|| Ιστορικά και άλλα σημειώματα ||
Του Ζήση Α. Βαπορίδη
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1929 δημοσιεύτηκε ο νόμος 4347 Α΄ ΦΕΚ περὶ ἐγκρίσεως δαπάνης διὰ τὴν ρυμοτομίαν καὶ διαμόρφωσιν τῆς ἐν Καβάλλᾳ πλατείας Μεχμέτ Ἀλὺ. Ο Βασιλιάς Φουάτ, τον Φεβρουάριο του 1930, είχε ζητήσει, δια της διπλωματικής οδού, να μη θιγούν οι τάφοι των προγόνων του, με το νέο Σχέδιο Πόλεως και τη διάνοιξη οδών και πλατειών στη θέση του τουρκικού νεκροταφείου, που καταλάμβανε όλο το κέντρο της πόλης…
[…] Παράλληλα ο υψηλόβαθμος αυλικός Zaky El Ibrachy Pasha, Γεν. Διευθ. του Βασιλικού Ταμείου, ζήτησε από τον πρέσβη να προβεί στις δέουσες υποδείξεις προς το Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας, ώστε η μελετώμενη κατασκευή οδού διά μέσου του μουσουλμανικού νεκροταφείου Al Madfan El Saghir να αποφευχθεί.
Ακόμη, να μη πειραχθεί και ο κήπος που περιβάλλει το μαυσωλείο της χεδιβομήτορος. Επιστήθηκε ιδιαιτέρως η προσοχή του πρέσβη, ότι για λόγους οικογενειακούς και θρησκευτικούς υπάρχει ζωηρή επιθυμία του βασιλιά Φουάτ.
Στο χώρο αυτό της Καβάλας να μείνουν αμετάβλητα τα πράγματα. Το υπουργείο Εξωτερικών αμέσως ζήτησε να πληροφορηθεί από το αντίστοιχο των Συγκοινωνιών τι ακριβώς συνέβαινε σχετικά με το δρόμο και το νεκροταφείο και ζητούσε να ικανοποιηθεί η επιθυμία του βασιλιά.
Ο νομάρχης Καβάλας επέστησε την προσοχή του Δημοτικού Συμβουλίου Καβάλας, προφανώς εκτελώντας εντολή του υπουργείου Συγκοινωνιών, να μη προβεί σε αλλαγές του χάρτη. Το Δημοτικό Συμβούλιο υπέβαλε αναφορά με σχεδιάγραμμα από το οποίο φαινόταν ότι δεν ήταν στις προθέσεις του να καταστρέψει τον οικογενειακό τάφο […].
[Στ. Ν. Κεκρίδης, Η Καβάλα και η περιοχή της (Διπλωματικές Σχέσεις Ελλάδος-Αιγύπτου στην περίοδο του Μεσοπολέμου και το άγαλμα του Μεχμέτ Αλή στην Καβάλα), Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης 2007, σσ. 184-5.]
Προς επίρρωση των καλών προθέσεων της χώρας, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης ονόμασε την κεντρική πλατεία (την περί το μνημείο) «Πλατεία Φουάτ», όνομα το οποίο διατηρούσε και τη δεκαετία του ’50.
Στη φωτογραφία του 1900 περίπου (ο σημερινός χώρος) από την πλατειούλα του αδριάντα του Κολοκοτρώνη μέχρι και το πάρκινγκ της «Ροδόπης» και σε βάθος ως το κτίριο Χέρτζογκ (σημερινό Δημαρχείο) ήταν νεκροταφείο επιφανών Τούρκων.
Το πρώτο οικοδόμημα πίσω από τις παράγκες των ψαράδων είναι το Μαυσωλείο του πατέρα του Μεχμέτ Αλή πασά.
Πάντως το μνημείο φέρεται να φωτογραφήθηκε μετά την αποπεράτωση της Βίλλας Wix de Zsolnay.
Inscription XX: English translation.
Line 1: God is the only eternal one.
Line 2: [He], the deceased whose sins are forgiven, is
Line 3: Yolagasi Ali Aga’s.
Line 4: son, ibrahim Aga.
Line 5: of Kavala. May all seek God’s mercy for the deceased.
Line 6: by reciting die Fatiha (opening chapter of the Quran) in his memory.
Line 7: Year – [Month of] Ramaza\n\ 1205 (May 4, 1791 – June 3, 1791).
[Heath W. Lowry & Ismail E. Erünsal, Remembering One’s Roots, Bahcesehir University Press 2011.]
Ο Allah ο μόνος Αιώνιος Ενας.
[Αυτός],
ας συγχωρήσει τις αμαρτίες του
μακαρίτου «Γιολαγκασί»* Αλή Αγά:
Γιου του Ιβραήμ Αγά από την Καβάλα.
Είθε να ζητηθεί ο οίκτος του Υψίστου για τον μακαρίτη με απαγγελία
(ανοίγοντας το Α΄ Εδάφιο του Κορανίου) στη μνήμη του. Έτος 1205
(4η Μάη 1791 – 3η Ιουνίου 1791)
[Heath W. Lowry & Ismail E. Erünsal, Remembering One’s Roots, Bahcesehir University Press 2011.]
*Γιολαγκασί ήταν ο υδρονόμος.
Στη φωτογραφία του 1930 φαίνεται: μέρος του χώρου τον οποίο καταλαμβάνει ο κήπος της Δημαρχίας με την οδό Χρυσοστόμου Σμύρνης και τον κήπο με το Μαυσωλείο του Ιμπραήμ Αγά, πατέρα του Μεχμέτ Αλή.
Ακριβώς μπροστά στην παλιά καπναποθήκη του Ρουσόπολου στο ισόγειο της οποίας λειτούργησε για τρεις δεκαετίες το πρακτορείο των υπεραστικών Λεωφορείων Καβάλας.
Το Μαυσωλείο κατεδαφίσθηκε την ίδια εβδομάδα του 1968, η δε μαρμάρινη λάρνακα και η στήλη χάθηκαν (ίσως η 12η Εφορεία Αρχαιοτήτων γνωρίζει τη τύχη της). Τον τόπο αυτόν καταλαμβάνει σήμερα η Λέσχη Αξιωματικών και ο καλαίσθητος κήπος με την προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη…