Η υπέρπτηση ενός γερμανικού αεροπλάνου πάνω από την Καβάλα, όταν η Ελλάδα δε βρίσκονταν ακόμα σε πόλεμο με τη ναζιστική Γερμανία, η αναγκαστική του προσγείωση στον Αμυγδαλεώνα, η σύλληψη των πιλότων από άνδρες της Ασφάλειας και το μυστικό που ήθελαν να κρύψουν το οποίο «έδειχνε» τις προθέσεις της ναζιστικής Γερμανίας πριν εισβάλλει στην Ελλάδα.
Άγνωστες πτυχές από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα και από την άγνωστη αεροπορική ιστορία της Καβάλας, μέσα από ένα ξεχασμένο, παρ’ ολίγο διπλωματικό επεισόδιο μεσούντος του πολέμου ανασύρει ο εκπαιδευτικός, συγγραφέας και ιστορικός-ερευνητής Αεροπορικής και Στρατιωτικής Ιστορίας, Πασχάλης Παλαβούζης.
Αεροδρόμιο Αμυγδαλεώνα-Ένα ξεχασμένο, παρ’ ολίγο διπλωματικό επεισόδιο μεσούντος του πολέμου
Κυριακή 2 Μαρτίου 1941. Ο νικηφόρος αγώνας έναντι των Ιταλών φασιστών του Μουσολίνι καλά κρατεί-πάνε τέσσερις μήνες τώρα. Ωστόσο η λάμψη της νίκης στα πεδία των μαχών αρχίζει να ξεθωριάζει. Αφενός οι θυσίες είναι πολλές και δεν έχουν τελειωμό. Αφετέρου πολλαπλασιάζονται οι φήμες πως γερμανικά στρατεύματα με ισχυρή αεροπορική κάλυψη έχουν προωθηθεί στο έδαφος της γειτονικής Βουλγαρίας. Νέος εχθρός προ των πυλών… Ή μήπως εντός;
Λίγο πριν το μεσημέρι εκείνης της μέρας, έκανε την εμφάνισή του πάνω από την Καβάλα και την ύπαιθρό της ένα μικρό, λεπτοκαμωμένο, υψηλοπτέρυγο αεροπλάνο. Αφού ανακύκλωσε αρκετές φορές πάνω από την περιοχή κατευθύνθηκε προς τον Αμυγδαλεώνα χάνοντας ύψος. Ο ήχος του κινητήρα έπαψε να είναι συνεχής, άρχισε ν’ ακούγεται ένα περίεργο «βήξιμο». Οι περισσότεροι υπέθεσαν πως ήταν κάποιο ελληνικό αεροπλάνο σαν αυτά (Potez 25TOE) που έδρευαν στο τοπικό αεροδρόμιο για μικρό χρονικό διάστημα κατά την έναρξη των εχθροπραξιών. Γρήγορα διαψεύστηκαν…
Το αεροπλάνο έφερε μεγάλους γερμανικούς σταυρούς σε πτέρυγες και άτρακτο και ήταν ολοφάνερο πως είχε πρόβλημα και θα επιχειρούσε αναγκαστική προσγείωση. Δευτερόλεπτα αργότερα η σκόνη που σηκώθηκε κοντά στο πεδίο προσγείωσης του Αμυγδαλεώνα οδήγησε κάποιους, κυρίως χωρικούς από τα γύρω σπίτια, να τρέξουν προς το τσακισμένο «πετούμενο». Δυο, μάλλον φοβισμένοι, Γερμανοί αεροπόροι είχαν μόλις βγει απ’ τα συντρίμμια και ζητούσαν βοήθεια. Παραδόθηκαν σε άνδρες της Ασφάλειας, που είχαν ήδη σπεύσει στην περιοχή και αφού δέχτηκαν τις πρώτες βοήθειες, μεταφέρθηκαν προσωρινά σε χώρο της «Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης Καβάλλας».
Από τις ανακρίσεις προέκυψε πως πιλότος του μικρού αεροπλάνου ήταν ο Δεκανέας Johannes Köchling και παρατηρητής/πολυβολητής ο Λοχίας Heinz Kallmeyer. Το αεροσκάφος ήταν ένα Fieseler Storch Fi156 με χαρακτηριστικά επί της ατράκτου NA+KK. Το αεροπλάνο, διάσημο για το μοναδικό χάρισμα να απογειώνεται και να προσγειώνεται με εντυπωσιακά χαμηλή ταχύτητα, είχε κερδίσει το παρατσούκλι «Πελαργός» λόγω των ασυνήθιστα μακριών σκελών προσγείωσης. Η κατάσταση του αεροσκάφους έμοιαζε αντιστρόφως ανάλογη με τα μοναδικά χαρίσματα της σχεδίασης, κάτι που μαρτυρούσε πως οι δύο Γερμανοί αεροπόροι είχαν «βάλει το χέρι» τους. Σα να ήθελαν κάτι να κρύψουν. Στους ανακριτές τους, βέβαια, ισχυρίστηκαν το «προφανές», δηλαδή πως επρόκειτο πέρι λάθους ναυτιλίας και συντριβή λόγω έλλειψης καυσίμου. Δεν έπεισαν, σειρά είχε η… διπλωματία!
Η υπέρπτηση του γερμανικού αεροπλάνου συνιστούσε απροκάλυπτη παραβίαση του εναερίου χώρου της Ελλάδας, η οποία δε βρισκόταν (ακόμη) σε εμπόλεμη κατάσταση με τη ναζιστική Γερμανία. Ο χειρισμός του λεπτού αυτού θέματος -όσον αφορούσε στην τύχη του πληρώματος και του αεροσκάφους τους- έπρεπε να είναι σύμφωνος προς το Ν.2458/1940 «Περί απαγορεύσεως πτήσεως στρατιωτικών αεροσκαφών εμπολέμων άνωθι του εδάφους ή των χωρικών υδάτων της Ελληνικής Επικράτειας, διατελούσης εν ουδετερότητι», όπως είχε συμπληρωθεί/επικαιροποιηθεί με το Ν.2718/1940. Οι δύο αεροπόροι μεταφέρθηκαν τις επόμενες ημέρες στο ξενοδοχείο «Φρύνη» στο Χαλάνδρι και τέθηκαν υπό κράτηση με έξοδα του Ελληνικού Δημοσίου. Η έξοδος από το ξενοδοχείο τους επιτράπηκε μόνον παρούσης της συνοδείας, σε αποστάσεις έως 200 μέτρα το πολύ!
Λίγες μέρες πριν βγει ο Μάρτης και αφού είχε στεφθεί με απόλυτη… αποτυχία η «εαρινή επίθεση» του Μουσολίνι και των στρατηγών του στο μέτωπο της Ηπείρου, ο Σμήναρχος Laumann, αεροπορικός ακόλουθος της Γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα, συναντήθηκε με τον Α/ΓΕΑ Υποπτέραρχο Βασίλειο Τσαρπαλή προκειμένου να αιτηθεί τη «δια ζώσης» επικοινωνία με τους δύο κρατούμενους. Ταυτόχρονα, η Γερμανική πρεσβεία με έγγραφό της (29/03/1941) αιτιολογώντας την υπέρπτηση ως λάθος στη ναυτιλία και στη δυσκολία εντοπισμού των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, αιτήθηκε τον επαναπατρισμό των Γερμανών αεροπόρων, υποβάλλοντας τα σέβη και την υψηλή εκτίμηση στην Ελληνική κυβέρνηση.
Οχτώ ημέρες μετά η Ελληνική κυβέρνηση βγήκε από τη «δύσκολη» θέση, αφού η ναζιστική Γερμανία επιτέθηκε στη χώρα μας. Οι Γερμανοί αεροπόροι δεν ήταν πλέον κρατούμενοι υπό φύλαξη… Ήταν και επίσημα αιχμάλωτοι πολέμου! Αποδείχτηκε αργότερα πως οι αεροπορικές δυνάμεις της 12ης Στρατιάς, είχαν επιδοθεί το Μάρτιο του 1941 (πριν κηρυχθεί επίσημα ο πόλεμος της Γερμανίας προς τη χώρα μας) σε έναν αγώνα αεροφωτογράφισης των περιοχών της Μακεδονίας και Θράκης (αλλά και αλλού). Σκοπός η παροχή στις επίγειες δυνάμεις λεπτομερών πληροφοριών για την τακτική κατάσταση ώστε η εισβολή να είναι επιτυχής.
*Θερμές ευχαριστίες στους καλούς φίλους Μάκη Παλτόγλου, Νίκο Χριστοφίλη και Ιωάννη Μυλωνά για την πολύτιμη βοήθειά τους στη συμπλήρωση ενός ακόμη αεροπορικού «παζλ», που αφορά στην περιοχή μας…