Του Αργύρη Μυστακίδη
Απίστευτη, αλλόκοτη, απρόσμενη, η χειρότερη όλων των εποχών (κατά το τελευταίο εξώφυλλο του περιοδικού TIME), είναι λίγοι μόνο από τους χαρακτηρισμούς που αποδίδονται στη χρονιά που πριν λίγες ώρες μας αποχαιρέτησε, προς ανακούφιση μάλλον των περισσοτέρων μας.
Θεωρώ όμως ότι η λέξη που την χαρακτηρίζει πληρέστερα (και με διάθεση να διασκεδάσουμε όλα όσα μας συνέβησαν) είναι αυτή της «επακούμβησης». Ένας όρος που ακούσαμε κατ’ επανάληψη το 2020 (επ’ αφορμή του γνωστού επεισοδίου, που έλαβε χώρα τον περασμένο Αύγουστο, μεταξύ της ελληνικής φρεγάτας «ΛΗΜΝΟΣ» και της τουρκικής «Kemal Reis»).
Διότι όλοι μας, από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο, αισθανθήκαμε σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, μια ισχυρή σκουντιά. Όλα όσα θεωρούσαμε αυτονόητα, έπαψαν να είναι, με τρόπο αιφνίδιο και εντελώς απρόσμενο. Η ελευθερία μας στη μετακίνηση, στη συνάθροιση, στη δια ζώσης εργασία και εκπαίδευση, στην απρόσκοπτη πρόσβαση στις υγειονομικές δομές και τόσα ακόμη, ανεστάλησαν υπό όρους, επέστεψαν μερικώς και ξανά ανεστάλησαν «μέχρι νεωτέρας», υπενθυμίζοντάς μας ότι οι «σταθερές» μας μπορεί να μετατραπούν σε «μεταβλητές» πολύ πιο εύκολα απ’ όσο μπορούσαμε να φανταστούμε. Το Skype και το Zoom αντικατέστησαν το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, την σχολική αίθουσα, την αίθουσα διαλέξεων, την αίθουσα του Δημοτικού συμβουλίου, το καφέ! Νιώσαμε λοιπόν για τα καλά, αυτό το περίεργο συναίσθημα μιας αιφνίδιας και επίμονης σκουντιάς, που ενώ δεν επιφέρει άμεσα ανεπανόρθωτη ζημία (για τους περισσότερους τουλάχιστον), εντούτοις μας απειλεί, μας εκφοβίζει και μας απορυθμίζει, ενεργοποιώντας αντανακλαστικά άμυνας και αφυπνίζοντάς μας.
Στη χώρα μας η ενόχληση ήταν ακόμη πιο οδυνηρή, καθώς ήρθε τη στιγμή που στον ορίζοντα άρχιζαν να διαφαίνονται δειλά κάποια σημεία ανάκαμψης από τη δεκαετή επώδυνη οικονομική και όχι μόνο κρίση, ανατρέποντας πλήρως το κλίμα της όποιας αισιοδοξίας, που είχε αρχίσει να αποκαθίσταται και φέρνοντας πολλούς συμπολίτες μας στα όρια της βιολογικής και οικονομικής αντοχής τους. Σε συνδυασμό μάλιστα με την εντεινόμενη απειλή στα εθνικά μας ζητήματα, από την γείτονα χώρα, που εκδηλώθηκε αποκάλυπτα με αμετροεπή λόγο και πράξεις, η επακούμβηση για την οποία μιλούμε δημιουργεί ένα ιδιαίτερα ασταθές κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο, προκλητικό και εξόχως απαιτητικό στη διαχείρισή του.
Οι απώλειες της περασμένης χρονιάς πολλές σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Τόσο πολλές, που η αποτίμησή τους θα χρειαστεί συστηματική έρευνα πολλών ετών και θα αποδώσει πολλούς διδακτορικούς τίτλους. Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης που επιτάχυνε τις αναμενόμενες, λόγω 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, εξελίξεις στην αγορά εργασίας και αναδιαμορφώνει ραγδαία το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον. Το παγκόσμιο σοκ τεράστιο και ως τέτοιο, δεν έχει γίνει αντιληπτό και κατανοητό σε όλες του τις διαστάσεις. Ο χρόνος που θα απαιτηθεί για να επουλωθούν οι πληγές που αφήνει, δεν θα είναι τόσο σύντομος όσο ελπίζουμε και θα απαιτηθούν συστηματικές προσπάθειες και συστράτευση τεράστιων δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δεν χρειάζεται βέβαια, να είναι κάποιος ειδικός για να αντιληφθεί πόσο ανέτοιμα βρέθηκαν όλα τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους, ακόμα και των λεγόμενων «υπερδυνάμεων», στην αντιμετώπιση της κρίσης. Οι διαθέσιμοι πόροι, η συσσωρευμένη επιστημονική γνώση και εμπειρία, δεν δικαιολογούν τα όσα συνέβησαν και πρέπει να αποτελέσουν αφορμή για την εδραίωση ενός καλοσχεδιασμένου παγκόσμιου συστήματος έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον και αλλαγής προτεραιοτήτων. Οι κοινωνίες οφείλουν να πιέσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Η παγκόσμια παραμέληση της δημόσιας υγείας που ακολούθησε το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 2008, έγινε εμφανής με οδυνηρό τρόπο.
Ευχή όλων μας είναι τα διδάγματά της τρέχουσας υγειονομικής κρίσης να αξιοποιηθούν από υπεύθυνες πολιτικές ηγεσίες, που θα επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες των ασκούμενων πολιτικών, θέτοντας τον «άνθρωπο» ξανά στο επίκεντρο. Ας μην ξεχνούμε ότι η παγκόσμια οικονομική ανισότητα είναι αυτή που φέρνει τεράστιες πληθυσμιακές μάζες σε οριακές συνθήκες διαβίωσης και προβληματικής αλληλεπίδρασής τους με την άγρια πανίδα, με αποτέλεσμα την επώαση και διάδοση παρόμοιων επιδημιών.
Τελειώνοντας δεν μπορούμε παρά να σταθούμε με σεβασμό στη μνήμη όλων των συνανθρώπων μας που έχασαν τη ζωή τους εξ αιτίας της πανδημίας, αλλά και στους οικείους τους που βιώνουν τις γιορτές αυτές χωρίς τους αγαπημένους τους ανθρώπους.
Ας ευχηθούμε το 2021 να φανεί πιο γενναιόδωρο σε όλους μας και η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του Έθνους μας, να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας πιο φωτεινής περιόδου για όλους μας.