Με τις άγκυρες βιραρισμένες, καθαρό, με τη σημαία να κυματίζει στην πρύμνη, χωρίς ίχνος σκουριάς στις λαμαρίνες και με την πλώρη στραμμένη στην μπούκα του λιμανιού, μοιάζει έτοιμο να σαλπάρει γι’ ακόμα μία φορά στα 77 του χρόνια. Η αποστολή του, όμως, είναι διαφορετική. Το Hellas Liberty, το μεγαλύτερο ίσως πλωτό μουσείο της Μεσογείου, δεν αποτελεί μόνον ένα ατόφιο και πλήρως επισκέψιμο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας, αλλά και μια σπάνια ευκαιρία να σκεφτούμε την απόσταση που έχει διανύσει η Ελλάδα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα και τον τρόπο που η θάλασσα διαμόρφωσε τη συλλογική μας ταυτότητα.
Ο Αρχιπλοίαρχος (Μ) ε.α. Π.Ν., Θ. Γ. Βράκας, αναλογιζόμενος το ιστορικό φορτίο το οποίο κουβαλάει το πλοίο, υπέβαλλε πρόταση στον Οργανισμό Λιμένος Καβάλας και στον Δήμο Καβάλας-Ναυτικό Μουσείο για τον ελλιμενισμό του πλοίου για ορισμένο χρονικό διάστημα στο λιμάνι της πόλης, με σκοπό την τουριστική και εκπαιδευτική του αξιοποίηση από την τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες.
Πλοία του ενός ταξιδιού
Ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μαινόταν, όλα έδειχναν ότι οι ΗΠΑ δε θα έμεναν για πολύ αμέτοχες. Με τον συμμαχικό στόλο να μειώνεται, η ναυπήγηση φορτηγών πλοίων με ελαφρύ οπλισμό, ικανών να μεταφέρουν σε νηοπομπές τα απαραίτητα στην εμπόλεμη Ευρώπη, κρίθηκε επιτακτική. Τα πλοία αυτά, που πήραν τη συμβολική ονομασία λίμπερτυ, ξεκίνησαν να ναυπηγούνται το 1941. Σε μια άνευ προηγουμένου ναυπηγική φρενίτιδα, 2.711 τέτοιου τύπου πλοία κατασκευάστηκαν στις ΗΠΑ ως το 1945.
Ο Ρούσβελτ θα αναφερθεί με διόλου κολακευτικά λόγια στις ναυπηγικές τους γραμμές, το “TIME” θα τα χαρακτηρίσει «ασχημόπαπα», ενώ πολλοί θα μιλήσουν για «πλοία του ενός ταξιδιού». Τα λίμπερτυ, όμως, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην έκβαση του πολέμου, έμελλε να μακροημερεύσουν. Άλλωστε, 2.400 από αυτά βγήκαν αλώβητα από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ αποφάσισε να διατηρήσει ως εφεδρικά κάποια από αυτά και τα υπόλοιπα θα διατεθούν προς πώληση σε τρίτες χώρες για εμπορικούς σκοπούς.
Με τον ελληνόκτητο στόλο να έχει αποδεκατιστεί, τα λίμπερτυ αποτέλεσαν την απαραίτητη μαγιά για την ανασυγκρότησή του. Εκατό από αυτά θα περιήλθαν άμεσα σε Έλληνες πλοιοκτήτες, ενώ υπολογίζεται ότι περισσότερα από 600, σε σύνολο 943 που διατέθηκαν, τα διαχειρίστηκαν εταιρείες ελληνικών συμφερόντων. Τα «ασχημόπαπα» λίμπερτυ, πολύχρωμα πλέον και χωρίς τον ελαφρύ οπλισμό τους, θα μεσουρανήσουν τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, μεταφέροντας γενικό και χύδην φορτίο σε όλον τον κόσμο.
Σήμερα μόλις τέσσερα από αυτά τα 2.711 πλοία εξακολουθούν να υπάρχουν. Δύο, πλήρως λειτουργικά, βρίσκονται στις ΗΠΑ και αποτελούν πλωτά μουσεία, διατηρώντας τα πολεμικά τους χρώματα. Εκεί υπάρχει ένα ακόμα, προσαραγμένο, που έχει μετατραπεί σε εργοστάσιο. Το τέταρτο δεν είναι άλλο από αυτό που βρίσκεται στον Πειραιά.
«Ήταν σοφά και απόλυτα μελετημένα πλοία» μας λέει ο κ. Ευάγγελος Κούζιλος, πρόεδρος του Δ.Σ. του Ομίλου Φίλων Λίμπερτυ και συνταξιούχος πλοίαρχος. Ο ίδιος, που ξεκίνησε την καριέρα του το 1967 σε λίμπερτυ, ανέλαβε, τέσσερις δεκαετίες μετά, το τιμόνι του Hellas Liberty. Χαρακτηρίζει τα πλοία αυτής της σειράς «φωτεινό παράδειγμα», πυλώνα στη γιγάντωση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, που «συνεισέφερε και συνεισφέρει τεράστια ποσά στη χώρα και στους εργαζόμενους».
Ένα Λίμπερτυ ξεπροβάλλει στον Πειραιά
Τα τελευταία ελληνόκτητα λίμπερτυ οδηγήθηκαν σε διαλυτήρια στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όμως το στίγμα τους αποδείχθηκε ανεξίτηλο. Μια γενιά ναυτικών γαλουχήθηκε σε αυτά, ενώ μια σειρά πλοιοκτητών, που συχνά ξεκινούσαν την καριέρα τους ως ναυτικοί εκεί, μεγαλούργησε. Η ιδέα για την απόκτηση ενός λίμπερτυ, το οποίο θα λειτουργούσε ως κοιτίδα μνήμης για τη μεταπολεμική εμπορική ναυτιλία, άρχισε να ωριμάζει τη νέα χιλιετία.
Μια ομάδα μελών της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας, με εμπνευστή τον εφοπλιστή Σπύρο Μ. Πολέμη, εντόπισε το καράβι σε ναυτική βάση στη Φλόριντα, η ομογένεια κινητοποιήθηκε και το Κογκρέσο, με ειδικό νόμο, το παραχώρησε στο ελληνικό Δημόσιο, ενώ συστήθηκε ο Όμιλος Φίλων Λίμπερτυ, ο φορέας διαχείρισής του πλοίου που καλύπτει και τα έξοδά του.
Ανήμερα του Αγίου Νικολάου, 6 Δεκεμβρίου του 2008 και ενώ είχαν προηγηθεί πρόχειρες επισκευές, αναχώρησε ρυμουλκούμενο από τις ΗΠΑ. Έφτασε στον Πειραιά μετά από ταξίδι 35 ημερών, σκορπώντας συγκίνηση σε όσους το περίμεναν στο λιμάνι. «Είμαι εδώ από την πρώτη μέρα. Από τότε που το βρήκαμε, στην Αμερική» μας εκμυστηρεύεται ο κ. Κούζιλος. «Το μεγαλύτερό σας μπάρκο;» τον ρωτάμε. «Το μεγαλύτερό μου», συμφωνεί χαμογελώντας.
Η αποκατάσταση του Hellas Liberty ήταν το νέο στοίχημα. «Ήταν παροπλισμένο από το 1982. Η φθορά, μεγάλη» εξηγεί. Χρειάστηκαν σχεδόν δύο χρόνια εργασιών ώστε το καράβι να βρει την παλιά του λάμψη. Στην προσπάθεια συνεισέφερε οικονομικά μια μικρή ομάδα Ελλήνων εφοπλιστών, ενώ η γενναιόδωρη δωρεά του ιδρυτή της Costamare, καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου έδωσε τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί η αποκατάστασή του. Η ολοκλήρωση των επισκευών ξύπνησε την επιθυμία για ταξίδι στον παλιό καπετάνιο.
«Είπα “πάμε στην Αμερική να φορτώσουμε στάρια. Είμαστε έτοιμοι να περάσουμε επιθεώρηση και στο πιο δύσκολο λιμάνι”» μας εξομολογείται, παρότι ο ίδιος ξέρει ότι οι πιθανότητες το Hellas Liberty να ταξιδέψει ξανά αυτοδύναμα είναι σχεδόν μηδαμινές.
Ταινίες, εκδηλώσεις, εκθέσεις, μαθήματα- η νέα ζωή του Hellas Liberty
Στο σημείο όπου βρίσκεται το Hellas Liberty ο χρόνος φαίνεται να έχει παγώσει. Το παλιό φορτηγό πλοίο, σε μια γωνιά του λιμανιού όπου από καιρό έχουν σταματήσει οι εμπορικές δραστηριότητες, αποτελεί ένα δυσεύρετο σκηνικό. Δεν είναι τυχαίο ότι σκηνές από διεθνείς και ελληνικές κινηματογραφικές παραγωγές έχουν γυριστεί εκεί. Ο επισκέπτης του πλοίου, μόλις περάσει τη σκάλα και ανέβει στην κουβέρτα του, έχει την ευκαιρία να το θαυμάσει σχεδόν απ’ άκρη σ’ άκρη. Τα αμπάρια του έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να φιλοξενούν εκδηλώσεις, ομιλίες και μαθήματα, ενώ σε δύο από αυτά φιλοξενούνται μόνιμες εκθέσεις. Το κομοδέσιο του πλοίου είναι και αυτό πλήρως προσβάσιμο, όπως και η γέφυρα με το ξύλινο τιμόνι, τα μπρούντζινα όργανα και τον ασύρματο.
Η είσοδος στο σπουδαίο έκθεμα είναι δωρεάν και ο κ. Κούζιλος βρίσκεται εκεί για να απαντήσει πρόθυμα στις ερωτήσεις των επισκεπτών. Άλλωστε, η επιθυμία του για το λίμπερτυ και τη δεύτερη του δεκαετία στο λιμάνι του Πειραιά είναι ξεκάθαρη: «Θέλουμε κόσμο να έρχεται, ιδιαίτερα νέους και κάποιους να το αγαπήσουν πιο πολύ και από εμάς».
*Πηγή πληροφοριών: lifo.gr-Διονύσης Νοταράκης