|| Ιστορικά και άλλα σημειώματα ||
Του Ζήση Α. Βαπορίδη
Το όνομα του Mehmed Ali Paşa εμφανίζεται συχνά γραμμένο στις οθωμανικές πηγές της εποχής ως: Kavalalı Mehmed Ali Paşa και πράγματι έτσι προσαγορεύεται στην επιγραφή που τοποθετήθηκε στο μαυσωλείο της μητέρας του: “Mısır âile-i kra-liyye müessisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa” (Ο Mehmed Ali Paşa της Καβάλας, ο Ιδρυτής της Αιγυπτιακής Βασιλικής Οικογένειας).
Από τον καιρό του βασιλιά Φουάτ, το όνομα αραβοποιήθηκε σε Μοχαμέντ.
Ακόμη και στο απώγειο της δύναμης του, ως ημιανεξάρτητος αντιβασιλέας της Αιγύπτου, αποκαλούνταν ενίοτε με αυτό τον τρόπο. Όταν σήμερα αναζητούμε το σχετικό λήμμα στην έγκυρη Encyclopedia of Islam, έκδοση του Ιδρύματος Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας εμφανίζεται κάτω από την επικεφαλίδα: Kavalalı Mehmed Ali Paşa. Για τους αναγνώστες αυτής της μελέτης, αυτός ο τρόπος προσαγόρευσης δεν θα πρέπει νa αποτελεί έκπληξη.
Πράγματι, το αμείωτο ενδιαφέρον του σε όλη τη ζωή του για τη μικρή πόλη της καταγωγής του αφήνει ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας για το γεγονός πως και ο ίδιος έβλεπε τον εαυτό του ως: ο Mehmed Ali Paşa από την Καβάλα.
Η αποτυχία των παλαιότερων επιστημόνων να ασχοληθούν επαρκώς με αυτή τη σημαντική πλευρά του βίου του, προέρχεται από μια σειρά παράγοντες που περιλαμβάνουν:
- την over arching ιστορική του ταυτότητα ως ιδρυτή του σύγχρονου αιγυπτιακού κράτους,
- τον όχι και τόσο θετικό ρόλο που του επιδαψίλευε η νεότερη τουρκική ιστοριογραφία, όπου συχνά παρουσιαζόταν ως ένας αξιωματούχος που στaσιάσε κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, και
- το γεγονός πως η Καβάλα είναι στις μέρες μας μια μικρή πόλη στα βόρειο ανατολική Ελλάδα.
Τούτο είχε μέχρι σήμερα οδηγήσει στο γεγονός πως η πόλη δεν ήταν στο κέντρο σημαντικής επιστημονικής προσοχής και όπως έχει δείξει και η παρούσα εργασία, και το külliye που της κληροδότησε το διασημότερο τέκνο της, έχει υποφέρει από ελλειπή μελέτη. Συνεπώς, όχι μόνο τα πρώτα τριάντα χρόνια της ζωής του, χρόνια που πέρασε στην Καβάλα, δεν έχουν σε μεγάλο βαθμό μελετηθεί, αλλά και η συνεχής του αφοσίωση στη γενέθλια πόλη, δεν έχει τύχει της προσοχής που προφανώς της αξίζει. [W. Lowry & E. Erünsal, 2011 σ. 161. (Απόδοση από τα αγγλικά Μ. Λυχούνα).]
Το 1813 ο Μουχαμάντ Αλή λοιπόν προκειμένου να εκτελέσει κοινωφελή έργα στο «βιλαέτι του» ζητά από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) για τη «σύνταξη της αφιερώσεως» (Vakif) να του παραχωρηθούν οι πρόσοδοι της νήσου Θάσου και των εξαρτημάτων της.
Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) παραχωρεί στον πασά το νησί μαζί με όλες τις συνεισφορές του ως ανταμοιβή των αγώνων του για την επανάκτηση της Χετζάζης από τους Βαχαβίτες που είχαν εξεγερθεί εναντίον του Σουλτάνου από το 1807.
Σύμφωνα με το σχετικό φιρμάνι που εκδίδεται στις 30 Μαρτίου 1813 η Θάσος καταχωρείται πλέον στο αυτοκρατορικό κτηματολόγιο «ως κτήμα της τέλειας κυριότητος του πασά». Στον Μουχαμάντ Αλί χαρίζονται το εφάπαξ αντίτιμο που πληρωνόταν από τον εκάστοτε κάτοχο του νησιού, το ετήσιο μίσθωμα, οι φόροι από τα γραφικά δικαιώματα, και από το αντισήκωμα των ναυτών, η έκτακτη εισφορά ξυλείας και οι λοιποί φόροι μικρότερης σημασίας.
Ο Σουλτάνος κρατά όμως το δικαὶωμα είσπραξης του κεφαλικού φόρου (cizye) που ανέρχοταν την εποχή της παραχώρησης σε 7.697,5 γρόσια, του φόρου δηλαδή υποτέλειας που πλήρωναν όλοι οι άρρενες μη μουσουλμάνοι που κατοικούσαν σε κατακτημένο έδαφος. Την εποχή που ο Μουχαμάντ Αλί αποφασίζει να ιδρύσει το μεγάλο Külliye, η Καβάλα ήταν μια μικρή πόλη με πληθυσμό 3-4.000 κατοίκων, που οι πιο πολλοί ήταν Τούρκοι. Είναι ωστόσο σημαντικό λιμάνι που λειτουργούσε ήδη από τον 18ο αιώνα ως κύριος αποθηκευτικός σταθμός εμπορευμάτων και βρισκόταν κοντά στο στενό και εύκολα ελεγχόμενο πέρασμα του δρόμου προς την Ανατολή. Όπως αναφέρεται, διάλεξε την Καβάλα, γιατί ήταν ο τόπος όπου γεννήθηκε.
Όσο γα τη Θάσο, το εύφορο σχετικά νησί με τα πλούσια δάση από όπου μπορούσε επιπλέον να προμηθευτεί άφθονη ξυλεία για τη συντήρηση των πλοίων του, όπως έκαμναν οι κατά καιρούς καταπατητές του νησιού… [Αιμ. Στεφανίδου-Φωτιάδου, «Ιμαρέτ», Υπόστεγο, Νοέμβριος ’88, σ. 21.]
30/3/1813. Το Αυτοκρατορικό Παραχωρητήριο: Εκ του πρωτοτύπου δημοσιευμένο στις 25/6/1813.
Συνταχθήτω αὐτοκρατορικὸν κτηματόγραφον (μιλκναμέ).
Γνωρίζοντες ὡς λίαν ἐπιβεβλημένον αὐτοκρατορικὸν καὶ ἐπιβεβλημένον εἰς τὸ αἰωνόβιον σουλτανάτον Μου, καθῆκον καὶ ὑποχρέωσιν, ἳνα πραγματωθῇ διὰ λόγων καὶ δι’ ἒργων ἡ ὑψλὴ αὓτη θεϊκὴ δωρεά, ὃπως κατὰ τὴν εὐτυχῇ βασιλείαν τῶν μεγάλων προγόνων καὶ εὐγενῶν προκατόχων Μου, ὁ θεὸς ἂς καταυγάζει τὰ ὑψηλὰ Αὐτῶν ἒργα καὶ τεκμήρια, οἱ μεγάλοι βεζίραι κατώρθωσαν νὰ ἱδρύσουν πλεῖστα ὃσα εὐαγῆ καὶ φιλανθρωπικὰ ἒργα καὶ ποικίλα εὐσεβῆ καθιδρύματα, ἃτινα μέχρι τῆς στιγμῆς ταύτης κοσμοῦσι τὰς σελίδας τῶν ἡμερῶν καὶ μνημονεύονται εἰς τὰς γλώσσας τῶν ἀνθρώπων…… [Heath.W. Lowry&IsmailE. Erünsal, Remembering Οne’s Roots, 2011.]
Το μετέφρασε στα ελληνικά ο Απ. Ε. Βακαλόπουλος: Documents del’ époque Turque (1455-1813).
Συνταχθήτω αὐτοκρατορικὸν κτηματόγραφον (μιλκναμέ).
Ὁ μεγαλειότατος κύριος τῶν ἀνθρώπων, ὁ βασιλεὺς ὁ ἐγείρας τοὺς οὐρανοὺς ἂνευ στηριγμάτων καὶ στύλων, οὗτινος τὸ ἒνδοξον μεγαλούργημα εἶναι ἀπηλλαγμένον ἀπὸ ὁμοιότητας καὶ ἀνομοιότητας, ἐν τῇ ἀπεράντῳ αὐτοῦ παντοδυναμίᾳ καὶ μὲ τὴν ἀπέραντον σοφίαν του καὶ ἐν τῇ αἰωνίᾳ αὐτοῦ ἂνευ αἰτίας πορείᾳ, κατὰ τὸ ὑψηλὸν περιεχόμενον τῆς ρήτρας τοῦ κορανίου (ὁ θεὸς χαρίζει εἰς ὃν βούλεται ίδιοκτησίαν), ἀφοῦ ἒπλασε τόν σύμπαντα κόσμον μὲ ὃλα τὰ ὑπάρχοντα διαφόρων κατηγοριῶν καὶ τάξεων δημιουργήματά του, τὰς πατρίδας τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ἐπενόησε τὸν ὑπάρχοντα κόσμον μὲ ὃλους τοὺς δρόμους τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ και τῆς φθορὰς καὶ εἰς τὸ σχηματισθὲν εὐρὺ ἐπίπεδον ἱδρύσας τὰς πόλεις καὶ μεγαλουπόλεις ἀνέθηκε τοὺς χαλινοὺς τῆς ψυχικῆς γαλήνης, τὰ ἡνία τῆς τάξεως τοῦ κόσμου καὶ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων εἰς τὰς στιβαρὰς χεῖρας χρηστοήθων βασιλέων καὶ μὲ ὑψηλὴν μέριμναν κοσμοκρατόρων, οἳτινες πάλιν τὴν ὑψηλὴν φροντίδα τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ἐπιβαλλομένης μερίμνης διὰ τὴν αἲγλην καὶ τὸ μεγαλεῖον των διεξάγουσι, κατὰ τὰ ἐπιβαλλόμενα τῆς ρήτρας τοῦ (διόρισόν με βεζίρην). διαμέσου τῶν δραστηρίων βεζιρῶν καὶ ὀρθοφρονοῦντων ὑπουργῶν των καὶ κατέστησαν τὸ κράτος των ἰσχυρὸν καὶ κρατερὸν.
Οὒτως ὃθεν κατήρτισε καὶ τὸ κράτος Μου, τὴν Αὐλὴν Μου, τὸ στήριγμα τοῦ σουλτάνου.
Τὸν δημιουργὸν τοῦ χαλιφάτου θρόνον Μου.
Ἐπιδαψιλεύσας ποικίλας πηγὰς δικαιοσύνης καὶ χιλίους τρόπους καὶ μέσα δικαίου, ἐγκαταστήσας τὰ ἱερὰ δίκαια τοῦ ἰσλαμισμοῦ καὶ χορηγήσας ἀφθόνως τὴν εὐσπλαχνίαν καὶ ἐπιείκειαν ὠργάνωσε τὰ αἲτια τῆς ἀκμῆς καὶ προόδου καὶ προοιμίασε τὰ ζητήματα τῆς χώρας καὶ τῶν πόλεων.
Προπαντὸς δὲ συμμορφούμενοι (οἱ βεζίραι) μὲ τὸ εὐτυχὲς ποοίμιον τῆς ρήτρας (μόνον δι αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι πιστεύυν εἰς τὸν θεὸν καὶ τὴν δευτέραν παρουσίαν, κτίζουν καὶ ἱδρύουν τεμένη τοῦ θεοῦ) διὰ τῆς ἱδρύσεως εἰς τὰ ἀπαιτούμενα μέρη καὶ περιφερείας τῆς χώρας φωτογόνων τεμενῶν ἐδημιούργησαν καταφανῶς τὰ ἀλλεπάλληλα αὐτοκρατορικὰ ἐγκαυχήματά Μου καὶ ἀπέσπασαν τὴν βασιλικὴν Μου εὐαρέσκειαν καταστήσαντές Με διὰ τῆς θείας συναντηλήψεως ἓνα ὑψηλῆς καταγωγῆς καὶ ἰσχυρὸν σουλτάνον.
Κατὰ τὸ πνεῦμα τῆς ρήτρας (τοῦτο εἶναι ἀρετὴ τοῦ θεοῦ : ὁ θεὸς εἶναι κάτοχος καὶ κύριος τῶν μεγίστων ἀρετῶν), τοῦτο ἐπιβάλλει τὴν ἀπόδοσιν εὐχαριστιῶν διὰ τὰς εὐεργεσίας καὶ τὴν ἒκφρασιν εὐχῶν διά τὴν αὒξησιν τῶν εὐεργεσιῶν καὶ τὴν μακροημέρευσιν τοῦ αἰωνοβίου κράτους Μου.
Γνωρίζοντες ὡς λίαν ἐπιβεβλημένον αὐτοκρατορικὸν καὶ ἐπιβεβλημένον εἰς τὸ αἰωνόβιον σουλτανάτον Μου, καθῆκον καὶ ὑποχρέωσιν, ἳνα πραγματωθῇ διὰ λόγων καὶ δι ἒργων ἡ ὑψλὴ αὓτη θεϊκὴ δωρεά, ὃπως κατὰ τὴν εὐτυχῇ βασιλείαν τῶν μεγάλων προγόνων καὶ εὐγενῶν προκατόχων Μου, ὁ θεὸς ἂς καταυγάζει τὰ ὑψηλὰ Αὐτῶν ἒργα καὶ τεκμήρια, οἱ μεγάλοι βεζίραι κατώρθωσαν νὰ ἱδρύσουν πλεῖστα ὃσα εὐαγῆ καὶ φιλανθρωπικὰ ἒργα καὶ ποικίλα εὐσεβῆ καθιδρύματα, ἃτινα μέχρι τῆς στιγμῆς ταύτης κοσμοῦσι τὰς σελίδας τῶν ἡμερῶν καὶ μνημονεύονται εἰς τὰς γλώσσας τῶν ἀνθρώπων.
Οὓτω καὶ κατὰ τὴν περίοδον τῆς ἡψηλῆς βασιλείας καὶ τοὺς χρόνους τοῦ ἐξόχου χαλιφάτου Μου εἰς τὸν φέροντα τὸ ἀπαράμιλλον σουλτανικὸν δεῖγμα, τὸν φορέα τῆς τὴν εὐτυχίαν συμβολιζούσης αὐτοκρατορικῆς μεμβράνης ἐξοχότατον νῦν βαλὴν (νομάρχην) τῆς Αἰγύπτου βεζίρην Μου Μεχμὲτ Ἀλή πασάν, σεβάσμιον μεγιστᾶνα τετιμημένον στρατάρχην, θεσμὸν τοὺ κόσμου, διὰ τῆς ὀξείας κρίσεως του τὰς ὑποθέσεις τοῦ κοινοῦ διευθύνοντα οἰακοστρόφον, τὸν διὰ τῆς εὐστόχου καὶ ὀρθῆς γνώμης του τὰ σπουδαῖα ζητήματα τῶν ἀνθρώπων συμπληροῦντα τὸν τὰς βάσες τοῦ οἰκοδομήματος τοῦ κράτους καὶ τῆς εὐημερίας θέτοντα καί παγιοῦντα, τὸν στερεοῦντα τοὺς στύλους τῆς εὐτυχίας καὶ τῆς δόξης, τὸν ὑπὸ τοῦ ὑψίστου βασιλέως θεοῦ μὲ ποικίλας χάριτας καὶ ἀρετὰς πεπροικισμένον, ὁ θεὸς ἂς καθιστᾶ διαρκὲς τὸ κλέος του, ὃστις κατὰ τὰ ἐπιτρεπόμενα τῆς ρήτρας (κατὰ σὲ μὲν μεταβιβάζονται, κατὰ τὸν θεὸν ὃμως εἶναι διαρκῆ καὶ εἰς οὐδένα μεταβιβάζονται) ἐπιθυμεῖ διακαῶς καὶ προτίθεται καἰ σκοπεῖ νὰ προβῇ εἰς ἒργα ἀγαθοεργίας καὶ νὰ ἱδρύσῃ εὐαγῆ καὶ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα : καὶ ἐπειδὴ γνωρίζει ὃτι ἡ ἳδρυσις τεμενῶν καὶ εὐκτηρίων οἲκων εἶναι ὁ ἱερότερος καὶ πολυτιμότερος τῶν σκοπῶν καὶ φέρει πλησιέστερον εἰς τὸν ἓνα καὶ ὓψιστον θεὸν κατὰ τὴν ἒννοιαν τοῦ προφητικοῦ λόγου (ὃστις ἱδρύσῃ τέμενος διά τὸν θεὸν καὶ ὁ θεὸς κτίζει δι αὐτὸν ἓν περίπτερον ἐν τῷ παραδείσῳ) καὶ ἓνεκα τούτου προτίθεται νὰ ἱδρύσῃ ἱερὸν τέμενος εἰς τὸ βιλαέτιον του καί ἐπειδὴ διὰ τὴν σύνταξιν τῆς ἀφιερώσεως ζητεῖ ὃπως τῷ παραχωρηθῇ ὡς ἰδιοκτησία ἡ νῆσος Θάσος ὡς ἐδήλωσεν ὁ ἀντιπρόσωπος του (καποῦ κεχαγιά), ἐξητάσθησαν τὰ ἐν τῷ αὐτοκρατορικῷ Μου θησαυροφυλακίῳ βιβλία ἳνα ἐξακριβωθῇ τὸ ζήτημα τῆς νήσου ταύτης. Κατόπιν τούτου ἐσημειώθη ἐν περιθωρίῳ ὃτι ἡ νῆσος Θάσος μετὰ τῶν ἐξαρτημάτων της φέρεται ἀρχικὼς ὡς τιμάριον (χαράτσι) τοῦ ναυάρχου (καπουδάν πασᾶ) μὲ μίσθωμα (μάλ) τεσσάρων φορτίων καί πεντήκοντα χιλιάδων (ἣτοι 450000) ἂσπρων.
Ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ μακαρίτου πρῴην σουλτάνου Μαχμοὺτ Χὰν, ὁ θεὸς ἂς καθιστᾶ εὐώδη τὸν τάφον Του, ὁ σουλτάνος οὗτος μετέγραψε αὐτὴν ὑπὲρ τῆς ὑπ Αὐτοῦ ἱδρυθείσης ἀφιερώσεως (βακοὺφ) τῆς ὑψηλῆς βιβλιοθήκης Του. Τοῦ αὐτοκρατορικοῦ πτωχοκομείου (ἰμαρέτ) καὶ τῶν λοιπῶν ἀγαθοεργῶν ἱδρυμάτων Του.
Ἀργότερον. ὃταν ἃπαντα τὰ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ βακούφικου Χαρεμέιν-Μουχτερεμέιν (τῶν δύο ἱερῶν πόλεων Μέκκας καὶ Μεδινᾶς) προσοδοφόρα κτήματα (μουκατα-ά), ὃπως καὶ τὰ δημόσια κτήματα κατὰ τὸ ἒτος 1173 παρεχωρήθησαν δι αὐτοκρατορικοῦ διατάγματος ὡς ἰδιοκτησία διά τοῦ καθορισμοῦ καὶ ἒναντι μισθώματος καὶ γραφικῶν δικαιμάτων, συμπεριληφθέντος καὶ τοῦ κεφαλικοῦ φόρου (τζιτζιὲ) τῆς νήσου ταύτης, αὓτη ἐπωλήθη ὡς ἰδιοκτησία, ἀπὸ τότε δὲ ἡ περιφέρεια αὓτη περιῆλθε ὡς ἰδιοκτησία, ἀπὸ τῆς μιᾶς ἐγγραφῆς εἰς τὴν ἂλλην. Ἐπὶ τοῦ παρόντος εὓρηται ὡς ἰδιοκτησία τοῦ διοικητοῦ (ναζίρ) Δράμας Μαχμοὺτ βέη καὶ τῶν λοιπῶν συνεταίρων του μὲ ἐτήσιον μίσθωμα 20678 γροσίων, 925 γροσίων γραφικῶν δικαιωμάτων καὶ ἑνὸς φορτίου ἑκατὸν πεντήκοντα ἑπτὰ χιλιάδων ἑπτακοσίων εἲκοσι πέντε (ἣτοι 157725) γροσίων ἐφ ἃπαξ τελέσματος γροσίων (μουατζελέ), δὲν ὑπάρχει δὲ ἐπ αὐτῆς ἓτερον τιμάριον ἢ ζιαμέτιον καὶ φόρος οἰκοδομῶν (χανὲ βὲ αβαρίζ). Ὁ κεφαλικὸς φόρος τῆς νήσου ταύτης, συνιστάμενος ἐκ 1236 δελτίων (ἐβρὰκ), κατανεμομένων εἰς τρεῖς κατηγορίας, εὓρηται ἐγγεγραμμένος μὲ ποσόν 7697 1/2 γροσίων, ἐκ τοῦ ποσοῦ δὲ τούτου προσδιωρίσθησαν 6475 γρόσια διὰ τὸ ταμεῖον τοῦ ναυστάθμου (τερσανὲ) καὶ τὸ ὑπόλοιπον διὰ τὰς ἀνάγκας τοῦ στρατοῦ (μεβατζίπ). Δι ἀντισήκωμα ναυτῶν (καλιοντζῆ) τῆς νήσου ταύτης εἰσεπράττοντο ἐτησίως πέντε χιλιάδες γρόσια, ἐκτὸς δὲ τούτου εἰθίζετο ἀνέκαθεν, παρουσιαζομένης ἀνάγκης καὶ συνεισφορὰ ξυλείας διαφόρων διαστάσεων ὑπὲρ τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ναυστάθμου. Τὸ ἓν καὶ ἣμισυ τέταρτον καὶ τὸ ἓν τρίτον μερίδιον τοῦ ἂλλοτε προθυπουργοῦ (χωσατρατζάμη) ἀποβιώσαντος Μεχμὲτ πασᾶ, καθὼς καὶ ἡ ἐπ ὀνόματι αὐτοῦ ὡς ἰδιοκτησία του τελοῦσα φορολογικὴ περιφέρεια ἓδρας Ἐλ Μποστὰν τοῦ δήμου Ἐλ Μποστὰν τοῦ σαντζακίου Μαραάς, ἣτις παρεχωρεῖτο ὡς χάσιον εἰς τοὺς νομάρχας (βαλή) τοῦ Μαραάς, ἐφ ὃρῳ ὃπως τὸ ἐτήσιον μίσθωμα, καθὼς καὶ ἑκατὸν γρόσια κατ ἓτος καταβάλλωνται εἰς τὸ αὐιτοκρατορικὸν ταμεῖον διὰ χειρὸς τοῦ βακουφίου τοῦ ἀποβιώσαντος, διαγραφέντα ἀπὸ τὸν χαρακτηρισμὸν παροχῶν τελείας κυριότητος καὶ τοῦ αὐτοκρατορικοῦ χασίου, παραχωρηθέντος διαύτοκρατορικοῦ χασίου ὡς ἰδιοκτησία εἰς τὸν εἰρημένον, ἐφ ὃρῳ ὃπως ὑπαχθῶσιν εἰς τὴν ἀφέρωσιν (βακούφ) τοῦ ρηθέντος.
Εἰς περίπτωσιν ὃθεν, καθ ἣν ἡ φορολογικὴ περιφέρεια (μουκαταά) τῆς νήσου ταύτης ἢθελε παραχωρηθῇ ὡς ίδιοκτησία τοῦ ρηθέντος βεζίρου Μου βαλῆ τῆς Αἰγύπτου, ἀφοῦ ἐν πρώτοις καταβληθῇ πλήρως τὸ τίμημα τῆς παραρήσεως εἰς τοὺς κατόχους τῆς ἰδιοκτησίας ταύτης, νὰ καταβάλλωνται τὸ ἑτησίως καθωρισμένον μίσθωμα, γραφικὰ δικαιώματα, ἀντισηκώματα ναυτῶν καὶ εἰσφορά ξυλείας, ὁσαδήποτε καὶ ἂν εἶναι, ἐγκαίρως εἰς τὰ ταμεῖα τοῦ δημοσίου (μιρὶ) καὶ Χαρεμέιν καὶ ναυστάθμου.
Νὰ μὴν ἐπέρχεται μείωσις εἰς τὴν εἰσφορὰν ξυλείας. Νὰ καταβάλλεται, ὡς πρώτερον, ὁ κεφαλικὸς φόρος. Ἐπειδὴ δὲ λόγῳ τῆς γενησομένης παραχωρήσεως ὡς πλήρους ἰδιοκτησίας δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ εἰσπραχθῇ τίμημα ἀδεσπότου λόγῳ χηρεύσεως, ἳνα μὴ μειωθῶσιν αἱ πρόσοδοι τῶν ἰμαρετίων τῶν Χαρεμέιν, πρέπει νὰ καθορισθῇ, ὡς εἰς παρομοίας περιπτώσεις γίνεται, ἀνάλογον ποσὸν καταβαλλόμενον κατ ἒτος ἐκ τοῦ αὺτοκρατορικοῦ Μου νομισματοκοπείου (δάρπχανὲ).
Δέον ὃθεν ὃπως διαγραφεῖ ἀπό τοῦ Μαρτίου τοῦ ἒτους 1228 ἡ ἐπ ὀνόματι τῶν ρηθέντων ἰδιοκτητῶν ὡς ἰδιοκτησία αὐτῶν ἐγγραφὴ αὓτη, νὰ χωρισθῇ καὶ ἀποσπασθῇ τοῦτο τὸ κτῆμα (ἡ Θάσος) ἀπὸ τὸ βακούφιον τὴς αὐτοκρατορικῆς βιβλιοθήκης καὶ δι αὐτοκρατορικοῦ διατάγματος νὰ διορθρωθῇ ἐν τῷ αὐτοκρατορικῷ κτηματολογίῳ ἐγγραφὴ καὶ καταχωρηθῇ ἐν αὐτῷ ἡ παραχώρησις ὡς πλήρους ίδιοκτησίας εἰς τὸν ρηθέντα βεζίρην Μου, νὰ συνταχθῇ ὑπὸ τοῦ αὐτοκρατορικοῦ διβανίου Μου ὑψηλὸν διάταγμα διά τὴν διόρθωσιν καὶ νὰ ἐκδοθοῦν ἐπιστολαὶ πρὸς τὰ λογιστήρια τοῦ αὐτοκρατορικοῦ βακουφίου Χαρεμέιν καὶ τοῦ κεφαλικοῦ φόρου διά τὴν τακτοποίησίν των.
Ὃταν ἀνεκοινώθησαν ταῦτα εἰς τὸν ἀντιπρόσωπον τοῦ εἰρημένου πασᾶ Νετζίπ, πρότυπον τῶν προγόνων καὶ εὐγενῶν, αὐξηθήτω ὁ ζῆλος του, οὗτος ἀνέφερε διὰ τακριρίου εἰς τὰ αὐτοκρατορικὰ ἀνάκτορα Μου ὃτι ἐν περιπτώσει καθ ἣν, ὡς φιλικῶς ἐνεκοινώθη, ἢθελε γίνει αὐτοκρατορικὴ παραχώρησις ὡς πλήρους ίδιοκτησίας τῆς περιφερείας ταύτης εἰς τὸν εἰρημένον, θά καταβληθῶσιν εἰς τοὺς ἰδιοκτήτας ἒναντι τῶν ὡρισμένων τόκων, ἐκτὸς τοῦ μισθώματος καὶ τῶν γραφικῶν, ἀνάλογα ποσὰ εἰς ἐντόκους ὁμολογίας, ἃς ἢθελε προμηθευθῇ ἐὰν δὲ ἠθελον. ἀναλόγως τοῦ τόκου των, νὰ καταβληθῶσιν τὰ ἀπαιτούμενα ποσὰ τοῖς μετρητοῖς, ἐπίσης δὲ νὰ καταβάλλωνται ἐγκαίρως εἰς τὰ τρία ρηθέντα ταμεῖα τὰ ἐτησίως καθωρισμένα μίσθωμα, γραφικὰ, ἀντισηκώματα ναυτῶν, ὁσαδήποτε καὶ ἂν εἶναι, ἐπιβαλλομένης δὲ ἀνάγκης νὰ καταρτίσῃ οἱανδήποτε ξυλείαν ἢθελεν ζητήσει παρ αὐτοῦ καί νὰ καταβάλλῃ. ὡς καὶ πρότερον τὸν εἰς τὴν περιφέρειαν ταύτην ἐπιβαλλόμενον φόρον.
Ἡ ὑπηρεσία τὴν ὁποίαν ὁ ἂνθρωπος αὐτὸς προσέφερε εἰς τὴν θρησκείαν καὶ τὸ κράτος καὶ ἡ προσπάθεια καὶ ἀφοσίωσις αὐτοῦ περιουσιακῶς τε καὶ σωματικῶς δὲν ἰσοφαρίζεται μὲ τινας Θάσους καὶ τὰ ἐξαρτήματά της. Τὰ χρήματα ἃτινα έξώδευσεν εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῆς Χετζάζης δύνανται νὰ θεωρηθοῦν καὶ λογισθοῦν χιλιάκις ὡς ἀντίτιμον.
Ὁ δοῦλος (κοὺλ) Μου ρηθεῖς Μεχμέτ Ἀλὴ πασὰς εἶπε μὲν ὃτι εἶναι πρόθυμος νὰ καταβάλῃ τὸ ἀντίτιμον, τὸ ὁποῖον καταβάλλουσι οἱ κατέχοντες αὐτά ἀλλά ἐγὼ αἰσχύνομαι νὰ τὰ πάρω.
Νὰ χαρισθῶσιν ὃθεν εἰς τοὺς κατόχους τὰ ἀναλογοῦντα ἐκ τῆς περιφερείας ταύτης λαμβανόμενα ποσὰ διὰ τῆς ἱκανοποιήσεως αὐτῶν διὰ παροχῶν ἢ ὁμολογιῶν, καθώς καὶ τὰ ἀντισηκώματα ναυστάθμου, ξυλείας, ναυτῶν καὶ λοιπαὶ συνεισφοραὶ, πλὴν τοῦ κεφαλικοῦ φόρου. Τὰς ὑπηρεσίας, τὰς ὁποίας ὁ ρηθεὶς προσέφερεν οὐδεὶς ἂλλος προσέφερε. Τοῦτο ὃλοι σας τὸ παραδέχεσθε.
Ἐξεδόθη ὃθεν ἒνδοξον αὐτοκρατορικὸν χαττίον Μου, ὃπως παραχωρηθῇ αὓτη ἀμέσως, χωρὶς νὰ ἀναμειχθῇ οὐδεὶς ἂλλος πλὴν του αὐτοκρατορικοῦ Μου θησυροφυλακίου.
Τὸ αὐτοκρατορικόν κτηματολόγιον Μου ὑπέβαλε συνοπτικόν δελτίον, συμφώνως πρὸς τὸ ὁποῖον δι ὑψηλοῦ χαττίου Μου διεγράφη ἐν τῷ αὐτοκρατορικῷ κτηματολογίῳ ἡ ἐγγραφὴ ὡς κτήματος βακουφικοῦ καὶ ἐνεγράφη τοῦτο ὡς κτῆμα τελείας κυριότητος ἐπ ὀνόματι τοῦ εἰρημένου, ἳνα συμφώνως πρὸς τὸ ὑψηλὸν φιρμάνιον Μου χαρισθῶσιν αἱ, ἐκτὸς τοῦ κεφαλικοῦ φόρου, συνεισφοραὶ ὑπὲρ τοῦ ναυστάθμου, ξυλείας, ἀντισηκώματα ναυτῶν καὶ λοιποὶ φόροι, καθὼς καὶ τὸ ἐγγεγραμμένον ποσόν τοῦ μισθώματος.
Διέταξα, ὃπως χορηγηθῇ τῷ εἰρημένῳ αὐτοκρατορικὸν κτηματόγραφον (μικναμέι χουμαγιούν) ἐπ ὀνόματι τοῦ εἰρημένου, εἰς ὃν παρεχωρήθη.
Ἐξεδηλώθη μεγίστη αὐτοκρατορικὴ χάρις καὶ ὑψηλὴ σουλτανικὴ εὐμένειά Μου ὑπὲρ τοῦ εἰρημένου, καὶ ἒδωσα τὴν 27 τοῦ μηνὸς Ρεμπί οὐλ ἐβὲλ τοῦ ἒτους 1228 τὸ παρὸν τὴν εὐτυχίαν συμβολίζον αὐτοκρατορικὸν κτηματόγραφον Μου. διέταξα δὲ, ὃπως ἡ νῆσος αὓτη διὰ τῆς διορθώσεως τῆς ἐγγραφῆς της ἐγγραφῇ δι ὑψηλοῦ χαττίου ὡς τελείας κυριότητος ἰδιοκτησία αὐτοῦ καὶ πλὴν κεφαλικοῦ φόρου μὴ ζητηθῶσιν παρ αὐτοῦ εἲτε μισθώματα τοῦ δημοσίου, εἲτε δικαιώματα ναυστάθμου, ἀντισηκώματα ναυτῶν εἲτε ἂλλο τι ὑπὸ τύπον φόρου.
Ἂς κατέχῃ καὶ νέμεται εἰς τὸ ἑξῆς ὡς ἰδιοκτησίαν τελείας κυριότητος τὴν νῆσον ταύτην ὁ εἰρημένος πασᾶς, ὃπως βούλεται καὶ ἐπιθυμεῖ, οὐδεὶς δὲ ἂλλος τις μὴ ὀχλήσῃ τοῦτον ἐπ οὐδενί τρόπῳ καὶ οὐδεμιᾷ αἰτία. Οὓτω νὰ γνωρίζωσιν καὶ ὑπολήπτωνται τοῦ ἱεροῦ συμβόλου. 27 Ρεμπί οὐλ ἐβὲλ1228 (30Μαρτίου 1813). [Απ. Ε. Βακολόπουλου, Documents de l époque Turque (1455-1813).]
Κατά την εποχή της παραχωρήσεως της Θάσου στον Μεχμέτ Αλή, μισθωτής του νησιού ήταν ο μπέης της Δράμας Μαχμούτ ο Δράμαλης, που κατατροπώθηκε τον Ιούλιο του 1822 στα Δερβενάκια.
Ο αρχίατρος του οθωμανικού στρατού στην Καβάλα Σταύρος Μερτζίδης από το Μελένικο στα Θασιακά του μετέφρασε εκτενή αποσπάσματα αυτού του φιρμανίου του 1911, σσ. 275-279.]
Η Jelena Novakovic sτο άρθρο της Αναζητώντας το φίρμάνι με το οποίο παραχωρήθηκε η Θάσος στο Μεχμέτ Αλή. Θασιακά: τ. 12 σ. 564 γράφει: Ο Απόστολος Βακαλόπουλος δημοσιεύει τη μετάφραση που υπήρχε στο αρχείο του δικηγόρου Αναστασίου Λαμπίρη στη Θάσο. Ο Σταύρος Μερτζίδης δεν αναφέρει από πού προέρχεται η μετάφραση του τουρκικού φιρμανίου που παραθέτει. Αλλά οι δύο μεταφράσεις διαφέρουν. Συμπίπτουν βέβαια μερικά νοήματα και αρκετά νούμερα, αλλά δεν παύουν ν’ αποτελούν δύο διαφορετικές μεταφράσεις, που δίνουν την εντύπωση ότι αποτελούν δύο ξεχωριστά κείμενα.