Του Βασίλη Τσιάντου
Στην πόλη μας την Καβάλα φιλοξενούμε τμήματα του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος. Τα τμήματα αυτά προέκυψαν μετά τη συγχώνευση του ΤΕΙ ΑΜΘ με το ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας, το ΤΕΙ Θεσσαλονίκης και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, που είχε μόνο προγράμματα σπουδών δεύτερου κύκλου (μεταπτυχιακά). Στα πέντε τμήματα που έχουν έδρα την Καβάλα περιλαμβάνεται και το τμήμα Φυσικής, που βρίσκεται στον πέμπτο χρόνο λειτουργίας του. Στο τμήμα αυτό ανήκει με την ιδιότητα του μέλους ΔΕΠ και ο γράφων.
Η Φυσική είναι ένα από τα αρχαιότερα γνωστικά αντικείμενα. Ο Γάλλος φιλόσοφος Ωγκύστ Κόντ (Comte, 1798 – 1857), έκανε μία ταξινόμηση των επιστημών, την οποία στήριξε στον νόμο των τριών σταδίων. Πίστευε δηλαδή ότι κάθε επιστήμη πρέπει να περάσει από τα τρία αυτά στάδια. Το πρώτο ήταν το στάδιο του «φετιχισμού (ή ανιμισμού)», το δεύτερο το στάδιο της μεταφυσικής και το τρίτο ήταν το θετικό στάδιο. Έτσι, με τον τρόπο αυτό κατέταξε τις επιστήμες με πρώτη τα μαθηματικά, για τα οποία πίστευε οτι έχουν τεράστια σημασία. Στη συνέχεια έβαλε την αστρονομία και μετά ακολουθούσε η φυσική. Κάθε επιστήμη στην ιεραρχία δεν θα πρέπει να εξαρτάται από τις επόμενες. Στα επόμενα σκαλοπάτια ο Κόντ έβαλε την Χημεία, μετά την Βιολογία και τέλος την Κοινωνιολογία, της οποίας θεωρείται ο θεμελιωτής της. Επιπλέον, θεωρείται και ιδρυτής του θετικισμού.
Η ιεραρχία των επιστημών κατά τον Κοντ.
Με τον Κoντ όμως θα ασχοληθούμε και σε επόμενο κείμενο, οπότε ας επιστρέψουμε στον Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes, 1588 – 1679), που είναι το αντικείμενο του κειμένου μας αυτού. Στη σειρά αυτών των άρθρων ο σκοπός μας είναι να δείξουμε την στενή σχέση μεταξύ φυσικής (και μαθηματικών) και φιλοσοφίας.
Ο Τόμας Χομπς ήταν Άγγλος φιλόσοφος. Θεωρείται ο ιδρυτής της νεότερης πολιτικής φιλοσοφίας. Στην εκπαίδευσή του έδωσε μεγάλο βάρος στα μαθηματικά και την φυσική. Το σπουδαιότερο έργο του είναι ο «Λεβιάθαν». Η νεοτερικότητα της πολιτικής φιλοσοφίας του Χόμπς θεωρείται ότι έγκειται στο ότι προσπάθησε να αναγάγει την πολιτική σε επιστήμη. Ο Λεβιάθαν στην Παλαιά Διαθήκη ήταν ένα πελώριο κήτος, το οποίο είχε τόσο μεγάλο στόμα ώστε μπορούσε να καταπιεί ένα μεγάλο καράβι!
Στο βιβλίο του Χομπς ο Λεβιάθαν είναι η πολιτική κοινότητα, το Κράτος, και έχει το μονοπώλιο της βίας και της απόλυτης εξουσίας. Υπάρχουν αρκετές ομοιότητες μεταξύ της «Πολιτείας» του Πλάτωνα και του «Λεβιάθαν» του Χόμπς. Σε άλλα σημεία έχουν διαφορετικούς προσανατολισμούς, όπως για παράδειγμα ο Πλάτων πιστεύει στην ιδέα της δικαιοσύνης και του κοινού καλού, ενώ ο Χομπς στην ιδέα της αυτοσυντήρησης και της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Χομπς ξεκίνησε την κύρια συγγραφική του δουλειά με την μετάφραση της «Ιστορίας» του Πελοποννησιακού πολέμου του Θουκυδίδη το 1629 και ολοκλήρωσε την συγγραφική του δουλειά με την μετάφραση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας του Ομήρου το 1675! Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι ασχολήθηκε με την Οπτική και ότι έγραψε και βιβλίο «Οπτικής» το 1639 («Tractatus opticus”). Το βιβλίο αυτό έχει γραφεί κατά τα πρότυπα των «Στοιχείων» του Ευκλείδη με προτάσεις και αποδείξεις. Φυσικά ο Χόμπς είχε γράψει και αρκετά μαθηματικά συγγράμματα. Οι οπτικές θεωρίες στην εποχή του ασχολούντο με τη φύση του φωτός, τη μετάδοση του φωτός από τον Ήλιο στη Γη, την ανάκλαση και τη διάθλαση και τη λειτουργία των οπτικών οργάνων όπως οι καθρέφτες και οι φακοί.
Ο Χομπς ασχολήθηκε, όπως όλοι οι προηγούμενοι, με αυτά τα θέματα σε αρκετές σχετικά σύντομες πραγματείες και σε επιστολές που έγραφε, μεταξύ άλλων και στον Ντεκάρτ για το έργο του Διοπτρία (1637). Το πιο εκλεπτυσμένο από τα οπτικά έργα του Χόμπς ήταν το «Ένα Λεπτό ή ένα Πρώτο Σχέδιο των Οπτικών, A Minute or First Draft of the Optiques, 1646).
Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι το φως και η οπτική ήταν στα ενδιαφέροντα των επιστημόνων και φιλοσόφων από τον Μεσαίωνα και μετά ακολουθώντας και το «Περισσότερο Φως!» του Γκαίτε! Περισσότερο Φως, περισσότερη γνώση! Έτσι, πιστεύω ότι έδειξα τη μεγάλη σύνδεση της Φυσικής και της Φιλοσοφίας με την αναφορά στην ασχολία του Χομπς με τα μαθηματικά, με τη φυσική, αλλά και με τη φιλοσοφία.
Ο Βασίλης Τσιάντος είναι Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος