Μνημεία που κάποτε στόλιζαν την πόλη [Μέρος Γ’]

Όταν η Χούντα «ξήλωσε» από την πλατεία Φουάτ το ταφικό μνημείο της μητέρας του Μοχάμεντ Άλι...


||  Ιστορικά και άλλα σημειώματα  ||


 

Του Ζήση Α. Βαπορίδη

 


Το 1968 οι φανατικοί υπερεθνικόφρονες της Χούντας «αποφάσισαν και διέταξαν» τα τοπικά τους όργανα (που το είχαν επιδιώξει) να εξαφανίσουν από την επιφάνεια της αιματοβαμμένης γης (από τους Βουλγάρους βεβαίως), κάθε τι το τούρκικο! Παρά την αξιομνημόνευτη αντίδραση των γειτόνων και τη διαμαρτυρία της Aρχαιολογικής Υπηρεσίας η οποία τόνιζε, πως τα μνημεία είχαν κηρυχθεί διατηρητέα.

Με τη συνδρομή δε των πλιατσικολόγων, άρχισαν την κατεδάφιση νύχτα και σε λίγες μέρες ξάφρισαν όλα τα εμπορεύσιμα στοιχεία των μνημείων αυτών (μάρμαρα, μολύβδινες στέγες, σιδερένια κιγκλιδώματα πόρτες και τις αλυσίδες της αυλής…).

Οι Βούλγαροι στη διάρκεια της Κατοχής δεν τόλμησαν να βεβηλώσουν τα μνημεία αυτά, ίσως θεωρώντας τα ουδέτερου κράτους και δεν πέρασε στρατιωτικός ή πολίτης ο οποίος να μην απαθανάτισε τη διέλευσή του μπροστά στα κενοτάφια και στον ανδριάντα του Μοχάμεντ Άλι. Αλλά ούτε το αιωνόβιο κυπαρίσσι, ένα από τα λαλούντα σύμβολα του τόπου, μπόρεσε να αποδείξει την «εθνικοφροσύνη» του.

Στην τσίγκινη επιγραφή της προσόψεως (ίσως του 1910) έγραφε:

Αυτό είναι το μαυσωλείο της Μητέρας του Μεχμέτ Αλή, Πασά της Καβάλας.
Ιδρυμένο από την Αιγυπτιακή Βασιλική Οικογένεια.

Φωτογραφία του Ömal Ÿcel 2010 στο βιβλίο των Heath W. Lowry & Ismail E. Erünsal, Remembering One’s Roots, Bahcesehir University Press 2011, σ. 129, και σχόλια σ. 123

Οι εργασίες κατεδάφισης είχαν  αρχίσει με το ξήλωμα του εμβλήματος της ημισελήνου και των φύλλων εκ μολύβδου της στέγης. Μετά χάθηκαν τα μάρμαρα και οι αλυσίδες της περίφραξης…

Ακολούθησαν οι εκσκαφείς με μπουλντόζες και η εγκατάσταση των σωλήνων ύδρευσης του νερού που είχαν φέρει οι Αρχές την εποχή εκείνη από το Κεφαλάρι.

Αργότερα, ο Δήμαρχος Λευτέρης Αθανασιάδης –κυριολεκτικά– ξετρύπωσε κάπου τις επιβλητικές μαρμάρινες κολόνες της εισόδου, που σήμερα κοσμούν την κεντρική είσοδο των νεκροταφείων της πόλης.

Η πλατεία Φουάτ, το 1968

Το εσωτερικό του μνημείου περιείχε πολυτελέστατη λάρνακα από μάρμαρο Θάσου με δύο περίτεχνες στήλες με ανάγλυφες επιγραφές της παλιάς αραβικής γραφής. Ύστερα από συζητήσεις και περιπετειώδεις εξαφανίσεις και επανεμφανίσεις, η λάρνακα, τελικά, βρήκε τη θέση της: τοποθετήθηκε σε καγκελόφραχτο περίβολο του μεγάλου κήπου του πατρικού σπιτιού του Μοχάμεντ Άλι.

Η μεταφορά και τοποθέτηση της λάρνακας έγινε στη θέση που της αρμόζει.