Του Κώστα Τερζίδη
Το βράδυ της Κυριακής 18 Φεβρουαρίου 2024 έληξε η Διαβούλευση για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας που φέρει τον απατηλό τίτλο «Ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου». Όπως είναι γνωστό, με αυτό γίνεται απόπειρα ενίσχυσης ενός Δημόσιου Πανεπιστημίου με την ταυτόχρονη αποδυνάμωση ενός άλλου.
Η ενίσχυση λαμβάνει χώρα με την υφαρπαγή έτοιμων Τμημάτων από το ΔΙΠΑΕ και την προσάρτησή τους στο ΔΠΘ. Με άλλα λόγια, όπως πάντα, επιχειρείται ενίσχυση της Θράκης με αποδυνάμωση της Αν. Μακεδονίας· προφανώς, για να εξισορροπηθούν απώλειες που θα προκύψουν από την ψήφιση του Δ΄ μέρους του νομοσχεδίου που αφορά στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκύψουν απώλειες, αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα ιδιωτικά ιδρύματα θα εγκατασταθούν πρωτίστως στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα & Θεσσαλονίκη), με αποτέλεσμα να ανακόψουν τη ροή φοιτητών από τις πόλεις αυτές προς την επαρχία. Παρόμοια ήταν η εξέλιξη π.χ. όταν πριν λίγα χρόνια μόνο η Καβάλα έχασε περί τους 300 Κύπριους φοιτητές της αμέσως μόλις ιδρύθηκαν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο.
Σκέφτηκε όμως κανείς τι θα συμβεί αν η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρινόμενη στην «προσφορά» της τουρκικής ηγεσίας για μετατροπή της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης σε Ιδιωτικό ΑΕΙ, ανταποδώσει με την ίδρυση ιδιωτικού ΑΕΙ ισλαμικών Ιερατικών Σπουδών στη Δυτική Θράκη; Ένα παρόμοιο σενάριο υλοποιείται ήδη στα κατεχόμενα της Κύπρου όπου λειτουργούν 20 ιδιωτικά ΑΕΙ που προσελκύουν χιλιάδες φοιτητές από μουσουλμανικές χώρες. Η βαθμιαία αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης του νησιού είναι ανησυχητικά εμφανής.
Η επιχειρούμενη ανορθόδοξη πολιτική της προσάρτησης δομών του ΔΙΠΑΕ στο ΔΠΘ όχι μόνο δεν λύνει το πληθυσμιακό πρόβλημα της ΑΜΘ, αλλά οδηγεί σε πρόσθετα προβλήματα εσωστρέφειας και αυτογενούς οργανωσιακής πολυπλοκότητας. Πώς θα απαντηθούν για παράδειγμα ερωτήματα που προκαλεί η προσάρτηση των Σχολών της Αν.Μακεδονίας στο ΔΠΘ, όπως: Το ποσοστό χρηματοδότησης των δομών του ΔΙΠΑΕ θα παραμείνει ως έχει ή θα χρησιμοποιηθεί και αυτό για ενίσχυση της ανεπαρκούς χρηματοδότησης του ΔΠΘ; Όπως, επίσης, ότι σε κανένα σημείο του νομοσχεδίου δεν γίνεται αναφορά για ουσιαστική ενίσχυση του ΔΠΘ με διδακτικό, ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό αλλά και με υλικοτεχνικές υποδομές. Ή μήπως το πρόβλημα αναμένεται να λυθεί αυτομάτως με την οικειοποίηση του έμψυχου δυναμικού και των λοιπών υλικών και άυλων περιουσιακών στοιχείων (διεθνείς συνεργασίες, αποτελέσματα ερευνητικών δραστηριοτήτων κ.ά) που θα περιέλθουν στο ΔΠΘ;
Άξιο λόγου είναι επίσης το γεγονός ότι οι μέχρι τούδε διεργασίες και αποφάσεις που αφορούν την Καβάλα είχαν πάντα παρασκηνιακό χαρακτήρα και εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα χωρίς τη συναίνεση των εκπροσώπων της. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ποτέ δεν ερωτήθηκε η ακαδημαϊκή κοινότητα -στο πλαίσιο του υποτιθέμενου αυτοδιοίκητου- για τη σχεδιαζόμενη απορρόφηση από το ΔΠΘ. Πώς άλλωστε, αφού ποτέ δεν υπήρξε ένα ολοκληρωμένο κεντρικό κυβερνητικό σχέδιο ανάπτυξης που να περιλαμβάνει και τα Πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα ο αφανισμός ή η στήριξη κάποιων Τμημάτων να γίνεται ευκαιριακά και ανάλογα με τους περιστασιακούς συσχετισμούς σε κάθε ΑΕΙ.
Πρέπει, επιτέλους, να γίνει αντιληπτό ότι οι οργανωσιακές αλχημείες και ο κανιβαλισμός επιτυχημένων δομών, δεν ενισχύουν το ΔΠΘ και την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ούτε συμβάλλουν στην «ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής» και ως εκ τούτου είναι εθνικά επιζήμιες.
Η πολιτική ηγεσία οφείλει να κατανοήσει ότι πρωτοβουλίες για την απόκτηση πανεπιστημιακών Τμημάτων υπό την πίεση ομάδων συμφερόντων που διεκδικούν περισσότερα προνόμια αποτελούν ατελέσφορη προσπάθεια για ανάπτυξη της περιοχής. Η ισόρροπη ανάπτυξη της Περιφέρειας ΑΜΘ απαιτεί ισότιμη μεταχείριση όλων των περιοχών της και όχι την υποβάθμιση κάποιων με την φρούδα ελπίδα της αναβάθμισης άλλων. Συνεπώς, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση και η καταξίωση στην έρευνα είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να αναδείξει ένα Πανεπιστήμιο και να οδηγήσει σε μεταρρυθμιστικές ιδέες και καινοτόμες τεχνολογίες που αποτελούν προϋπόθεση της ανάπτυξης.
Η προσάρτηση τον δομών του ΔΙΠΑΕ στο ΔΠΘ όχι μόνο δεν θα επιφέρει κανένα πλεονέκτημα σε αυτό, αλλά θα προκαλέσει και αναστάτωση στα μέλη ΔΕΠ των Τμημάτων της Καβάλας, με δυσμενείς επιπτώσεις στην αναπτυξιακή πορεία τους. Πέραν τούτων, η διατήρηση των σχολών του ΔΙΠΑΕ στην Αν. Μακεδονία μόνο ωφέλιμη μπορεί να είναι για την Περιφέρεια ΑΜΘ, καθώς έτσι ενισχύεται η άμιλλα και η επιδίωξη της αριστείας στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Περιφέρεια των 4 νομών της Κρήτης λειτουργούν τρία Πανεπιστήμια, ένα ερευνητικό κέντρο και δύο Ανώτερες Σχολές.
Aπό τα προεκτεθέντα, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η επιχειρούμενη προσάρτηση στο ΔΠΘ των Τμημάτων του ΔΙΠΑΕ που εδρεύουν στην Ανατολική Μακεδονία είναι άστοχη – όπως προκύπτει άλλωστε και από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το σχέδιο νόμου – τα δε μέτρα ενίσχυσης του ΔΠΘ περιλαμβάνουν μόνο γενικόλογες εξαγγελίες που δεν εξυπηρετούν καμία ουσιαστική σκοπιμότητα. Αυτό ανέδειξαν και οι αναλύσεις αξιοσέβαστων-έμπειρων μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας που συμμετείχαν στη Διαβούλευση, και για τους λόγους αυτούς επιβάλλεται να αποσυρθούν άμεσα από το ΜΕΡΟΣ Α΄ τα άρθρα 4,5,6,7 του Κεφαλαίου Β’ καθώς και το Κεφάλαιο Γ’.
* Ο Κώστας Τερζίδης είναι Ομότιμος Καθηγητής του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος