Tου Χρυσόστομου Γ. Κεβρεκάκη
Κάθε φορά που ανοίγουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, μια μορφή είναι κυρίαρχη στο μυαλό μας: Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ. Γιατί ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ είναι ο βασικός παράγοντας διαμόρφωσης της Παιδείας ενός λαού.
Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ούτε ορίζεται ούτε περιγράφεται. Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ βιώνεται. Αποτολμώ, λοιπόν, χωρίς ο ίδιος να είμαι δάσκαλος, όχι να ορίσω τον δάσκαλο αλλά να αρθρώσω το όραμά μου γι’ αυτόν μέσα από την εξομολόγηση και αυτοκριτική ενός μεγάλου δασκάλου μου, που βγήκε από όσα δεν μπόρεσε όσο και αν τα ήθελε.
Οραματίζομαι τον δάσκαλο που αντέχει αλλά και καλλιεργεί τη γνωστική αυτονόμηση του μαθητή, τον δάσκαλο που δεν προσβάλλεται από τη σταδιακή μείωση του ρόλου του και, τελικά, την αυτοκατάργησή του την ώρα που ο μαθητής «έμαθε να μαθαίνει». Αυτή η μετάβαση του νέου από τη στηριγμένη στον δάσκαλο, δηλαδή από την ετεροκαθοριζόμενη αντίληψη του κόσμου, σε μια όλο και περισσότερο δική του αντίληψη, είναι μια δύσκολη, επώδυνη αλλά υπέροχη υπόθεση. Είναι ένας δεύτερος τοκετός στη ζωή του ανθρώπου. Ξαναρχίζει να ζει και γίνεται ελεύθερος.
Οραματίζομαι τον δάσκαλο που δεν παρασύρεται από τον ναρκισσισμό που προκαλεί η γνωστική υπεροχή του έναντι των μαθητών του. Η διαφωνία του μαθητή, όταν προβάλλεται με επιχειρήματα και ευπρέπεια, δεν είναι απειθαρχία. Οι εξετάσεις δεν μπορεί να καταντούν επίδειξη ικανότητας αποστήθισης. Οφείλουν να λειτουργούν ως μέθοδοι διαπίστωσης ότι ο διδασκόμενος έμαθε να μαθαίνει.
Οραματίζομαι τον δάσκαλο που αντέχει την –άδικη ή δίκαιη– αμφισβήτησή του από τον μαθητή του, την επιθετικότητά του, ακόμη και την πικρή γεύση της αγνωμοσύνης, με όριο βέβαια τη βία και τη χυδαιότητα. Όσο πιο πολλή ψυχή επενδύει ο δάσκαλος στο παιδαγωγικό και διδακτικό του έργο τόσο πιο επώδυνη μπορεί να γίνει η διδακτική σχέση και η ανθρώπινη έκβασή της. Η διδακτική προσφορά όμως δεν γίνεται υπό τον όρο της αναγνώρισης του δασκάλου από τον μαθητή. Όταν ο μαθητής πάρει όσα είχε να πάρει από τον δάσκαλο, οι δρόμοι τους χωρίζουν, όπως χωρίζει το μέλλον από το παρελθόν, η προοπτική από την αναδρομή. Άλλωστε, και η πατρότητα και η μητρότητα έχουν χρονικά όρια.
Οραματίζομαι τον δάσκαλο που ζει μέσα κι όχι πάνω από την κοινωνία, τον δάσκαλο που είναι τμήμα της κοινωνικής σύγκρουσης, που έχει και ένα «εγώ» η σκέψη του, όταν διαθέτει. Παίκτης είναι ο δάσκαλος, δεν είναι διαιτητής. Γι’ αυτό δεν πρέπει να προσποιείται τον ουδέτερο διαιτητή. Αυτό που νοθεύει τη διδακτική σχέση δεν είναι βέβαια οι δάσκαλοι με δική τους άποψη, αλλά οι δήθεν «αντικειμενικοί», αυτοί δηλαδή που βαφτίζουν την άποψή τους «αντικειμενική» και έτσι, έμμεσα αλλά σαφώς, αποκλείουν κάθε άλλο. Γι’ αυτό και ο πραγματικός δάσκαλος, σε αρκετές περιπτώσεις, γίνεται εξομολογητικός. Άλλωστε, υπάρχουν και μαθητές που εμπνέουν τον δάσκαλο. Μεγάλες και σπάνιες οι στιγμές που ο δάσκαλος αισθάνεται μαθητής των μαθητών του. Αυτό είναι θρίαμβος του δασκάλου! Είναι μέθεξη.
Τα οράματα όσο κι αν είναι άφταστα ή μάλλον διότι είναι άφταστα, είναι και αενάως δημιουργικά. Όμως το άφταστο του απόλυτου οράματος δεν σημαίνει πλήρη αδυναμία μικρής ή μεγάλης προσέγγισής του.
Ο Χρυσόστομος Γ. Κεβρεκάκης είναι δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Καβάλας