Ένα από τα παλαιότερα στον κόσμο σωζόμενα ελληνικά χειρόγραφα ευαγγέλια, γραμμένο στο τέλος του 10ου-αρχές του 11ου αιώνα που είχε κλαπεί από την ιστορική ιερά μονή Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας στο Παγγαίο, ετοιμάζεται να επιστραφεί στους αρχικούς του κατόχους μετά από μακρά διαδρομή σε ολόκληρο τον κόσμο.
Όπως γράφει ο Βασίλης Λωλίδης, είναι το δεύτερο κατά σειρά κειμήλιο το οποίο επιστρέφεται στην πολύπαθη ιερά μονή μετά τον επαναπατρισμό το 2016 ενός χειρόγραφου κειμένου του 9ου αιώνα, ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, γνωστό ως Κώδικας 1424, που είχε στην κατοχή της η Λουθηρανική Θεολογική Σχολή του Σικάγου.
Με την παράδοση του σημαντικού αυτού κειμηλίου από τον τότε αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο στον μητροπολίτη Δράμας Παύλο, άνοιγε ο δρόμος για τον επαναπατρισμό και άλλων πολύτιμων κειμηλίων τα οποία το 1917 εκλάπησαν από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές και θηριωδίες στο μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας όπου φυλάσσεται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
Πιο συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 1917 οι Βούλγαροι στρατιώτες λεηλάτησαν το μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας αφαιρώντας ολόκληρη τη μοναστική βιβλιοθήκη, η οποία περιελάμβανε πάνω από 430 χειρόγραφα και 470 θρησκευτικά αντικείμενα (εικόνες, λειτουργικά σκεύη κ.α.). Πολλά πουλήθηκαν τη δεκαετία του 1920 και μπήκαν σε συλλογές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το περγαμηνό Ευαγγέλιο του 10ου αιώνα πουλήθηκε το 1958 στη Νέα Υόρκη. Το Μουσείο της Βίβλου το απέκτησε από τον οίκο δημοπρασιών Christie’s τον Ιούνιο του 2011. Κατά την έρευνα, ο επιμελητής του μουσείου, Brian Hyland εντόπισε σημειώσεις στο χειρόγραφο που επιβεβαίωσαν ότι ανήκε σε εκείνα που λεηλατήθηκαν από το μοναστήρι το 1917, ενώ μεταγενέστερη έρευνα επιβεβαίωσε την ταυτότητα του περγαμηνού ευαγγελίου ως «Χειρόγραφο Eikosiphoinissa 220» [Πηγή: athensvoice.gr].
Αξίζει να τονιστεί ότι το περγαμηνό χειρόγραφο ευαγγέλιο του 10ου αιώνα είναι μικρογραφημένο, περιλαμβάνει λειογραφίες των Ευαγγελιστών και είναι γραμμένο σε δύο στήλες, με 27 γραμμένες σειρές σε κάθε στήλη, διαστάσεων 18,1 x14 εκατοστών.
Υπενθυμίζεται και η αναβίωση του εθίμου «Άγια» το οποίο διαδραματιζόταν κάθε Αγία Τεσσαρακοστή στη Νικήσιανη, ένα έθιμο το οποίο γινόταν σε ανάμνηση των διασώσεων της Εικόνας και των κειμηλίων της Μονής της Εικοσιφοίνισσας από τους κατοίκους του χωριού [διαβάστε εδώ για το έθιμο].