Επιστολή προς όλους τους εμπλεκόμενους με το ζήτημα της προστασίας και επανάχρηση των καπναπόθηκών, απέστειλε το Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων – Περιφερειακή Ημέρα Ερειπίων που γιορτάζεται την 18η Απριλίου. Απευθυνόμενο από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τον Δήμο Καβάλας, έως και τους βουλευτές Καβάλας, Δράμας και Ξάνθης το ΙΚΚΙΚ επισημαίνει ότι η κατάσταση με τα συγκεκριμένα κτίρια θα μπορούσε να βελτιωθεί αν εφαρμοζόταν η νομοθεσία!
Ακολουθεί η επιστολή της διοίκησης του Ινστιτούτου, με θέμα «Η προστασία, διατήρηση, διάσωση & ανάδειξη-επανάχρηση των κτιρίων καπναποθηκών, χαρακτηρισμένων ή μη ως «νεώτερα μνημεία» από το Υπουργείο Πολιτισμού».
«Με αφορμή το τελευταίο έγγραφο της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων (ΥΝΜΤΕΑΜΘ) του Υπουργείου Πολιτισμού, με αρ.πρωτ. οικ.77898/22.02.2024, ως απάντηση σε καταγγελία-αναφορά του Ι.Κ.Κ.Ι.Κ. σχετικά με το κατεπείγον ζήτημα της προστασίας, διατήρησης, διάσωσης & ανάδειξης/επανάχρησης των καπναποθηκών της Καβάλας, σας ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια πλην .όμως οφείλομε να, απευθύνουμε το παρόν έγγραφό μας, σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και υπηρεσίες και σας γνωρίζουμε τα εξής:
- Θεωρούμε a priori, τους στόχους του ΙΚΚΙΚ για την ανάδειξη και προβολή του πολιτιστικού και πολιτισμικού προϊόντος της περιοχής μας με άξονα την καλλιέργεια, μεταποίηση, εμπορία των καπνών και την διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς και δη των καπναποθηκών της πόλης της Καβάλας, ως κοινούς, με τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, το Δήμο Καβάλας, την Περιφέρεια, τους εκπροσώπους μας στο Κοινοβούλιο και κάθε άλλο εμπλεκόμενο φορέα.
- Οι καπναποθήκες αποτελούν το σημαντικότερο στοιχείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης της Καβάλας και σημαντικό τμήμα της τοπικής μας ιστορίας. Η αρχιτεκτονική και ιστορική κληρονομιά της πόλης επλήγη ανεπανόρθωτα από την κατεδάφιση σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας καπναποθηκών. Εδώ και πολλά χρόνια παρακολουθούμε ένα διαρκές έγκλημα, την υποβάθμιση και αλλοίωση της φυσιογνωμίας της Καβάλας, της «Μέκκας του Καπνού». Το τελευταίο διάστημα, κτίρια χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα η ως νεώτερα μνημεία καθίστανται επικίνδυνα ή ετοιμόρροπα, κατεδαφίζονται με συνοπτικές διαδικασίες, και μετατρέπονται σε οικοδομικά απόβλητα, κοινώς μπάζα. Τι δεν έγινε σωστά και η πόλη χάνει την ιστορία της, τη μνήμη της, την ταυτότητά της εν τέλει; Η απώλεια του συγκριτικού πλεονεκτήματός της έναντι άλλων σύγχρονων αστικών κέντρων -δηλαδή η ύπαρξη πλήθους (32 τον αριθμό) καπναποθηκών εντός της αστικής περιοχής της- συντελείται μεθοδικά και χωρίς ποινές των ενόχων.
- Την τελευταία δεκαετία, υποβάλλοντας αρμοδίως (κατά κύριο λόγο στην ΥΝΜΤΕΑΜΘ, και Δήμο Καβάλας ) πλήθος εγγράφων μας, με κατάθεση προτάσεων, με πιστοποίηση της υφιστάμενης κατάστασης των μνημείων της βιομηχανικής κληρονομιάς μας, κ.α., προσπαθούμε να σώσουμε ότι (εάν) δύναται να σωθεί. Οι κάθε είδους παρεμβάσεις μας, στις εν λόγω υπηρεσίες, εκ του αποτελέσματος, αποδείκτηκαν στείρες. Στείλαμε επίσης επιστολές, δελτία τύπου, δημοσιεύματα στα ΜΜΕ κλπ, απέβησαν άκαρπες και αυτές οι προσπάθειες. Με την τελευταία μας επιστολή (Δεκέμβρη 2023), προτείναμε το αυτονόητο, την ελάχιστη παρέμβαση, δηλαδή τουλάχιστον να μη μείνει καμία καπναποθήκη χωρίς στέγη, με πρόταση την τοποθέτηση προστατευτικής στέγης (εργασία χαμηλού κόστους, γρήγορης κατασκευής, αντισταθμιστικά μεγάλου οφέλους), για άμεση προστασία του κελύφους των καπναποθηκών. Όπως γνωρίζουμε όλοι μας τεχνικοί επιστήμονες και μη, εάν πέσει η στέγη οποιουδήποτε κτιρίου, άμεσο επακόλουθο είναι η κατάρρευση της τοιχοποιίας και των δαπέδων συν τω χρόνο. Άρα για ποια «νεώτερα μνημεία» θα μιλάμε στο μέλλον, για ποιο διασωζόμενο αυθεντικό υλικό, αν όχι για ερειπωμένα κτίρια που μετατρέπονται σε οικοδομικά απόβλητα; Το κόστος δε της απομάκρυνσης μπάζων είναι απείρως υψηλότερο από την προστατευτική τοποθέτηση στέγης.
- Κατά την άποψή μας, θα μπορούσε να βελτιωθεί η κατάσταση και να αποτραπεί ο κίνδυνος, αν εφαρμόζονταν το Σύνταγμα και οι νόμοι που ψήφισε το κοινοβούλιο.
- Συγκεκριμένα ερωτάται η ΥΝΜΤΕΑΜΘ, που έχει ως κυρίαρχο λόγο ύπαρξης την προστασία και ανάδειξη των καπναποθηκών-μνημείων, ποια είναι η στόχευση της υπηρεσίας, και κυρίως ποιες είναι οι προτεραιότητές της; Είναι ή όχι η προστασία της βιομηχανικής κληρονομιάς της Καβάλας όπως καθορίζεται από τους νόμους και τον οργανισμό του ΥΠΠΟ;
- Οι υποχρεώσεις των ιδιοκτητών μνημείων είτε είναι δημόσια είτε ιδιωτικά, αναφέρονται στο αρ. 11 παρ. 2 του Ν. 4858/2021 και είναι γνωστές σε αυτούς. Στο αυτό άρθρο όμως, αναφέρεται και η υποχρέωση της ΥΝΜΤΕΑΜΘ για την εκτέλεση από την ίδια, για επείγουσες εργασίες τις οποίες καθυστερούν οι ενδιαφερόμενοι, ομοίως και στο αρ. 40 παρ. 2, και στο αρ. 41 παρ. 3, και στο αρ. 43 παρ. 2 του ίδιου Νόμου του ΥΠΠΟ. Στο νόμο αυτό –ορθώς κατά τη γνώμη μας- δεν αναφέρεται π.χ. εύλογο χρονικό διάστημα καθυστέρησης υλοποίησης των όποιων εργασιών απαιτούνται –μάλιστα δίνεται και το δικαίωμα ορθώς να εκτελούνται και χωρίς οικοδομική άδεια. Έτσι παρέχεται πάραυτα το δικαίωμα-υποχρέωση στην ΥΝΜΤΕΑΜΘ, να ενεργεί από μόνη της χωρίς άλλη παρέμβαση τινός άλλου υπηρεσιακού φορέα του ΥΠΠΟ ή άλλης δομής, να κρίνει «κατά περίπτωση» τι αξιολογεί ως καθυστέρηση και να μην αναλώνεται σε άσκοπη υπηρεσιακή αλληλογραφία. Παρακαλείται ευθέως η ΥΝΜΤΕΑΜΘ να μας γνωρίσει ποια είναι κατά τη γνώμη του η κρίσιμη στιγμή, το σημείο αφετηρίας δηλ., που θα πυροδοτήσει την υπηρεσιακή επέμβασή της, έστω σε πρώτη φάση για τις καταγγελλόμενες στο τελευταίο μας έγγραφο καπναποθήκες, ώστε να πάρουν σειρά και οι επόμενες αλλά και κάθε προστατευόμενο νεώτερο μνημείο;
- Την τελευταία 10ετία ή έστω από το 2018 η ΥΝΜΤΕΑΜΘ, τι ποσά έχει ζητήσει από την κεντρική διοίκηση του ΥΠΠΟ και δεσμεύσει για το πρόγραμμα δράσης της και σε ποια κτίρια στην Καβάλα ή μη, έχουν υλοποιηθεί επείγουσες εργασίες άρσης επικινδυνότητας συμφώνως των οριζομένων των αρ. 10, 11, 40, 41, 43 του Ν.4858/2021 από την υπηρεσία; Ποια τα αποτελέσματα των επεμβάσεων-προτάσεων της υπηρεσίας; Μια πρώτη αναζήτηση στη διαύγεια, δυστυχώς δεν εντόπισε κάτι σχετικό.
- Κάθε δράση που προτείνει η ΥΝΜΤΕΑΜΘ είναι από τους πολίτες και τις υπηρεσίες-φορείς και ευπρόσδεκτη και ωφέλιμη. Όμως υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά. Η διοργάνωση δράσεων για την προστασία της βιομηχανικής κληρονομιάς, όπως προκύπτει από την ιστοσελίδα της υπηρεσίας (webinar-έκθεσης φωτογραφίας), προϋποθέτει την ύπαρξη ζωντανών μνημείων και όχι την μνήμη τους από φωτογραφίες και cd. Το κόστος και κυρίως ο χρόνος υποστήριξης αυτών των δράσεων, με κόπο των υπαλλήλων, τους αποδεσμεύει από την κυρίαρχη υποχρέωσή τους, την παρακολούθηση διαχρονικά της κατάστασης των μνημείων και την πρόταση ενεργειών σε αυτά. Είναι σε γνώση της ΥΝΜΤΕΑΜΘ η υφιστάμενη κατάσταση των μνημείων; Αν ναι με ποιο τρόπο και ποιες οι ακολουθούμενες ενέργειες; Αν όχι, γιατί και τι προτίθεται να κάνει η υπηρεσία;
- Η ιεράρχηση των στόχων μιας υπηρεσίας, θεσμικά εκπορεύεται από τον προϊστάμενο και η λανθασμένη ή ελλιπής στόχευση βαρύνει επίσης τον ίδιο, όταν μάλιστα διαθέτει ως μόνος υπάλληλος της ΥΝΜΤΕΑΜΘ και τις εξειδικευμένες γνώσεις του αναστηλωτή αρχιτέκτονα, οι ευθύνες είναι μεγαλύτερες. Την τελευταία διετία μάλιστα που έχει 3πλασιαστεί ο αριθμός των μηχανικών της Υπηρεσίας, 10 άτομα δηλαδή, θα περιμέναμε πολλά περισσότερα. Οι κατά νόμο υποχρεώσεις των υπαλλήλων για την διάσωση των μνημείων πρέπει να έχουν άμεσο αντίκρισμα και να μην είναι υποδεέστερες άλλων στόχων της υπηρεσίας. Οι πολίτες που έχουν πίστη στους κανόνες της χρηστής διοίκησης, απαιτούν την άμεση εφαρμογή των νόμων.
- Το έγγραφο αυτό απευθύνεται και στους βουλευτές Καβάλας, Ξάνθης, και Δράμας για τις δικές τους ενέργειες..
Ως επίλογο στο παρόν, υπενθυμίζουμε ότι όπως κάθε χρόνο, την 18η Απρίλη, όπως ορίστηκε από την UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων & Τοποθεσιών (ICOMOS), γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών, γνωστή και ως Παγκόσμια Ημέρα Κληρονομιάς. Η φετινή θεματική φέρει τον τίτλο «Disaster and Conflict Resilient Heritage-Preperedness, Response and Recovery». Ειρωνεία της τύχης, η αναφορά του εορτασμού σε μια κληρονομιά ανθεκτική σε καταστροφές και συγκρούσεις!!!
Αναμένοντας τις απαντήσεις και τη συνεργασία όλων των υπηρεσιακών παραγόντων και φορέων στους οποίους απευθύνεται το παρόν έγγραφο, δηλώνουμε πως θα είμαστε μονίμως στη διάθεσή σας για ότι χρειαστεί επιπλέον».