|| Ιστορικά και άλλα σημειώματα ||
Του Ζήση Α. Βαπορίδη
Παραθέτω διηγήσεις του Γεώργιου Λαμπαδίτη του Αριστείδη, δημοσιεύοντας και τα κειμήλια που μου εμπιστεύθηκε…
Μάρκος Δ. Λαμπαδίτης
«Ο Μάρκος Δ. Λαμπαδίτης είχε γεννηθεί στην Πάνορμο της Τήνου το 1870 και η οικογένειά του καταγόταν από χριστιανούς που κατά καιρούς οι Οθωμανοί μετέφεραν αναγκαστικά τον 17ο και 18ο αιώνα από τα μέρη της Συρίας-Ιορδανίας και συγκεκριμένα από την «Καισάρεια Φιλίππου» για να εποικίσουν τα ρημαγμένα από τους πειρατές νησιά του Αιγαίου, και μάλιστα στις ημιορεινές ακτές της βόρειας Τήνου.
Από παιδική ηλικία μαθήτευσε στα εργαστήρια των φημισμένων «Χαλεπάδων».
Οι οικογένειες αυτές προέρχονταν από τις ίδιες περιοχές, το Χαλέπι. Από κει και το όνομά τους. Ακολουθώντας την παράδοση της πατρίδας του, τον συναντάμε κατά το τέλος του 19ου αι. να αναφέρεται στις μαρμαρικές εργασίες του Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου στα «Αλάτσατα» της Μ. Ασίας. Στο εκκλησιαστικό Ημερολόγιο του Ι. Ναού του Αγίου Νικολάου «Καλαμάτας», εμφανίζεται ως «Τηνιακός λιθοξόος».
Συγκεκριμένα γράφουν: «Σύμφωνα μέ πληροφορίες πού ἀντλήσαμε ἀπό τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους, τά μάρμαρα πού χρησιμοποιήθηκαν εἰς τόν Ἱερόν Ναόν προέρχονται ἀπό τήν Τῆνο καί κατά τό συμφωνητικό ὁ Τήνιος λιθοξόος Μάρκος Λαμπαδίτης ἀνέλαβε νά μεταφέρει ἐντός τριῶν μηνῶν τά μάρμαρα πού χρειάσθηκαν».
Τότε, περί το 1894, με ειδικό φιρμάνι επιστρατεύθηκε ο παππούς μου για να πάρει μέρος στις εργασίες στον αυλόγυρο των ανακτόρων του «Ντολμά Μπαχτσέ»! Στην Κωνσταντινούπολη εργάσθηκε για μια δεκαετία σαν Έλληνας υπήκοος κι από τεχνίτης μαρμάρου έγινε εργολάβος ανάλογων εργασιών.
Τότε, κάλεσε την οικογένεια της μνηστής του Ελένης Καρανίκα από το «Κόρθυ» της Άνδρου που την είχε γνωρίσει νέος διασχίζοντας συχνά το στενό των 8 μιλίων Τήνου-Άνδρου με τη βάρκα του και τη στεφανώθηκε. Παντρεύτηκαν κι απέκτησαν οικογένεια και έξη γιους.
Επέζησαν εξ αυτών ο Δημήτρης (1898-1994) ο οποίος έγινε δικηγόρος και διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Δήμου Καβάλας, ο Αριστείδης στην Πόλη, ιδιοκτήτης λιθογραφείου και εδώ ξυλέμπορος (1904-1958), και ο Νικόλαος Μ. Λαμπαδίτης, Πολιτικός Μηχανικός στον Δήμο Καβάλλας (1908-1989).
Ο Μάρκος Δ. Λαμπαδίτης λίγο πριν το 1910 πήγε στη Σόφια, συστημένος από τους Τούρκους ειδικούς, σε επιτελείς του Τσάρου Φερδινάνδου, και ανέλαβε μαρμαροτεχνικές εργασίες στη Μητρόπολη της Σόφιας Αλεξάντερ Νιέφσκι!
Στο αριστερό κλίτος του ναού υπάρχει επιγραφή στα ελληνικά με το όνομά του. Επέστρεψε μετά τους βαλκανικούς πολέμους στην Κωνσταντινούπολη. Πήρε πιστοποιητικό ιθαγένειας το 1925 στην Ελλάδα και άδεια εργολάβου το 1926. Αργότερα, για ένα μικρό διάστημα διέμεινε στη Δράμα. Εργάστηκε στο εκεί Μνημείο Ηρώων.
«Ο πατέρας μου Αριστείδης με τον αδελφό μου Μάρκο, την αδελφή μου κι έναν ξάδελφό μας στην πλατεία «Ταξίμ» κατά το 1936, τελευταία χρονιά στην Τουρκία. Εγώ γεννήθηκα εδώ. Ο Μάρκος εγκαταστάθηκε στην Καβάλα και εξελίχτηκε σε ικανό μεγαλοεργολάβο».
1931: Έργα στο Ακρωτήρι στη πλατεία Μεχμέτ Αλή
Στην παραπάνω φωτογραφία φαίνεται ότι τα έργα διαμόρφωσης της πλατείας βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Αριστερά και ψηλά διακρίνεται το καμπαναριό της εκκλησίας της Θεοτόκου. Εις το μέσον με την ρεπούμπλικα, ο μηχανικός του έργου Βίκτωρ Νικολάιεβιτς (πατέρας Νικολάου Ρουδομέτωφ). Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Β. Ρουντομιότωφ.
Τις εκατέρωθεν δύο σκάλες και το βάθρο επιμελήθηκε ο Μάρκος Λαμπαδίτης…
Ο Δημήτριος Λαμπαδίτης, γιος του Μάρκου Δ. Λαμπαδίτη, γεννήθηκε το 1898 και σπούδασε στην Πόλη. Υπήρξε έγκριτος δικηγόρος, Γενικός Γραμματέας του Δήμου Καβάλας και Γενικός Γραμματέας του τότε Ελληνοαιγυπτιακού Συνδέσμου.
Συνετέλεσε στην κατασκευή του ανδριάντα του Μεχμέτ Αλή ως σύνδεσμος του Δήμου Καβάλας και του γλύπτη Κώστα Δημητριάδη, δεδομένου ότι ο πατέρας του είχε υπεργολαβίες στα έργα της Πλατείας του μνημείου.
Χειρόγραφο σημείωμά του του προς τον γλύπτη:
ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΛΑΣ
ΓΡΑΦΕΙΟΝ Γεν. Γραμματέως.
Καβάλλα 18/ΙΧ/932
Σεβαστέ μου κ. καθηγητά,
Τὴν τελευταίαν παράγραφον τῆς πρὸς τόν πατέρα μου τελευταίας ἐπιστολής σας ἀνεκοίνωσα πρός τόν κ. Δήμαρχον, ὃστις μέ παρεκάλεσε νά σᾶς ἀποστείλω ἀντίγραφον ἐμπιστ. προσωπικῆς ἐπιστολῆς, τήν ὁποίαν ἀπηυθύναμεν πρό 5θημέρου πρός τόν κ. Πρόεδρον τῆς Κυβερνήσεως, ἳνα λάβητε γνῶσιν τοῦ περιεχομένου ταύτης καί ἐναρμονίσητε ἀναλόγως τάς ἐπί τοῦ γνωστοῦ ἀντικειμένου ἐνεργείας σας, εἰς τρόπον ὣστε τά ἀποτελέσματα τῶν ἐνεργειῶν μας νά ἀποβοῦν ταχέως καρποφόρα.
Ἐπί τῇ εὐκαιρία καθῆκον μου θεωρῶ νά σᾶς εὐχαριστήσω ἰδιαιτέρως διά τήν πρός τόν πατέρα μου ἐμπιστοσύνην καί τήν πολύτιμον πρός αὐτόν ὑποστήριξίν σας, ἣτις πάντοτε θά τόν κρατῆ εὐγνώμονα ἀπέναντι ὑμῶν.
Ο πατέρας σας ἀπαντᾶ σήμερον εἰς τήν ἐπιστολήν σας.
Μετά σεβασμοῦ καί ἐξαιρέτου τιμῆς
Δ. Λαμπαδίτης
Ο Δημήτριος Λαμπαδίτης, καταξιωμένος Τέκτων, απεβίωσε πλήρης ημερών και τιμών στις 28 Δεκεμβρίου 1994.
Ο Γεν. Γραμματέας του Δήμου Δημήτριος Λαμπαδίτης με άλλους υπαλλήλους:
Από αριστερά: Κωνσταντίνος Σχινάς, Βίκτωρ Ρουδομέτωφ (πατέρας του αείμνηστου Νίκου Ρουδομέτωφ), Θεόδωρος Κοντομισόπουλος, Δημήτριος Λαμπαδίτης, Κωνσταντίνος Βαρδάκας, Γεώργιος Περικλέους και Δημήτριος Σταμάτης.
Εδώ, ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, αποβιβαζόμενος από την άκατο του «Έλλη» στις 3 Νοεμβρίου 1929, με την ευκαιρία των εγκαινίων των Λιμενικών Έργων χαιρετά με χειραψία τον Δήμαρχο κ. Τερμεντζή και υποβαστάζεται από τον Γεν. Γραμματέα του Δήμου, κ. Δημήτριο Μ. Λαμπαδίτη.
Συνεχίζεται…