1846: Ο Μοχάμεντ Άλι στην Ευρώπη [Μέρος Γ΄]

Για πρώτη φορά στα ελληνικά: Ντοκουμέντα από το τελευταίο ταξίδι του Αντιβασιλέα της Αιγύπτου στην Ευρώπη, τρία χρόνια προ του θανάτου του - Η επίσκεψή του Πασά στη γενέτειρα πόλη της Καβάλας σαράντα έξι χρόνια μετά την αποδημία του!


||  Ιστορικά και άλλα σημειώματα  ||


 

Του Ζήση Α. Βαπορίδη

 


JOURNAL DE CONSTANTINOPLE, ECHO DE L’ORIENT 1ᵉʳᵉ  Année, Nᵒ 2. Dimanche, 16 août 1846

Κωνσταντινούπολη, 16 Αυγούστου

Ο κ. Στέφανος Ζιζίνιας, πρόξενος του Βελγίου στην Αλεξάνδρεια, καθώς και ο κ. Τοσίτσας, πρόξενος της Ελλάδος στην ίδια πόλη, οι οποίοι είχαν την τιμή να συνοδεύουν εδώ την Αυτού Υψηλότητα τον Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου, μόλις παρασημοφορήθηκαν με το Nishan Iftihar (*) διακοσμημένο με μπριλλάντια.

Η Υψηλότης Του, ο Μοχάμεντ Άλι, Πασάς της Αιγύπτου. David Wilkie, 1841 Ελαιογραφία 24 x 20 in. (61 x 50.8 cm.). Πινακοθήκη Μουσείου Tate Λονδίνο. (Roberts 2007, πίν. 3, μεταξύ σσ. 114-115).

Προς τούτοις η Αυτής Υψηλότης Εσμά Σουλτάνα παρέδωσε στον κ. Ζιζίνια, για την κυρία σύζυγό του, ένα υπέροχο ωρολόγιο τσέπης στολισμένο με μπριλλάντια μεγάλης αξίας.

(*) Μετάλλιο του Τάγματος της Δόξης

5/11/1846.  Courrier de Constantinople, Moniteur du commerce.

Αλεξάνδρεια, 24 Αυγούστου.

Η Αυτού Υψηλότης ο πασάς της Αιγύπτου αφίχθη εκ Κωνσταντινουπόλεως σήμερα, 24 Αυγούστου.

Κατά την αποβίβασή Της, η Υψηλότης Του έγινε δεκτή με όλες τις στρατιωτικές τιμές και με ζητωκραυγές χαράς από τις διάφορες τάξεις του πληθυσμού που είχαν σπεύσει στις προκυμαίες και στην λεωφόρο του ανακτόρου του Ραζ-ελ-Τιν όπου επρόκειτο να καταλύσει ο πασάς. Η Υψηλότης Του συνοδευόταν από την Αυτού Εξοχότητα τον Χαμίντ μπέη, αυλάρχη της Αυτού Μεγαλειότητος του Σουλτάνου, από τα μέλη της ακολουθίας του, από αξιωματούχους και από έναν μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων.

Η διαδρομή από την Κωνσταντινούπολη στην Αλεξάνδρεια ήταν πολύ ευχάριστη, πραγματοποιήθηκε σε εξήμισυ μέρες, ο δε καιρός ήταν θαυμάσιος. Καθ’ όλη την διάρκεια του ταξιδίου η Υψηλότης Του ήταν διαρκώς εύχαρις και προσηνής προς όλον τον κόσμο. Συζητούσε με οικειότητα με τα πρόσωπα που τον περιέβαλλαν, ειδικά με την Εξοχότητά Του τον Χαμίντ μπέη, την αξία του οποίου ήταν σε θέση να εκτιμήσει πλήρως.

Κατά την διαδρομή ο πασάς σταμάτησε για ένα εικοσιτετράωρο στην Καβάλλα, η οποία είναι, όπως γνωρίζετε, η γενέτειρα πόλη του. Εκεί τον περίμενε η πιο συγκινητική υποδοχή.  Η Υψηλότης Του κατέλυσε στην οικία που είχε ζήσει ο πατέρας του και που ο ίδιος είχε γεννηθεί και περάσει τα πρώτα χρόνια της νεότητάς του.

Όλα τα ευαγή ιδρύματα, τα σχολεία και οι λοιποί τομείς δημόσιας ωφέλειας έλαβαν μερίδιο της γενναιοδωρίας του· προπάντων ο κλήρος: όποια και αν ήταν η τελετή του δεν έμεινε ξεχασμένος· έλαβε πολλά ώστε να δώσει κατ’ αναλογίαν.

Από την Καβάλλα ο πασάς μετέβη στην Ρόδο όπου έμεινε 18 ώρες προκειμένου να δοθεί στο Esseri Djédid χρόνος να ανανεώσει τις προμήθειές του σε γαιάνθρακα. Στην Ρόδο η Υψηλότης Του επισκέφθηκε την πόλη, τα προάστια, το οπλοστάσιο και άλλες εγκαταστάσεις. Εκεί πάλι, όπως και παντού, άφησε εκ νέου μαρτυρίες της γενναιοδωρίας του.

Κατά την άφιξή του ανταλλάχθηκαν οι συνήθεις χαιρετισμοί: ήταν οι ίδιοι όπως όταν άφηνε το λιμάνι.

Ο πασάς θα μείνει δύο ως τρεις ημέρες στη Αλεξάνδρεια.

Έχουν ετοιμαστεί μεγάλοι εορτασμοί για την περίσταση της επιστροφής του· απόψε θα έχουμε πυροτεχνήματα και φωταψίες.

Μετά τις γιορτές η Υψηλότης Του θα μεταβεί στο Κάιρο για να περάσει εκεί ένα δεκαήμερο με την Εξοχότητά Του τον Χαμίντ μπέη, ο οποίος στην συνέχεια θα επιστρέψει στην Κωνς/πολη αφού προηγουμένως τεθεί σε καραντίνα στην Ρόδο, όπου έχουν δοθεί οι σχετικές εντολές.

[Μετάφραση Βασίλη Ζήση Βαπορίδη.]

Για αυτό το ταξίδι-προσκύνημα υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα τοπική πηγή: Ένα υπόμνημα του Μιχαήλ Γ. Χριστίδη του 1902 που διαβίβασέ ο Ι. Κωνσταντινίδη στον Στεφ. Δραγούμη έχει ως εξής:«Συνοπτική Ιστορία του υπό την προστασιών των Α. Υηλοτάτων Αντιβασιλέων της Αιγύπτου πολιτεύματος της νήσου Θάσου, από του 1834 μέχρις εσχάτων».

Ιστορικόν

Ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς […] Ήτο υιός Ιβραήμ αγά Δερβέναγα.

Κατά την νεανικήν του ηλικίαν υπό θανάσιμων εχθρών καταδιωκόμενος και την προσοχήν των διαλαθών κατέφυγεν εις Θάσον, ένθα είχε πολλούς πιστούς φίλους, οίτινες εδέχθησαν αυτόν ανοικταίς αγκάλαις. Τούτο μαθόντες οι εχθροί του μετέβησαν εις Θάσον και δι’ υποσχέσεων και απειλών εζήτουν την παράδοσιν αυτού, αλλ’ οι Θάσιοι επιμελώς κρύψαντες επί πολλούς μήνας και περιποιηθέντες αυτόν διηυκόλυνον διά παντός μέσου την φυγήν αυτού εις Αίνον, ένθα κατετάχθη ως εθελοντής εις τον στρατόν μεθ’ ου και μετέβη εις Αίγυπτον.  […]. Το 1846 ο αοίδιμος Πασάς πριν μεταβεί εις Καβάλλα επεσκέφθη διά των πολεμικών του την προσφιλή Αυτώ Θάσον, εδέχθη εις ακρόασιν τους τα πρώτα φέροντας, εξήτασε την κατάστασιν της νήσου, εξ ης έμεινεν ευχαριστημένος και συμπαραλαβών όσους ήθελαν να τον συνοδεύσωσι μέχρι Καβάλλας ανεχώρησε[…].

[Στ. Ν. Κεκρίδη, «Η Θάσος κατά τον 19ο αιώνα: ένα ανέκδοτον ιστορικό υπόμνημα Θασιακά, τ. 10, Καβάλα 2001. σσ. 378-9.]

Τα γεγονότα του 19ου αιώνα που περιγράφει ο Μ. Χριστίδης στο υπόμνημά του, απέδιδαν τα κατά καιρούς θρυλούμενα τότε στο νησί. Για τον Μ. Γ. Χρηστίδη βλ. Κ. Χιόνης «Βιογραφίες νεοτέρων ανδρών της Θάσου»  Θασιακά τ. 3 σ.111

Επίσης ο Ιωάννης Μ. Μπακιρτζής, Στην Ανακοίνωση της 4/10/2015 στο Ζ΄ Συμπόσιο Θασιακών Μελετών La Question de Thassos. του Γάλλου πολιτικού, Albert François Lebrun αναφέρει: «Σύμφωνα με την εφημερίδα Takvim-i Vakâyi, κατά τις 18-20 Αυγούστου 1846 αναχώρησε με το οθωμανικό πλοίο Eser-i Cedit. Και επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Καβάλα μετά από 47 έτη». Επικαλούμενος την αναφορά του Yahya Bağçeci, σε άρθρο του, στο The Journal of International Social Research, 2014.Volume: 7 Issue: 32,-p. 227