Της Φωτεινής Τομαή
Οεραστής της ομορφιάς, ο ποιητής που κινήθηκε ενάντια στον βόρβορο της λαγνείας και του χυδαίου. Ο σκηνοθέτης της μνήμης, της νοσταλγίας και του ανθρώπινου τοπίου. Γεγονός: πρώτη μου φορά δυσκολεύτηκα να δώσω έναν τίτλο…
Στη θύμησή του, οι σκέψεις μου χόρευαν τρελό χορό κι όλες ζητούσαν να παίξουν ρόλο πρωταγωνιστή, να γίνουν τίτλος! Κόντρα στη σεμνότητα εκείνου που, όπως του απευθήνθηκα στην εναρκτήρια ομιλία μου τον χειμώνα του 2003 σε συνέδριο αφιερωμένο στον ίδιο και το έργο του, «Λευτέρη μου», του είπα, «σε αναγνώρισα! Τη μέρα κυκλοφορείς ανάμεσά μας σαν ζητιάνος, αθόρυβος. Και το βράδυ, α! Κάθε βράδυ ντύνεσαι βασιλιάς και σκηνοθετείς τα πλούτη που θησαυρίζεις παρατηρώντας τις ζωές των ανθρώπων, όσο η Ιστορία γνέθει άθελά τους τον δικό της καμβά».
Ήταν το δεύτερο στη σειρά συνέδριο με θέμα τη μαρτυρία της κινηματογραφικής εικόνας μετά από εκείνο που αφορούσε στο έργο ενός άλλου μεγάλου, του Λάκη Παπαστάθη, και πριν από το επόμενο, αφιερωμένο στον Παντελή Βούλγαρη. Τρεις κορυφαίοι εκπρόσωποι της σύγχρονης διανόησης, χρεωμένοι από τη μοίρα με σπάνια ευαισθησία και εντιμότητα απέναντι στην ιστορική αλήθεια και τα βάσανα του λαού μας.
Ο τίτλος του συνεδρίου με εισηγητές σημαντικούς ιστορικούς και κινηματογραφιστές, περιέγραφε σε μια πρόταση αυτό που βαθιά, θαρρείς στο ήπαρ της σκέψης του ήταν ο Ξανθόπουλος: «Πραγματικότητα και μύθος στο καλλιτεχνικό έργο του Λευτέρη Ξανθόπουλου». Του ποιητή, του πεζογράφου, του σκηνοθέτη.
Και είναι αυτός ο λόγος που με οδήγησε στη συγγραφή αυτού του άρθρου. Το γεγονός ότι στην ίδια του τη γενέθλια πόλη, την Καβάλα, όπου οργανώθηκαν τελετές αφιερωμένες στη μνήμη του μετά την αποδημία του, λησμονήθηκε εκείνη που τον τίμησε εν ζωή, πράγμα σπάνιο για τα δεδομένα της χώρας μας που συνήθως φέρεται ως κακή μητριά στα παιδιά της, και που τον τίμησε με πολυπληθές ακροατήριο και δύο υπουργούς που μίλησαν γι’ αυτόν, τον Τάσο Γιαννίτση και τον Χρίστο Βερελή. Ο τελευταίος, υπουργός Μεταφορών τότε, προς έκπληξη των συνέδρων, εξομολογήθηκε μάλιστα πως έπαιξε κομπάρσος, ενώ βρισκόταν στην πόλη ως διδακτορικός φοιτητής στην εμβλημστική ταινία του Λευτέρη Η Ελληνική Κοινότητα Χαϊδελβέργης. Τι μου έμεινε ως ζωντανή ανάμνηση από εκείνη την αίθουσα; Να τον βλέπω να βυθίζεται από σεμνότητα όλο και πιο βαθιά στην πολυθρόνα του αμφιθεάτρου του ΥΠΕΞ, χώρο του συνεδρίου, σαν να ήθελε να εξαφανισθεί κάθε φορά που κάποιος μεγαλόσχημος αναφερόταν σε αυτόν.
Η κυκλοφορία τόμου του ΥΠΕΞ από τις εκδόσεις Παπαζήση το 2003 με εισηγήσεις, αναφορές και αναλύσεις του καλλιτεχνικού και γνωστικού υπόβαθρου του σημαντικού αυτού Έλληνα που έφυγε αλλά πρόλαβε να γονιμοποιήσει καταλυτικά τον πολιτισμό μας, συνιστά διαρκή αναφορά στο έργο του και είναι λυπηρό να μη βρεθεί ένας, μα ένας να το συγκρατήσει στην πόλη του! Ενώ καταγράφω ως γεγονός αυτή την παράλειψη, έρχεται αυτόματα στη μνήμη μου η εικόνα του αείμνηστου φίλου και κορυφαίου της δημοσιογραφίας Σεραφείμ Φυντανίδη ο οποίος όχι μόνο παρακολούθησε με υπομονή τις εργασίες εκείνου του συνεδρίου αφιερώνοντας χρόνο, σπάνιο για διευθυντή εφημερίδας, αλλά προήδρευσε και στο δεύτερο μέρος εργασιών του συνεδρίου.
Θα κλείσω σε ενικό πρόσωπο μιλώντας σου, Λευτέρη, φίλε μου, με τίτλους των δικών σου βιβλίων:
Κλεισμένη μέσα στο κόκκινο δωμάτιο (1988 ), Γιατί οι γυναίκες δεν αγαπούν τη βροχή (2002 ) παρατηρούσε την ορμή του νερού και των υδάτων (1998) όταν της παρουσιάστηκε ο Άγγελος των πρώτων ημερών (1999). Σήκωσε το κεφάλι σου, πατέρα (1995), είπε εκείνη, να δεις έξω τις Περιπέτειες του πλανόδιου σωματοφύλακα ονείρων (1981 ), μην τις χάσεις! Πρόκειται για Αντίψυχα (1972 ) ενός που τόλμησε να ζήσει!
Αντίο, Λευτέρη!
Η Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ.