Η Ακρόπολη της Καβάλας [Μέρος Δ’]

Οι Πύλες της πόλης

||  Ιστορικά και άλλα σημειώματα  ||

 

Του Ζήση Α. Βαπορίδη

 

Η «Ισκελέ Καπουσού» (πύλη της Σκάλας)

[και όχι η «Μεσαία Πύλη»]

7/9/1932. Εφημερίδα Κῆρυξ: Καβάλλας

Ἡ πόλις εἶχε μόνον μίαν εἰσοδον εἰς τὸ φρούριον. Εἶναι πολύ περίεργον τοῦτο τὸ ἀναφερόμενον ἀπό τόν Cousinery, ὃτι δῆθεν τὸ φρούριον εἶχε μόνον μίαν εἰσοδον. Τοῦτο εἶχε τρεῖς εἰσόδους, τῶν ὁποίων αἱ θῦραι μάλιστα ἒκλειον τὸ ἑσπέρας, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον ἐνθυμοῦνται τινές ἐκ τῶν ἐπιζώντων παλαιῶν συμπολιτῶν. Τὸ ἐξωτερικόν φρούριον τῆς Καβάλλας ὡς εἲπομεν ἒχει τρεῖς εἰσόδους αἱ ὁποῖαι φαίνονται εὐκρινέστατα καί σήμερον. Ἡ μία εἶναι ἐπί τοῦ σημείου ἀπό τοῦ ὁποίου ἂρχεται ἀπό τῆς παραλίας ἡ ὁδός Κουντουριώτου καί ἡ ἂλλη ἀκριβῶς εἰς τὸ σημεὶον εἰς ὃ λήγει αὓτη. Ἠ ἑτέρα εἶναι ἐπί τῆς ἀνωφερείας εἰς ἣν λήγει ἡ ὁδός Λάμπρου Κατσώνη καὶ ἂρχεται ἡ ὁδός Ἀνθεμίου. [Δ.Κ. Δημητριάδης]

Φωτογραφία αρχείου Μουσείου Καβάλας

Ο δε Εβλιγιά Τσελεμπί ονομάζει «Ισκελέ Καπουσού» (πύλη της Σκάλας) εκείνη την πύλη που οδηγούσε στην παραλία. Ενδεχομένως η πύλη της Σκάλας να κατεδαφίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.

Tuĝra ή Ντουράς (αυτοκρατορικό έμβλημα) που εμφανίζεται στην κορυφή της ιδρυτικής πλάκας και είναι κατά πάσα πιθανότητα του σουλτάνου Σελίμ Γ΄, 1789-1807.

Και είναι αυτή που η φωτογραφία της εμφανίζεται στο πασίγνωστο επιστολικό δελτάριο με την ένδειξη «Πύλη του φρουρίου» ή ORTA KAPUSI και σε επεξηγηματική πινακίδα του Τουρισμού που βρίσκεται μετά το ιστορικό μέγαρο Μεχμέτ Αλή Πασατζίκ (Γυμνάσιο).

Πίσω από την ομάδα των προσώπων διακρίνεται διώροφο κτίσμα σε μεγάλο πλάτωμα, στο οποίο έχουν σύρει μια μεγάλη τετράμετρη βάρκα, πράγμα αδύνατο να γίνει κάπου αλλού…   Ο εσωτερικός αυτός προαύλιος χώρος δεν μπορούσε να είναι παρά νότια του τζαμιού του Ιμπραήμ πασά με τα σπίτια, και κοντά στο ταρσανά της σκάλας που φιλοξενούσε κι επιδιόρθωνε μεγάλο αριθμό τέτοιων σκαφών, όπως φαίνονται στις επόμενες φωτογραφίες. Η δε σκιά στο πλακόστρωτο προέρχεται από το παραπλεύρως επίσης κατεδαφισθέν κτίριο, για να γίνει το νέο Τουρκικό Εμπορικό Επιμελητήριο. Του οποίου η είσοδος του ισογείου του διατήρησε στοιχεία της καμάρας της Πύλης,

Ο όρμος του Τελωνείου, τη δεκαετία του 1890
Το Εμπορικό Επιμελητήριο μετά την προσθήκη δύο ορόφων, 1906

Βόρια πύλη «Σταμπούλ  Καπουσού»

Μοναδική φωτογραφία που εμφανίζει την Πύλη «Ισταμπούλ Καπουσού» (με την καταχύστρα) η οποία έβγαζε την  «τσαρσί καδεσί» (δρόμο της αγοράς. σήμερα Κουντουριώτη) προς το «Μπιτ Παζάρ»  της πλατείας του Διοικητηρίου (σήμερα πατεία Νικοτσάρα):

Φωτογραφία J.F.Fransar 1912 [Όπως παρουσιάστηκε στη διατριβή της Αιμ. Στεφανίδου (1991), φ.36, σ. 248]
Το χερσαίο τμήμα της περιτειχισμένης πόλης με τα τούρκικα νεκροταφεία στη σημερινή οδό Ομονοίας. Το μεγάλο «Καραβάνσεράϊ» καταλάμβανε όλο τον χώρο της πλατείας. Ολόγυρα δε από το μνημείο της μητέρας του Μεχμέτ Αλη («τεκές») και προ του τείχους της οδού Δοϊράνης ήταν επίσης νεκροταφεία:

Στο απόσπασμα του παρόντος σχεδιαγράμματος της Αιμιλίας Στεφανίδου εμφανίζεται  και η οδός Κουντουριωτη με την παλιά  Stambul Capuci και αμέσως αριστερά ο κυλινδρικός πύργος της οδού Ομονοίας με την καταχύστρα.