Οι θηριωδίες και το μεγαλείο

Καβάλλα, 1913: Έγγραφα και ντοκουμέντα της εποχής


||  Ιστορικά και άλλα σημειώματα  ||


 

Του Ζήση Α. Βαπορίδη

 


Ε΄ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΕΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΙΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΙ ΘΗΡΙΩΔΙΑΙ σσ. 47-48

«Σίδηρος καὶ θάνατος ἂγριος ἐμυκᾶτο κατὰ τὰς πρώτας;ἡμέρας τῆς κατοχῆς ἀνά τὴν γελώεσσαν ταύτην τῆς πολυπαθοὺς Μακεδονίας πὸλιν. Τὰ ἠκροτηριασμένα, τὰ ἀσπαίροντα, τὰ ἀπανθρακωμένα πτώματα ἑκατὸν ἑβδομήκοντα περίπου Μουσουλμάνων, τὰ ὁποῖα πρὸς θέαν ἐκτεταμένα προυκάλουν τὸν αἰώνιον ἀπὸ μυριάδων στομάτων ἀνάθεμα, δὲν ἢρκισαν νὰ κορέσωσι τοῦ αἳματος τὴν λύσσαν, δι ἣν ὡς ἂγριον θηρίον ἐμένετο ὁ Χρ. Τσερνόπεεφ.

Καὶ θὰ ἀπήρχετο ἀναστηλὼν ἀπαισιώτερον τὸ ἐξ ὀστέων καὶ νεκροκεφαλῶν τρόπαιον τῶν καταπτύστων θριάμβων του καὶ πατὼν πρὸς δηνεκῆ τῆς θηριωδίας αὐτοῦ ἒνδειξιν ἐπὶ μυριάδων Τούρκων νεκρῶν, πλὴν τὰς ἡμέρας ταύτας ἀκριβῶς τῆς φοβερᾶς καὶ ἐν Καβάλλαν τῶν Μουσουλμάνων δοκιμασίας ὁ Ἑλληνισμὸς ἀπεικονίζων τὸ εἰς τὸ ἰδεῶδες ἐνηνεγμένον τῆς ψυχῆς αὐτοῦ μεγαλεῖον ἐπέδειξε πρὸς αὐτοὺς παραδειγματικοῦ ἀνθρωπισμοῦ αἰσθήματα, ἃπερ χρυσοὶς γράμμασι θὰ ἀναγράψῃ ἡ ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ.

Ὡς ἦτο ἑπόμενον καὶ οἱ Ἒλληνες τῆς Καβάλλας ἐνεθυμήθησαν κατὰ τὰς σοβαρὰς ἐκείνας ἡμέρας τῆς μακραίωνος τυραννίας τὰ δεινοπαθήματα, ἐνεθυμήθησαν δὲ ταῦτα οὐχὶ πρὸς ἐκδίκησιν, ἀλλὰ πρὸς ἒνδειξιν μείζονος ἱπποτισμοῦ θεωρήσαντες ἐπιβεβλημένον αὐτοῖς καθῆκον ἐν τῇ ἐθνικῇ ἀλληλεγγύῃ πρὸς τὴν ἀγωνιζομένην αὐτῶν φυλὴν νὰ ἀξιώσωσιν ἀπὸ τῶν συμμάχων ἐκείνης συμπαθείας αἰσθήματα καὶ πρὸς τοὺς ἡττημένους Μωαμεθανοὺς.

Δὲν ἐδίσταζον δὲ ὁσάκις ἐν τῇ ἀξιώσει αὐτῶν ταύτῃ ἀπετύγχανον ἢ ἃπλῶς ὑπέθετον ὃτι θὰ ἀστοχήσωσι, νὰ καταφεύγωσιν εἰς ἂλλα μέσα πρὸς σωτηρίαν τῶν καταδιωκομένων Τούρκων κρύπτοντες π.χ. ἢ φυγαδεύοντες αὐτοὺς, ἒστω καὶ ἂν διὰ τούτων ἐξετίθεντο οἱ ἲδιοι εἰς τὴν μῆνιν τῶν μενομένων ἐκείνων ἀνταρτῶν.[…]

Καὶ ἐνῷ οἱ κατακτηταὶ ὑπό τα φεύγοντα αὐτῶν πέλματα κατέλιπον πρὸς αἶσχος τὰ ἀνεξίτηλα ἲχνη θηριώδους διαβάσεως, ἡμεῖς οἱ Ἓλληνες ἐξετελέσαμεν ἓν ἱερὸν εἰς τὰς δεινὰς ἐκείνας ἡμέρας καθῆκον καὶ ἐξετελέσαμεν αὐτὸ μετ’ αὐταπαρνήσεως, ὃπερ ἀνομολογοῦσι καὶ αὐτοὶ οἱ Μουσουλμάνοι εὐγνωμονοῦντες μάλιστα…


ΣΤ΄ ΠΡΟΞΕΝΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΑΙ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΕΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΙ ΘΗΡΙΩΔΙΑΙ σσ. 26-27.

«Κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας τῆς δαιμονιώδους λύσσης τῶν κατακτητῶν, ἡ ὁποία ἀπαίσιος ἐξεδηλοῦτο ἐν τῇ ἀθρόα σφαγῇ τῶν ἡττημένων, καὶ οὶ Πρόξενοι τῆς Αυστρουγγαρίας Adolph von Zolnay, τῆς Ρωσσίας καὶ Γαλλίας Κωνστ. Βουλγαρίδης ὑπέροχοι πραγματικῶς ἀνεδείχθησαν ἐν τῇ τελεία συναισθήσει τῶν ὑψηλῶν αὐτῶν καθηκόντων ἀναπτύξαντες κατὰ τρόπον ἀπαράμιλλον πᾶσαν αὐτῶν τὴν δραστηριότητα εἰς προάσπισιν ἀθώων καὶ ἀόπλων πολιτῶν καταστήσαντες ἐν τῇ φιλανθρωπίᾳ αὐτῶν τὰ προξενικὰ Μέγαρα ἂσυλα τῶν ὑπὸ τὸ κράτος ἐξωφρενικοῦ τρόμου διατελούντων Μωαμεθανῶν. […]

Οἱ βούλγαροι κυρίως ἐξεμάνισαν κατ’ αὐτῶν, διότι τάχα οἱ Πρόξενοι πρὸς ἐκφοβισμὸν προυκάλεσαν ἐνεργήσαντες παρὰ ταῖς οἰκείαις Κυβερνήσεις τὴν ἒλευσιν εἰς τὸν λιμένα τῆς Καβάλλας πλοίων πολεμικῶν.

Ἀτρόμητοι πράγματι εἰς οὐδὲν ἐλογίζοντο τὴν παρουσίαν αὐτῶν, ἀφ’ οὗ εἰς μέρος περίοπτον κυρίως ἀπ’ αὐτῶν τῶν πλοίων ἐξετέλου τὰ ὂργια τῶν σφαγῶν, ἡμεῖς δὲ ἐκεῖθεν ἀσφαλέστερον ἐπληροφορούμεθα τὸν ἀριθμὸν καὶ τὸν τρόπον τῶν θανατουμένων ἐκάστοτε Μωαμεθανῶν.

Ἀκριβῶς κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς κατοχῆς εἶλθε τὸ Αὐστριακόν «Zrinyi» .

Μετὰ 4 ἡμέρας τὸ Γαλλικόν «Ἱούλιος Φερρύ», ὃπερ ὃμως συνεπεία κοινολογουμένων σφαγῶν εν Σμύρνῃ ἀνεχώρησεν ἐκεῖ μετά τοῦ Αὐστριακοῦ.

Ἐκ τούτων ἀμέσως ἐπανῆλθεν τὸ Αὐστριακὸν παραμεῖναν ἐπὶ ἂλλας 10 περίπου ἡμέρας.

Τὴν 10ην δε Νοεμβρίου ἦλθε τὸ καταδρομικὸν«Jurien de la Gravière, ὃπερ ἒμεινε ἐπὶ τινάς ἡμέρας ἀναχωρήσαντος τοῦ Αὐστριακοῦ.


15/3/1913. ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ ΚΑΒΑΛΛΑΣ

«Εἶναι φοβερὰ τὰ γεγονότα, τὰ ὁποία ἒλαβον χώραν ἐν ἀρχῇ κατὰ τὴν εἰσβολὴν εἰς τὴν πόλιν τῆς Καβάλλας τῶν βουλγάρων Κομιτατζήδων ὡς καὶ μετέπειτα κατὰ τὴν εἲσοδον τοῦ τακτικοῦ βουλγαρικοὺ στρατοῦ. Ἐντεῦθεν δὲ οὐ μόνον δύσκολος, ἀλλὰ καὶ ὃλως περιττὴ καθίστατε ἡ ἐξιστότησις καὶ ἀναγραφὴ τοὐτων ὡς πασιγνώστων.

Έκ καθήκοντος ὃμως ἱεροῦ ἒνθεν μὲν ὑπενθυμίζων τοῖς ἐκπατρισθεῖσι τὰ φρικαλέα ἐκεῖνα βάσανα τὰ ἀναγεγραμμένα ἣδη εἰς τοὺς πίνακας τοῦ ἐγκεφάλου των, ἒνθεν δὲ ἐπιβραβεύων τὴν ἀρετὴν, ἡ ὁποία τόσον ὑπέροχος ἐξεδηλώθη ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ ἐπικόπου Μυρέων Κου  Ἀθανασίου χαράττω τὰς γραμμὰς ταύτας καί διακηρύττω ὁτι ὁ εἰρημένος ἐν Καβάλλᾳ ἐπίσκοπος ἒχων συναίσθησιν τῶν ἱερῶν αὐτοῦ καθηκὀντων ἐπέδειξεν κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας τῆς φρίκης αἰσθήματα παραδειγματικῆς φιλανθρωπίας καὶ ἀνεκφράστου γεννεοψυχίας.

Ἐπειδὴ ἡ Καβάλλα ἦτο τὸ μόνον καταφύγιον τῶν Μουσουλμάνων κατοίκων τῶν καταληφθέντων πέριξ χωρίων, χιλιάδες πρόσφυγες ἀπελπισμένοι εἶχον καταφύγει εἰς αὐτὴν ζητοῦντες κατὰ τὸν ἂγριον ἐκεῖνον διωγμὸν ἂσυλον καὶ προστασίαν παρ’ αὐτῶν.

Εἰς μίαν τοιαύτην δεινῆν περίστασιν ὁ ἐν Καβάλλᾳ έπίσκοπος  Μυρέων Ἀθανάσιος ὑψούμενος εἰς ἂφθαστον μεγαλεῖο ψυχῆς εἰργάσθη καὶ ἐκοπίασεν ἀναπτύσσων δραστηριότητα μέχρι τοῦ τελευταίου ὁρίου τῆς ἐντάσεως τῶν ἀνθρωπίνων δυνάμεων πρὸς προφύλαξιν τῆς τιμῆς, τῆς ζωῆς, τῆς θρησκείας καὶ ἐν γένει πάντων τῶν ἀνθρωπίνων δικαίων τῶν Μουσουλμάνων, τῶν τε προσφύγων καὶ τῶν κατοίκων τῆς Καβάλλας.

Αἱ μέγισται εὐεργεσίαι, ἃς προσήνεγκε πρὸ οὐδενὸς καμπτόμενος, προυκάλασεν τὴν βαθεῖαν ἐκτίμησιν καὶ ἀμέριστον εὐγνωμοσύνην ὃλων τῶν ὀπαδῶν τοῦ Ἰσλάμ. Τυγχάνει δὲ καὶ διὰ τοῦτο ἂξιος ἐκτιμήσεως καὶ σεβασμοὺ παρὰ τῶν ἐπισήμων ὑψηλῶν κύκλων καὶ μὴ, ὡς καὶ παρὰ παντὸς τοῦ πεπολιτισμένου κόσμου.

Ὲφ’ ᾧ ἐθεωρήθη ἱερόν καθῆκον εὐγνωμοσύνης νὰ συνταχθῇ τὸ παρὸν ἐξ ὀνόματος ὃλων τῶν Μουσουλμάνων ἀναγνωριζώντων αὺτὸν σωτῆρα των, ὃπερ σφραγισθὲν μετά πολλῆς εἰληκρινείας δίδεται τῷ εἰρημένῳ ἐπισκόπῳ Μυρέων Κου  Ἀθανασίου πρὸς ἀνάμνησιν διηνεκῆ.

Ἐν Καβἀλλᾳ τῇ 15 Μαρτίου 329
Ὁ Μουφτῆς τῆς Καβάλλας ΑΠΤΟΥΛΛΑΧ ΧΙΛΜΗ ΠΙΝ ΟΣΜΑΝ


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΧΟΥΣΕΪΝ ΣΑΚΗΡ ΑΓΑ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΕΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΙΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΙ ΘΗΡΙΩΔΙΑΙ σσ. 47-48

«Σεβαστέ μοι Κύριε,
Θὰ εἶμαι ἐσαεὶ ὑπόχρεως καὶ εὐγνώμων πρὸς ὑμᾶς διὰ τὰς ὑψηλὰς ἐνεργείας, τὰς ὁποίας κατεβάλετε καὶ τὰ εὐγενῆ τῆς φιλανθρωπίας αἰσθήματα, τὰ ὁποία ἐπεδείξατε ὑπὲρ ἐμοῦ κατὰ τὰς πλέον δυστυχεῖς ἐκείνας ἐν Καβἀλλᾳ ἡμἐρας.

Εἶμαι ὃσον καὶ ὑμεῖς συγκεκινημένος καὶ περίλυπος διὰ τὰς ἀπανθρώπους καταπιέσεις καὶ ἀνηκούστους ὓβρεις ἃς τελευταίως ἐδοκιμάσατε, παρὰ τῶν βαρβάρων ἐκείνων προβάντων ἀκόμη καὶ μέχρι τῆς αἰχμαλωσίας ὑμῶν.

Ἀλλὰ καὶ πάλιν καταδειχθείσης ἒτι ἃπαξ τῆς ἀληθείας τοῦ γνωμικοῦ ὃτι «τὸ ἂδικον οὐ κατισχύει» ἠλευθερώθητε τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι ἀπὸ τῶν δεινῶν τῆς αἰχμαλωσίας.Διαβεβαιῶ δὲ ὑμᾶς ἐξ ὃλης ψυχῆς καὶ καρδίας ὃτι αἰσθάνομαι θλίψιν ἐκ τῆς λύπης ὑμῶν καὶ ἀγαλλίασιν ἐκ τῆς χαρᾶς ὑμῶν, διατελῶ προσφέρων εἰλικρινῶς τὰ σέβη μου.

6 Ὀκτωβρίου 329
Ὁ ἐκ τῶν καπνεμπόρων Καβάλλας υἱὸς τοῦ Χ΄΄ Σακήρ Ἀγᾶ
ΧΟΥΣΕΪΝ

Ο Φρούραρχος Μαζαράκης με τον Μουφτή Καβάλλας Αμπντουλλάχ Χιλμί Πιν Οσμάν, σε εξώστη του ΙΜΑΡΕΤ [Φωτογραφία και σχόλιο, Ίδρυμα Μακεδονικού Μουσείου]
06.12.1913. Εφημερίδα Μακεδονία: ΑΠΟΔΟΣΙΣ ΤΕΜΕΝΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΒΑΛΛΑΝ

«Ἐξ ἀσφαλεστάτης πηγῆς πληροφορούμεθα ὃτι αἱ λληνικαὶ ἀρχαὶ τῆς Καβάλλας ἀπέδωσαν εἰς τοὺς Μουσουλμάνους τὰ τέσσαρα τεμένη τὰ μεταβληθέντα ὑπὸ τῶν Βουλγάρων εἰς ἐκκλησίας. Ἐπίσης, παρέδωκαν καὶ τὸ Μουσουλμανικό σχολεῖο τὸ μεταβληθέν εἰς στρατῶνα.

Οἱ Μουσουλμάνοι εὐγνωμονοῦντες ἐκθειάζουν τὴν Ἓλληνικὴν Διοίκησιν καὶ τὴν Ἑλλάδα.