρον έγραψε για τον σκύλο του, τον Μπόουσον, που πέθανε πρόωρα από λύσσα. Τον φρόντισε με αφοσίωση και μετά το θάνατό του έγραψε προς τιμήν του ένα ποίημα (1808), που ξεκινούσε με τους στίχους: Εδώ κείτονται τα λείψανα κάποιου που είχε ομορφιά χωρίς ματαιοδοξία. Επιπλέον, ανέγειρε μνημείο στον κήπο του κτήματός του. Στη διαθήκη του, μάλιστα, είχε ζητήσει να ταφεί στο ίδιο μέρος με τον Μπόουσον και τον αγαπημένο του υπηρέτη, αλλά όταν άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι το 1824, το κτήμα είχε πουληθεί σε άλλον κι έτσι η επιθυμία του δεν ικανοποιήθηκε.
Ό,τι σκέφτομαι όταν ακούω για κάθε κακοποίηση γενικότερα: παιδιών, γυναικών, ομοφυλόφιλων κ.ο.κ. Η κακοποίηση είναι πόνος που μπορεί να αποφευχθεί. Αχρείαστος. Υπάρχει και χρήσιμος πόνος: αυτός που προειδοποιεί για μια νόσο. Αυτός που μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές ανακαλύψεις για το καλό όλων. Η επιστήμη δεν θα είχε προχωρήσει αν δεν είχαν γίνει κάποια πειράματα με ζώα. Τα ζητήματα αυτά είναι αιώνια και εξαιρετικά σύνθετα. Μόνο η εμβάθυνση και η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε βελτιώσεις. Υπάρχει και ο ψυχικός πόνος, όπως η μοναξιά, που μπορεί επίσης να είναι κακοποιητική.
Σας έχει αλλάξει ως άνθρωπο η συμβίωση με τα ζώα;
Αποφάσισα να πάρω σκύλο σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου. Λειτούργησε απολύτως αναζωογονητικά, διασκεδαστικά και στηρικτικά. Ομως, πέρα από αυτό, η συμβίωση με σκύλο, με γάτα ή με άλλα ζώα είναι εμπλουτισμός. Αναδεικνύει πτυχές μας που δεν τις γνωρίζαμε, αναπτύσσουμε άλλου τύπου δεσμούς, αποκτούμε οικειότητα αλλά και γνώση για άλλα είδη εκτός του ανθρώπου. Η συνύπαρξή μας με τα ζώα είναι μια μορφή συντροφικότητας μεταξύ διαφορετικών ειδών· πυροδοτεί το δικό μας άνοιγμα προς έναν κόσμο που είναι εκεί έξω και συχνά τον αγνοούμε. Εναν κόσμο που έχει πολλά να μας μάθει.
Βιογραφικό
Η Στέλλα Παναγιωτοπούλου γεννήθηκε στην Καβάλα, σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Κοινωνιολογία στο Λονδίνο (LSE) και δίδαξε επί 12 χρόνια αυτά τα αντικείμενα σε αγγλόφωνα κολλέγια στην Ελλάδα. Σε μια αλλαγή πορείας, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία για άλλα 12 χρόνια, με αντικείμενο θέματα υγείας και βιοηθικής. Σήμερα ασχολείται με τη δημιουργία περιεχομένου σε συναφή ευρωπαϊκά προγράμματα. Έχει εκδώσει μία νουβέλα (Τότε τον είδα για πρώτη φορά) και ένα μυθιστόρημα (Έξοδος προς την Καππαδοκία) στις εκδόσεις Ροδακιό.
Δοκίμιο
Α’ Έκδοση: 2023
Εξώφυλλο: λεπτομέρεια από το έργο του Gérard Schlosser, “Charlus” (1971).
Σελίδες: 144
Διαστάσεις: 13.8 x 20.4 εκ.
ISBN: 978-960-572-576-1