Οι καπναποθήκες της Καβάλας ως μέσο βιώσιμης ανάπτυξης

Η αξιοποίηση των καπναποθηκών θα ανοίξει νέες θέσεις εργασίας, αξιοποιώντας παράλληλα και το κτιριακό απόθεμα της πόλης, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης


 

Της Βασιλικής Φραγκούδη*

 


ΗΚαβάλα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας όσον αφορά την παραγωγή και την επεξεργασία και πώληση του καπνού. Η ακριβής χρονολογία έναρξης της επεξεργασίας και πώλησης καπνού στη πόλη της Καβάλας δεν μπορεί δυστυχώς να προσδιοριστεί με σαφήνεια. Οι πρώτες ενδείξεις υποδεικνύουν περί στα 1850, όταν η πόλη ξεφεύγει από το στενό πολεοδομικό πλαίσιο της χερσονήσου της Παναγίας για να απλωθεί στη σημερινή της έκταση.

Έκτοτε και σχεδόν για έναν ολόκληρο αιώνα, τα Καπνά αποτελούν την κύρια ενασχόληση και πηγή εισοδήματος των κατοίκων της πόλης.

Τα Ανατολικά Καπνά, και ειδικότερα ο «Μπασμάς» αποτελεί μια από τις πιο εκλεκτές ποικιλίες της παγκόσμιας καπνοπαραγωγής και έχει συνδεθεί άρρηκτα με την πόλη της Καβάλας.

Τα Ανατολικά Καπνά και ο τρόπος επεξεργασίας τους εγγράφηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς τον Αύγουστο του 2020 (ΥΠΠΟ 431715/303861/1923/618). Το ευρετήριο εμπεριέχει προφορικές παραδόσεις, ήθη και έθιμα που είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη και την διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας της χώρας μας.

Από τις 160 καπναποθήκες που υπήρχαν στην πόλη της Καβάλας, σώζονται περίπου 50 με την πλειοψηφία τους να βρίσκονται δυστυχώς σε κακή κατάσταση, ενώ ελάχιστες έχουν υποστεί συντήρηση ή και αναπαλαίωση και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα: η Δημοτική Καπναποθήκη, η Καπναποθήκη ΕΟΚ που φιλοξενεί το Μουσείο Καπνού, η Καπναποθήκη Ρεζή που φιλοξενεί το Εμπορικό κέντρο της πόλης και άλλες που χρησιμοποιούνται τμηματικά και σε μικρότερη κλίμακα.

Οι καπναποθήκες αποτελούν κατάλοιπο της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης –ως βιομηχανική κληρονομιά ορίζεται σύμφωνα με την χάρτα του Nizhny-tagil τα κατάλοιπα του βιομηχανικού πολιτισμού που έχουν ιστορική, τεχνολογική, κοινωνική, πολιτιστική και αρχιτεκτονική αξία και αποτελούν τεκμήρια ως κατάλοιπα της καθημερινής ζωής κοινωνιών, προσδίδοντας μια σημαντική αίσθηση ταυτότητας (Nizhny-tagil, 2003)– και ανήκουν στο κτιριακό απόθεμα της πόλης.

Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αποτελεί πάγια τακτική η αξιοποίηση του αρχιτεκτονικού αποθέματος ως μέσου βιώσιμης ανάπτυξης. Η βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην δημιουργία εισροών και εισοδήματος που αφορά την παρούσα γενιά, χωρίς να απειλεί την κληρονομιά επόμενων γενεών και περιλαμβάνει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές οι οποίες αλληλοενισχύονται.

Στη χώρα μας, πλείστες είναι οι περιπτώσεις επανορισμού του χαρακτήρα των καπναποθηκών με ταυτόχρονη ενσωμάτωση τους στον σύγχρονο αστικό ιστό. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρούπολης, τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τμήμα της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αλλά και μουσεία, υπηρεσίες, εστιατόρια και ξενοδοχεία φιλοξενούνται σε πρώην καπναποθήκες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της δυναμικής των καπναποθηκών αποτελεί το νέο ξενοδοχείο που δημιουργήθηκε στις καπναποθήκες της Δράμας, απέναντι από τις πηγές της Αγίας Βαρβάρας. Πρόκειται για μια επένδυση περίπου 17 εκ ευρώ που ολοκληρώθηκε πρόσφατα και κατέληξε στην δημιουργία ενός ξενοδοχείου 5 αστέρων στο κέντρο της Δράμας. Το κέλυφος του κτιρίου διατηρήθηκε στο σύνολο του, ενώ έγιναν παρεμβάσεις που αφορούν κυρίως τη στατικότητα του κτιρίου.

Το εν λόγω ξενοδοχείο αποτελεί πόλο έλξης τόσο επισκεπτών όσο και τουριστών.

Η Καβάλα αποτελεί αναμφισβήτητα τη Μέκκα του Καπνού. Για περίπου έναν αιώνα αποτέλεσε το κέντρο παραγωγής, επεξεργασίας, εμπορίας και εξαγωγής καπνού, γεγονός που επιτάχυνε την οικονομική ανάπτυξη της πόλης και την κοινωνική ανάπτυξη των κατοίκων της.

Οι καπναποθήκες της πόλης είναι μια ζωντανή μαρτυρία της ιστορίας του εμπορίου καπνού αλλά και της ιδιαίτερης τοπικής πολιτισμικής ταυτότητας. Με την κατάλληλη αξιοποίηση μπορούν να αποτελέσουν έναν σημαντικότατο πυρήνα βιώσιμης ανάπτυξης και πόλο επενδύσεων. Κατά αυτόν τον τρόπο θα ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας, αξιοποιώντας παράλληλα και το κτιριακό απόθεμα της πόλης, γεγονός που θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Καβάλας προσελκύοντας τουρίστες και επισκέπτες.


*MSc Πολιτιστική Διαχείριση & Επικοινωνία, ΑΠΘ/Ασκούμενη Ελληνικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας