Του Βασίλη Τσιάντου
Σήμερα, 5 Νοεμβρίου 2020, ανακοινώθηκε η νέα απαγόρευση κυκλοφορίας και τα νέα μέτρα για την αποφυγή της εξάπλωσης του κορονοϊού, τα οποία θα ισχύσουν από το Σάββατο. Προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα αυτή η κατάσταση, όπως λύπη, στενοχώρια, θυμό, αγανάκτηση, κ.λπ., διότι από τον Μάρτιο υποτίθεται καταπολεμάμε αυτόν τον ιό παίρνοντας μέτρα, τα οποία το τελευταίο διάστημα σταθερά μάλλον δεν αποδίδουν. Όλη αυτή η κατάσταση, εκτός από την οικονομική της πλευρά, επηρεάζει και την ψυχική και ψυχολογική μας κατάσταση.
Στην απόφαση για την λήψη των μέτρων, και γενικά των πολιτικών αποφάσεων, δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης και επιρροής. Για δε τα σφάλματα των πολιτικών, θα ασχοληθούμε, ούτως ή άλλως και σε επόμενα άρθρα. Επομένως, στο παρόν κείμενο θα εστιάσουμε την προσοχή μας στο δεύτερο μέρος, δηλαδή την ψυχική και ψυχολογική μας κατάσταση, έχοντας σαν βοηθό την φιλοσοφία. Ο Κλαύδιος Γαληνός (Πέργαμος, 129 – Ρώμη, 199) ήταν ο δεύτερος σπουδαιότερος Έλληνας ιατρός της Αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη και ο τελευταίος χρονικά από όλους τους σημαντικούς ιατρούς του ελληνορωμαϊκού κόσμου (www.wikipedia.org).
Ο Γαληνός έγραψε, εκτός των άλλων, και ένα βιβλίο με τον τίτλο «Για την αποφυγή της λύπης ή Πραγματεία περί Αλυπίας». Το χαμένο έργο “Περί αλυπίας” του Γαληνού ανακαλύφθηκε τυχαία το 2005 στη Θεσσαλονίκη. Το χειρόγραφο βρέθηκε στη Μονή Βλατάδων από τον νεαρό Γάλλο ερευνητή Antoine Pietrobelli, που έτυχε να εργάζεται εκεί (όπως γράφεται στο οπισθόφυλλο της έκδοσης). «Το θέμα του βιβλίου αυτού του Γαληνού είναι η αποφυγή της θλίψης με τη βοήθεια της φιλοσοφίας».
Η φιλοσοφία δηλαδή βοηθάει να αποφύγουμε την λύπη, την θλίψη, την στενοχώρια, που μας δημιουργεί η απώλεια ανθρώπων, υλικών αγαθών, η αναγκαστική αλλαγή τόπου διαμονής, ο κλονισμός της υγείας μας ή συγγενικών και φιλικών προσώπων, κ.λπ., και άλλα δυσάρεστα γεγονότα. Ο Γαληνός έχασε σε μία πυρκαγιά πολλά από τα αντικείμενα που είχε φυλαγμένα, ιατρικές συνταγές που παρασκεύασε, βιβλία σπάνια, κ.λπ., οπότε ένας φίλος του τον ρωτά με επιστολή πως γίνεται και συνεχίζει την ζωή του σαν να μην συνέβη τίποτε. Με αφορμή αυτή την επιστολή ο Γαληνός στην απάντησή του εκθέτει την άποψή του για την αξία της φιλοσοφίας και το πώς μπορεί να την χρησιμοποιήσει κανείς πρακτικά ώστε να έχει μία καλύτερη ζωή. Γράφει σε ένα σημείο, ότι ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος όντας φιλήδονος σπαταλούσε πολλά, εν τούτοις αδιαφορούσε για τα περιττά που έχανε, έστω και αν ήταν μεγάλης αξίας! Μάλιστα, ο Γαληνός γράφει ότι όταν έχασε ένα χωράφι και κάποιος τον ρωτούσε γιατί δεν στενοχωριέται του απάντησε ότι δεν έχει λόγο να στενοχωριέται διότι έχει άλλα τρία χωράφια. Αντίθετα, του είπε ο Αρίστιππος, ότι ο ίδιος θα έπρεπε να στενοχωριέται αν χάσει το μοναδικό του χωράφι, διότι θα έμενε άπορος. Έτσι, ο Γαληνός ήθελε να δείξει ότι δημιουργώντας συνεχώς καινούριες ανάγκες δεν σταματάμε ποτέ τις επιθυμίες μας. Αν επιθυμούμε όσα έχει ο γείτονας, εάν τα αποκτήσουμε θα συνειδητοποιήσουμε ότι κάποιος άλλος έχει ακόμη περισσότερα, και θα επιδοθούμε στο να αποκτήσουμε τα ίδια. Μετά θα συναντήσουμε κάποιον που έχει ακόμη περισσότερα και θα προσπαθήσουμε να φθάσουμε και τα δικά του πλούτη. Και αυτή η αλυσίδα δεν θα σταματήσει ποτέ, με αποτέλεσμα να μην είμαστε ποτέ ικανοποιημένοι και ευτυχισμένοι.
Φυσικά, από την άλλη, και τα λίγα υλικά αγαθά προκαλούν την φτώχεια, άρα τελικά μάλλον θα πρέπει να ζούμε έτσι ώστε να αποκτάμε όσα υλικά αγαθά έχουμε πραγματικά ανάγκη και στην συνέχεια να ασχολούμαστε με την αρετή, δηλαδή με την βελτίωση του εαυτού μας και των άλλων, διότι «ο ανεξέταστος βίος ού βιωτός ανθρώπω». Έτσι, θα είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι. Στην παρούσα φάση, αφού δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά, ας ασχοληθούμε με τη «μελέτη» του εαυτού μας και ας ετοιμαστούμε για τη μετά τον κορονοϊό εποχή, ώστε να ανταπεξέλθουμε με αισιοδοξία στα όποια προβλήματα αντιμετωπίσουμε. Φυσικά, κάποια στιγμή θα πρέπει να αποδοθούν και «τα του καίσαρος τω καίσαρι».
Ο Βασίλης Τσιάντος είναι Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, Πρόεδρος Δ.Ε. Παραρτήματος Καβάλας Ε.Μ.Ε., π. Αντιπρόεδρος της ΑΔΙΠ