Ιλαρίων Καρατζόγλου. Ένας Καβαλιώτης μαχητής του 1821

Στοιχεία για τον Καβαλιώτη Αγωνιστή της Επανάστασης μέσα από τις διηγήσεις του Μακρυγιάννη


||  Ιστορικά και άλλα σημειώματα  ||


 

Του Ζήση Α. Βαπορίδη

 


Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (27 Σεπτεμβρίου 1831) κατά τη λεγόμενη περίοδο της Αναρχίας (1831-1833) και την κατάργηση των χιλιαρχιών και τον μετασχηματισμό των σε 6 τάγματα στην Αν. Ελλάδα έμειναν εκτός υπηρεσίας 120 αξιωματικοί, 300 υπαξιωματικοί και 1.800 στρατιώτες. Στη Δυτική, από 14 τάγματα έμειναν 1.300 εκτός υπηρεσίας.

Μεταξύ αυτών ήταν και ο Ιλαρίων Καρατζόγλου από την Καβάλα, ένα γενναῖον παλικάρι και φιλελεύθερο, όπως γράφει ο Μακρυγιάννης, που τον είχε κάνει στενό φίλο και τον αγαπούσε πιο πολύ κι απ’ αδελφό…

Τι έκανε τότε ο Καβαλιώτης αυτός αγωνιστής;

Στην πρώτη του απελπισία, όπως και πολλοί άλλοι, σκέφτηκε ν’ ανέβει κλέφτης στα βουνά.

Τότε τον συγκράτησε ο φίλος του Μακρυγιάννης που τον συμβούλεψε να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του Καβάλα και να μπορέσει, αν ήταν δυνατόν, να συνεννοηθεί και με άλλους συμπατριώτες του, να ενωθούν όλοι σε μια νέα εταιρεία με κρυφό σκοπό ν’ απελευθερώσουν τους άλλους σκλαβωμένους Έλληνες.

Σύνθημα αναγνώρισης των απεσταλμένων του Καρατζόγλου θα ήταν η λέξη φουσέκι κι απάντηση ντουφέκι. Ο Ιλαρίων πείστηκε στις συμβουλές του Μακρυγιάννη, πήγε στο Άγιον Όρος και στα Μαντεμοχώρια.

Εκεί έμεινε μερικά χρόνια μυώντας με μεγάλη μυστικότητα τους Έλληνες στην Εταιρεία.

…Εκεί στο Άγιον Όρος τον πλησιάζουν πράκτορες της Ρουσίας, όπως διηγείται ο Λουκάς Λιονταρίδης στον Μακρυγγιάνη:

«Τότε ο αρχιμανδρίτης Ανατόλιος πηγαίνει εις το Όρος, παίρνει και χρήματα μαζί του κι ανταμώνει τον Λαρίων, οπούχε καπετανλίκι εις το Όρος και Μαντεμοχώρια, και τον ορκίζει». Αφού τον όρκισε, τότε βγάζει και του δίνει κι ένα δίπλωμα ρούσικο –όποιος θα είναι αρχηγός με γκενεράλη βαθμόν. Του τάζει συγχρόνως και μια ποσότητα χρήματα και να κατηχήσει τους ανθρώπους· και να συνάζει και υπογραφές από τους κατοίκους υπέρ της Ρουσίας. Τότε στείλαμεν άνθρωπο εις τον Λαρίων νάχει το νου του. Του μίλησαν και πιστοί καλόγεροι, τράβηξε χέρι ο Λαρίων.

Ο Ανατόλιος, έξω φρενών, καταγγέλλει τη στάση του Ιλαρίωνα στον Ρώσο πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη και αυτός τον κατατρέχει.

Απελπισμένος ο Καβαλιώτης αγωνιστής παίρνει τη μεγάλη απόφαση να πάγει στην Αίγυπτο στον συμπατριώτη του Μεχμέτ Αλή, ο οποίος τότε βρισκόταν, όπως είναι γνωστό, σε ρήξη με τον σουλτάνο. Ο Μεχμέτ Αλή δεν συμφωνεί μαζί του για κίνημα στη Μακεδονία, αλλά τον στρέφει αλλού, τον στέλνει στη Κρήτη (είχε παραχωρηθεί το 1830 στον αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή και στέναζε κάτω από τις ποικιλότροπες καταπιέσεις του νέου διοικητή) ν’ αντισταθεί εναντίον του σουλτάνου ως αρχηγός κινήματος των Κρητικών… Αλλά κάποιοι από τους παραπάνω τον πρόδωσαν και οι Τούρκοι τον έπιασαν και τον έριξαν στις φυλακές του ναυστάθμου, του Μπάνιου, στην Κωνσταντινούπολη.

Τότε ο Μακρυγιάννης, με τις επαφές του με τις πρεσβείες της Αγγλίας και Γαλλίας στην Αθήνα και με τις διαβεβαιώσεις του, ελευθερώθηκε…

Ο Ιλαρίων δεν χάρηκε την ελευθερία του, γιατί ύστερ’ από λίγο τον σκότωσαν οι Τούρκοι παρακινημένοι από ρωσικό δάκτυλο κι ο Μακρυγιάννης τελειώνει την τραγική του ιστορία του φίλου του, παλιού αγωνιστή του 1821 και πρώιμου Μακεδονομάχου, με τα εξής απλά λόγια:

«Και χάσαμε έναν γενναίο άντρα».

[ Α. Ε. Βακαλόπουλος, Θεσσαλονικιά και άλλα μακεδονικά μελετήματα, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991, σσ. 255-257. ]